Rozliczenie kosztów w ramach konsorcjum a VAT

Rozliczenia kosztów między partnerami wspólnego przedsięwzięcia, będącymi podatnikami podatku VAT w stosunku do ich udziału, stanowi wynagrodzenie za świadczone usługi podlegające opodatkowaniu VAT.  Strony zobowiązały się w umowie do wykonywania określonych czynności, w związku z tym każdą płatność (niezależnie od jej nazwy) należną w związku z zawartą umową, należy uznać za wynagrodzenie z tytułu czynności, do których zobowiązała się strona umowy.

Tak wynika z interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 14 sierpnia 2013 r., sygn. IBPP2/443-446/13/WN.

Sprawa dotyczyła spółki, która wraz z dwoma innymi podmiotami zawarła umowę konsorcjum w  celu świadczenia usług budowlanych. W zawartej umowie strony dokonały szczegółowego podziału prac. W stosunku do osób trzecich spółki tworzące konsorcjum miały występować pod wspólną nazwą; określiły również, która z nich pełni funkcję lidera. Jego zadaniem było wystawianie faktur VAT i przyjmowanie należności za wykonane prace.

Lider konsorcjum prowadził rozliczenie całej inwestycji, w którym ujmował koszty wynikające z wystawionych przez partnerów konsorcjum faktur VAT oraz doliczał koszty robót poniesionych przez siebie. Na podstawie obliczonych łącznych kosztów wykonania robót danego zakresu lider wystawiał faktury zbiorcze dla kontrahenta  do wysokości wartości kosztorysowej wykonanych robót. Realizacja kontraktu wygenerowała stratę. Członkowie konsorcjum dokonali wzajemnych rozliczeń kosztów.

Na tym tle spółka zwróciła się do organu podatkowego z wnioskiem o interpretację, w którym zapytała m.in., czy rozliczenie kosztów poniesionych przez  nią jako członka konsorcjum powinny być traktowane jako czynności podlegające opodatkowaniu VAT i w konsekwencji dokumentowane fakturami VAT.

Prezentując własne stanowisko spółka wskazała, że przedmiotowe rozliczenia nie stanowią czynności opodatkowanych VAT. Organ podatkowy uznał to stanowisko za nieprawidłowe.

Jak przygotować się do zmian w VAT 2014

Zmiany 2014 - Podatki, Księgowość, Kadry, Firma, Prawo

Rozliczenia konsorcjalne – rozdźwięk między orzecznictwem , a aktualnym podejściem organów podatkowych

W praktyce życia gospodarczego funkcjonuje wiele modeli konsorcjów, w których konsorcjanci wykonują różny zakres czynności oraz przyjmują różny tryb rozliczeń wewnętrznych i rozliczeń ze stronami trzecimi. Dlatego trudno o wspólny mianownik i określenie jednolitego - „jedynego słusznego” - traktowania VAT rozliczeń konsorcjalnych.

Możemy jednak wyróżnić pewne rozwiązania typowe dla określonych branż. W stanie faktycznym omawianej interpretacji przyjęto model dość typowy dla branży budowlanej, gdzie lider z jednej strony rozliczał wszystkie koszty inwestycji (będąc odbiorcą faktur konsorcjantów i innych wykonawców), a z drugiej strony fakturował i otrzymywał całość wynagrodzenia od zamawiającego, które rozdzielał według ustalonego udziału procentowego konsorcjantów. Nadwyżki lub ewentualne straty miały być rozliczane również według udziału procentowego.

Czy powyższe rozliczenia powinny podlegać opodatkowaniu VAT? Najpierw musimy ustalić, o jakim rozliczeniu mowa. Po pierwsze, przedmiotem zapytania były koszty poniesione przez konsorcjanta przy realizacji przypadającego na niego zakresu robót, do których się zobowiązał kontraktowo w zamian za ustalone wynagrodzenie (i które początkowo fakturował na lidera, do czasu powzięcia wątpliwości, czy rozliczenia te nie powinny być dokumentowane notą).

Ze stanu faktycznego nie wynika, jakiego rodzaju roboty wykonywał konsorcjant, w jakim zakresie i na rzecz kogo. Niemniej jednak, można argumentować, że faktycznie wykonane przez konsorcjanta roboty podlegają opodatkowaniu VAT, i słusznie były zafakturowane przez konsorcjanta na lidera (wydaje się, że w tym zakresie konsorcjant pełnił w praktyce rolę podobną do zewnętrznego podwykonawcy).

Czym innym jest jednak wtórne rozliczenie przez lidera kosztów i przychodów, a następnie ewentualnej nadwyżki czy straty według ustalonego udziału procentowego, z czym częstokroć nie łączy się żadna dodatkowa czynność konsorcjanta czy lidera. Tego rodzaju rozliczenia wewnątrz konsorcjalne, co do zasady, nie powinny podlegać opodatkowaniu VAT.

W tym przypadku organ podatkowy jednak uznał, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakresie i obejmuje w szczególności rozliczenie nadwyżki finansowej z kontraktu (jako rodzaj wynagrodzenia za wypełnienie zobowiązań z umowy konsorcjalnej).

Powyższa interpretacja nie jest zgodna z linią orzeczniczą sądów administracyjnych, które co do zasady uznają, że rozliczenia wewnątrz konsorcjalne (tj. płatności według ustalonego udziału procentowego, „nieprzyporządkowane” do konkretnych robót konsorcjantów) powinny pozostawać poza zakresem podatku VAT. W tym kontekście należy wskazać na ważną tezę, zawartą m.in. w wyroku NSA z 12 czerwca 2013 r. (sygn. I FSK 1128/12), dotyczącym dość podobnego modelu konsorcjum. Mianowicie Sąd uznał, że „dychotomiczny podział na gruncie ustawy o VAT na świadczenie usług i dostawę towarów nie oznacza, że wypełnia on wszelkie przejawy bogatej aktywności podmiotów gospodarczych a każdy przepływ środków finansowych, odbywający się w ramach relacji pomiędzy podatnikami VAT, musi być przyporządkowany świadczeniu usług lub dostawie towarów.” Odwrotne stanowisko będą zapewne niejednokrotnie prezentować organy podatkowe; lecz dostępne orzecznictwo jest mocnym argumentem w rękach konsorcjantów.

Branża budowlana nie jest oczywiście jedynym obszarem, gdzie występują wątpliwości przy rozliczeniach konsorcjalnych. Są one powszechne również w innych sektorach, np. przy wspólnych przedsięwzięciach w sektorze naukowym czy kulturalnym. Niemniej jednak, częstokroć przyjęcie odpowiedniego, dobrze rozważonego modelu rozliczeń wspólnego przedsięwzięcia może pozwolić na istotną optymalizację w zakresie podatku VAT dla wszystkich partnerów konsorcjum czy też wspólnego przedsięwzięcia.

Małgorzata Roman, doradca podatkowy, starszy konsultant w Dziale Prawno-Podatkowym PwC