Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w orzecznictwie TSUE

Regulacje unijne

Od dnia 1 lipca 2011 r. stałe miejsce prowadzenia działalności zostało zdefiniowane w Rozporządzeniu Wykonawczym Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającym środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego sytemu podatku od wartości dodanej. W świetle art. 11 tego rozporządzenia „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by

Autopromocja

1) umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej (z punktu widzenia usługobiorcy) lub

2) umożliwić mu świadczenie usług, które wykonuje (z punktu widzenia usługodawcy).

Wprowadzenie powyższej definicji do prawa unijnego jest zwieńczeniem dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wypracował kryteria umożliwiające wyodrębnienie stałego miejsca prowadzenia działalności. Jednakże z uwagi na stale pojawiające się wątpliwości interpretacyjne orzecznictwo TSUE wciąż jest istotne dla prawidłowego rozumienia tego pojęcia. Wskazuje na to również preambuła wspomnianego już Rozporządzenia Wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011, gdzie w pkt 14 zawarto stwierdzenie, że w celu zapewnienia jednolitego stosowania zasad dotyczących miejsca dokonania transakcji podlegających opodatkowaniu należy wyjaśnić pojęcia, takie jak: siedziba działalności gospodarczej, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, stałe miejsce zamieszkania oraz zwykłe miejsce pobytu. Stosowanie możliwe jak najbardziej precyzyjnych i obiektywnych kryteriów powinno ułatwić stosowanie tych pojęć w praktyce; należy przy tym uwzględniać orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Oznacza to, że za każdym razem oceniając stan faktyczny pod kątem posiadania przez dany podmiot stałego miejsca prowadzenia działalności należy wziąć pod uwagę nie tylko definicję zawartą w Rozporządzeniu, ale i orzeczenia TSUE dotyczące tego zagadnienia. Poniżej zaprezentowane zostały kluczowe wnioski sformułowane w wyrokach TSUE.

Polecamy: 500 pytań o VAT odpowiedzi na trudne pytania z interpretacjami Ministerstwa Finansów (PDF)

Polecamy: Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Orzecznictwo TSUE

W jednym z pierwszych wyroków w sprawie stałego miejsca prowadzenia działalności z dnia 4 lipca 1985 r. w sprawie 168/84 Gunter Berkholz v. Finanz-amt Hamburg-Mitte-Altstadt TSUE uznał, że zamontowanie [urządzeń] do prowadzenia działalności gospodarczej, takich jak automaty do gier, na pokładzie statku kursującego na pełnym morzu poza terytorium kraju, mogło być potraktowane jako stałe miejsce prowadzenia działalności jedynie w przypadku, gdy w miejscu tym znajduje się na stałe zarówno zasoby ludzkie, jak i techniczne niezbędne do świadczenia tych usług oraz gdy nie ma podstaw do uznania, że usługi te zostały wykonane w miejscu siedziby usługodawcy.

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

W wyroku z dnia 20 lutego 1997 r. w sprawie C-260/95 Commissioners of Customs and Excise v. DFDS A/S TSUE wskazał, że usługi świadczone przez biuro podróży, posiadające siedzibę w jednym państwie, poprzez firmę – pośrednika działającego w drugim państwie, mogą być uważane za świadczone w tym drugim państwie, jeśli spółka ta, działająca jako jednostka pomocnicza dla biura podróży, ma personel oraz zaplecze techniczne, typowe dla stałego miejsca prowadzenia działalności. Z orzeczenia tego wyprowadzić można niezwykle istotny wniosek, że stałe miejsce prowadzenie działalności niekoniecznie musi być związane z posiadaniem własnego personelu, tj. z zatrudnianiem pracowników i z posiadaniem własnego zaplecza technicznego. Podatnik może bowiem uzyskać strukturę o wystarczającym stopniu trwałości poprzez zawarcie umów z innymi podmiotami (np. najmu, dzierżawy, obsługi magazynowej itp.).

Przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału były kilkukrotnie sprawy dotyczące podmiotów świadczących usługi leasingowe. W orzeczenia z dnia 17 lipca 1997 r. w sprawie C-190/95 ARO Lease BV v. Inspecteur van de Belastingdienst Grote Ondernemingen te Amsterdam wynika, że jeśli spółka leasingowa nie posiada w państwie członkowskim zarówno własnego personelu, jak i struktury organizacyjnej, która ma wystarczający stopień trwałości umożliwiający sporządzanie umów bądź podejmowanie decyzji zarządczych i w ten sposób umożliwiający niezależne świadczenie usług, nie można przyjąć, iż spółka ta posiada stałe miejsce prowadzenia działalności w tym państwie. Natomiast w wyroku z dnia 7 maja 1998 r. w sprawie C-390/96 Lease Plan Luxembourg SA v. Państwo Belgijskie TSUE stwierdził, że przedsiębiorstwo z siedzibą w jednym państwie członkowskim, które wynajmuje lub leasinguje pewną liczę pojazdów klientom mającym siedzibę w innym państwie członkowskim, nie posiada stałego miejsca prowadzenia działalności w tym drugim państwie członkowskim tylko dlatego, że wynajmuje bądź leasinguje pojazdy.

W orzeczeniu z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie C-73/06 Planzer Luxembourg Sarl v. Bundeszentralamt für Steuern Trybunał zajął się kwestią stałego miejsca prowadzenia działalności w kontekście usług transportowych. W wyroku w tej sprawie TSUE uznał, że jeżeli chodzi o działalność transportową, to stałe miejsce prowadzenia działalności oznacza, dla celu wspólnotowych przepisów dotyczących podatku VAT, co najmniej pomieszczenie biurowe, w którym mogą być sporządzane umowy i z którego mogą być podejmowane decyzje dotyczące zwykłego zarządu, a także miejsce postoju pojazdów służących wykonywaniu tej działalności. Z kolei rejestracja tych pojazdów w danym państwie członkowskim niekoniecznie jest oznaką posiadania stałego przedsiębiorstwa w danym państwie członkowskim.

Biuletyn VAT

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

W uzasadnieniu do powyższego wyroku TSUE wskazał ponadto, że stałego miejsca prowadzenia działalności nie kreuje trwałe urządzenie używane przez danego przedsiębiorcę do działalności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym, takiej jak rekrutacja pracowników lub zakup środków technicznych koniecznych dla wykonywania działalności przedsiębiorcy. Natomiast z innego wyroku z dnia 25 października 2012 r. w połączonych sprawach C-318/11 i C-319/11 Daimler AG i Widex A/S v. Skatteverket wynika, że za podmiot mający w danym państwie stałe miejsce prowadzenia działalności nie można uważać podatnika przeprowadzającego w tym państwie jedynie testy techniczne lub prace badawcze z wyłączeniem transakcji podlegających opodatkowaniu.

Z kolei w najnowszym orzeczeniu z dnia 16 października 2014 r. w sprawie C-605/12 Welmory sp. z o.o. v. Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku TSUE zajął się problematyką powstania stałego miejsca prowadzenia działalności w przypadku bliskiej współpracy dwóch podmiotów powiązanych. Z uzasadnienia do wyroku w tej sprawie wynika, że aby jedną spółkę można było uważać za posiadającą stałe miejsce prowadzenia działalności w rozumieniu art. 44 dyrektywy VAT, powinna ona dysponować przynajmniej strukturą charakteryzującą się wystarczającą stałością, umożliwiającą, w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych przez drugą spółkę do własnych potrzeb działalności gospodarcze. W kontekście stanu faktycznego tej sprawy (działalność polegająca na sprzedaży internetowych „bidów”) TSUE stwierdził, że strukturą umożliwiającą odbiór i wykorzystywanie usług na potrzeby własnej działalności byłoby przykładowo wyposażenie informatyczne, serwery i odpowiednie oprogramowanie.

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej a VAT - podsumowanie

Z zaprezentowanych powyżej orzeczeń TSUE dotyczących problematyki stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej wyprowadzić można szereg wskazówek interpretacyjnych, które nie wynikają z samej definicji tego pojęcia zawartej w Rozporządzeniu Wykonawczym Rady (UE) nr 282/2011. W szczególności:

• analizując czy posiadana struktura w zakresie zaplecza personalnego i technicznego spełnia kryteria stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej należy wziąć pod uwagę rodzaj prowadzonej działalności (np. przy usługach internetowych niezbędne są serwery, oprogramowanie itp.);

• do posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nie jest konieczne zatrudnianie pracowników (możliwe jest również korzystanie z obcego personelu, outsourcing);
• zaplecze techniczne stałego miejsca prowadzenia działalności oznacza nie tylko składniki majątku podatnika, ale również środki, którymi dysponuje na podstawie umów najmu, dzierżawy, leasingu itp.;

• stałe miejsce prowadzenia działalności nie powstaje w przypadku wykonywania czynności o charakterze przygotowawczym, pomocniczym, testowym lub badawczym.