Czy usługi zakwaterowania i wyżywienia świadczone osobom towarzyszącym pacjentom szpitala są zwolnione z VAT?

Tak uznał Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji podatkowej z 12 września 2011 r. (nr ILPP4/443-429/11-2/BA).

Stan faktyczny

Podatnik prowadzi niepubliczny zakład opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.). Jest to wielospecjalistyczny szpital o zasięgu ponadregionalnym, który świadczy usługi medyczne służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Świadczy również usługi w zakresie zakwaterowania i wyżywienia dla osób towarzyszących pacjentom (głównie matki chorych dzieci), które są ściśle związane z leczeniem pacjentów.

Szpital prowadzi oddział pulmonologiczny dla dzieci, rehabilitacji dziecięcej oraz leczenia astmy i mukowiscydozy. Niski poziom wiedzy w zakresie profilaktyki i leczenia tych chorób, trudności w dostępie do specjalistów i przeprowadzania pogłębionej diagnostyki, wymusza konieczność towarzyszenia rodziców chorym dzieciom w procesie leczenia.

Rodzice współuczestniczą w edukacji na temat choroby, biorą czynny udział w procesie terapii i rehabilitacji i co jest ważne, zapewniają emocjonalny i psychiczny komfort choremu dziecku. Długofalowy program leczenia astmy przewiduje udział rodziców i ich zaangażowanie w proces terapeutyczny. Taką integrację osiąga się poprzez ich edukację i przygotowanie do normalnego życia dziecka z tymi przewlekłymi chorobami.

Innymi usługami medycznymi, spełniającymi przesłankę przedmiotową, wynikającą z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy jest rehabilitacja kardiologiczna, rehabilitacja ogólnorozwojowa oraz turnusy rehabilitacyjne osób niepełnosprawnych dla dorosłych. Również w tym wypadku usługi zakwaterowania i wyżywienia opiekunów są niezbędnie konieczne do osiągnięcia celu medycznego.

Celem szpitala nie jest osiąganie dodatkowego dochodu z pobytu osób towarzyszących w procesie leczenia, ponieważ usługi w zakresie zakwaterowania i wyżywienia osób towarzyszących pacjentom związane są ściśle z wykonywaną usługą medyczną.

Fiskus zgadza się z podatnikiem

Dyrektor Izby Skarbowej zgodził się z podatnikiem, że zakwaterowanie i wyżywienie osób, których obecność w trakcie hospitalizacji pacjentów jest konieczna ze względu na stan chorego i przewidywany korzystny wpływ na leczenie, są zwolnione od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone między innymi w art. 43 ustawy. 

Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane przez zakłady opieki zdrowotnej. 

Ponadto, zgodnie z art. 43 ust. 17 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:
1. nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a lub
2. ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

W myśl art. 132 ust. 1 lit. b Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 ze zm.), zwolnieniu od podatku przez państwa członkowskie podlegają opieka szpitalna i medyczna oraz ściśle z nimi związane czynności podejmowane przez podmioty prawa publicznego lub, na warunkach socjalnych porównywalnych do stosowanych w odniesieniu do instytucji prawa publicznego, przez szpitale, ośrodki medyczne i diagnostyczne oraz inne odpowiednio uznane placówki o podobnym charakterze. 

Zwolnienie określone w tym przepisie ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Oznacza to, że zwolnieniu od podatku podlega określony rodzaj usług wykonywanych przez zdefiniowany krąg podmiotów. Stąd też analogiczną konstrukcję zastosowano w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług, wskazując, jaki rodzaj usług podlega zwolnieniu (usługi opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane), oraz definiując krąg podmiotów wykonujących te usługi (zakłady opieki zdrowotnej). 

Dyrektor Izby Skarbowej zauważył, iż przepisy ustawy ani nie posługują się pojęciem świadczenia zdrowotnego (które to pojęcie definiuje ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej – Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.), ani też nie odsyłają w zakresie samego zdefiniowania usług opieki medycznej podlegających zwolnieniu do przepisów ww. ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. 

Ale zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwanego dalej TSUE), pojęcia używane do określenia zwolnień, należy interpretować ściśle, zważywszy, że zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatek VAT pobierany jest od każdej dostawy towarów lub usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika. 

Cel terapeutyczny

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem TSUE, zwolnieniu od podatku VAT podlegają tylko świadczenia, które mają bezpośrednio na celu diagnozę, opiekę lub terapię. W przypadku jedynie hipotetycznego związku świadczenia ze wskazanymi celami, zwolnienie nie przysługuje. 

Które usługi medyczne są zwolnione z VAT?

Jeżeli podstawowym celem danego świadczenia nie są diagnoza, opieka, bądź leczenie chorób lub zaburzeń zdrowia (tj. świadczeniu nie przyświeca cel terapeutyczny), świadczenie takie nie podlega zwolnieniu od VAT. Takie stanowisko były prezentowane przez TSUE w licznych orzeczeniach (wyrok TSUE z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie Peter d’Ambrumenil C-307/01; wyrok TSUE z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie Margarete Unterpertinger, C-212/01; wyrok TSUE z dnia 10 września 2002 r. w sprawie Kügle, C-141/00). 

Pomocnym w zrozumieniu charakteru zwolnienia od podatku VAT usług w zakresie ochrony zdrowia, jest bogate orzecznictwo TSUE, który przykładowo w orzeczeniu C-394/04 i 395/04 Diagnostiko Therapeftiko Kentro Athinon-Ygeia AE a Ypourgos Oikonomikon (pkt 29) stwierdził, iż świadczenie usług, które mogą poprawić komfort i samopoczucie pacjentów, jak i dostawy dla osób towarzyszących pacjentowi, co do zasady nie są transakcjami zwolnionymi od podatku VAT, blisko związanymi z leczeniem szpitalnym i opieką. Inaczej może być tylko wówczas, gdy usługi te są bezwzględnie konieczne do osiągnięcia celów terapeutycznych, którym służą usługi opieki szpitalnej i medycznej, w ramach której są one świadczone. 

Świadczone przez szpital usługi polegające na dostarczaniu przez tę instytucję łóżek i posiłków osobom towarzyszącym pacjentom, powinny być zwolnione od podatku VAT, w przypadku gdy zostanie ustalone, że są one niezbędne do leczenia osoby hospitalizowanej. 

Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu podatnik w opisanym stanie faktycznym wypełnił przesłankę o charakterze podmiotowym uprawniającą do zastosowania zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy – jest zakładem opieki zdrowotnej.

Polecamy: Faktura VAT od A do Z

Kalkulator odsetek podatkowych

Spełniona została również przesłanka o charakterze przedmiotowym wynikająca z powyższego przepisu. Świadczone przez Zainteresowanego usługi zakwaterowania i wyżywienia rodziców dzieci leczonych w szpitalu oraz opiekunów dorosłych pacjentów, są bowiem usługami ściśle związanymi z usługami w zakresie opieki medycznej (pod warunkiem, że są bezwzględnie konieczne do osiągnięcia celu terapeutycznego). 

Dlatego usługi zakwaterowania i wyżywienia rodziców dzieci leczonych w szpitalu oraz opiekunów dorosłych pacjentów, wykonywane przez szpital, w sytuacji gdy zmierzają do osiągnięcia celu terapeutycznego (medycznego), korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy, bowiem ich obecność w trakcie hospitalizacji pacjentów jest konieczna ze względu na stan chorego i przewidywany korzystny wpływ na leczenie.

Źródło: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 12 września 2011 r. (nr ILPP4/443-429/11-2/BA).