Jak płacić składki na ZUS
REKLAMA
To, jakie składki na ubezpieczenie społeczne muszą płacić poszczególne osoby, zależy od ich statusu, a więc od tego, czy prowadzą działalność gospodarczą czy też są pracownikami najemnymi. Niniejszy poradnik ma na celu przybliżenie zarówno płatnikom składek jak i samym ubezpieczonym jak opłacać składki na ZUS, w jakim wymiarze i na jakiej podstawie.
SPIS TREŚCI
- Forma zatrudnienia a składki na ZUS
PORADY PRAWNE
- Kiedy prowadzący działalność w zakresie wolnego zawodu może wybrać umowę zlecenia jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
- Z jakiego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom pracownik wykonujący jednocześnie zlecenie i prowadzący działalność
- Kiedy umowa o pracę wyłącza obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej
AKTY PRAWNE
Osoby zatrudnione na umowę o pracę
Umowa o pracę jest w dalszym ciągu najczęściej występującą formą zatrudnienia. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku pracy. W powyższym okresie podlega również ubezpieczeniu zdrowotnemu.
W zasadzie osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawsze podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Nie ma znaczenia, czy zatrudniona osoba ma równocześnie inne tytuły do ubezpieczeń, np. umowę zlecenia czy też umowę o pracę wykonywaną w innej firmie. Nie ma również znaczenia, że pracownik jest uczniem lub studentem czy też pobiera emeryturę lub rentę. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy osoba zatrudniona na umowę o pracę spełnia warunki określone dla osób współpracujących. Wówczas podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu jako osoba współpracująca.
Osoby współpracujące
Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą zatrudni na podstawie umowy o pracę: małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające i osoby te pozostają z osobą prowadzącą działalność we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu działalności.
Wówczas osoby te podlegają ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoby współpracujące.
Nie dotyczy to jednak dzieci, z którymi zawarto umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego; takie osoby można zgłaszać do ZUS jako pracowników.
Składki na ubezpieczenia społeczne za osoby współpracujące są naliczane od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a na ubezpieczenie zdrowotne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Osoba współpracująca podlega takim samym ubezpieczeniom jak osoba prowadząca działalność.
Umowy z własnym pracodawcą
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o pracę oraz osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło albo innej umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy dotyczące zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Wobec tego, pracodawca, który zatrudni na podstawie umowy cywilnoprawnej własnego pracownika, od przychodu uzyskiwanego przez pracownika z tej umowy jest zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. Pracodawca, nie dokonuje dodatkowego zgłoszenia zatrudnionej osoby do ubezpieczeń, a przychód uzyskiwany z umowy cywilnoprawnej wykazuje łącznie w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA składanym z kodem 01 10 xx. i od łącznej podstawy wymiaru nalicza składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
Składki jak za pracownika należy opłacać również za osobę, która umowę cywilnoprawną zawarła z innym podmiotem niż własny pracodawca, ale w ramach tej umowy praca jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.
Podkreślić należy, iż statusu „własnego pracownika” nie ma osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, na urlopie bezpłatnym lub pobierająca zasiłek macierzyński. W tych okresach stosunek pracy ulega swoistemu zawieszeniu. Innymi słowy, stosunek pracy istnieje, nie zostaje rozwiązany, ale pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie wypłaca mu wynagrodzenia.
Jeżeli więc umowa zlecenia zostanie zawarta z taką osobą, płatnik powinien zgłosić tę osobę do ubezpieczeń jako zleceniobiorcę.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.), otrzymywany z tytułu stosunku pracy.
Przychodami z umowy o pracę są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania. W szczególności chodzi o: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość ustalono z góry. Także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak też wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych.
Przychód pracownika to suma wypłat dokonanych w danym miesiącu. Dla celów ubezpieczeniowych nie ma więc znaczenia fakt, za jaki miesiąc wynagrodzenie zostało wypłacone.
W podstawie wymiaru składek nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.
Z podstawy wymiaru składek wyłączone są także przychody wymienione w par. 2 ust. 1 pkt 1–32 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Uwaga!
W przypadku gdy umowa zlecenia z własnym pracownikiem została zawarta przed 14 stycznia 2000 r. i jest w dalszym ciągu wykonywana, zatrudniona na podstawie tej umowy osoba podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca i jest rozliczana w imiennym raporcie miesięcznym z kodem tytułu ubezpieczenia 04 xx xx. Jeżeli wynagrodzenie z umowy o pracę jest równe co najmniej minimalnej płacy, z umowy zlecenia obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna.
Natomiast od umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą przed 14 stycznia 2000 r. nie opłaca się składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
30-krotność przeciętnej płacy
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być wyższa w danym roku kalendarzowym, od kwoty odpowiadającej 30-krotnośći przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej o prowizorium budżetowym lub ich projektach. Jeżeli ustawy te w danym roku nie zostałyby uchwalone, wynagrodzenie to ustala się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z trzeciego kwartału roku poprzedniego.
W 2006 roku roku górna roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 73 560 zł.
W związku z powyższym płatnik składek jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego, do czasu osiągnięcia górnej rocznej podstawy wymiaru składek. Od nadwyżki ponad tę kwotę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego nie są odprowadzane.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty trzydziestokrotności, pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane ze środków ubezpieczonego.
Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia
Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia jest uzależnione od tego, czy jest to dla zatrudnionej osoby jedyny tytuł do ubezpieczeń, czy też oprócz tej umowy podlega ona ubezpieczeniom z innych tytułów, np. wykonywanej równocześnie umowy o pracę, wykonywanej równocześnie innej umowy zlecenia czy też z prowadzonej działalności. Znaczenie ma również to, iż zatrudniona osoba jest uczniem lub studentem.
Osoba zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Ubezpieczenie wypadkowe
Ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają zleceniobiorcy, którzy są objęci obowiązkowymi lub przystąpili do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i wykonują umowę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę.
Ustawodawca, posługując się na gruncie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pojęciem siedziby lub miejscem prowadzenia działalności nie zdefiniował ich znaczenia. Oznacza to, że pojęcia te powinny być rozumiane w znaczeniu określonym w innych przepisach.
Ustawodawca, posługując się na gruncie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pojęciem siedziby lub miejscem prowadzenia działalności nie zdefiniował ich znaczenia. Oznacza to, że pojęcia te powinny być rozumiane w znaczeniu określonym w innych przepisach.
O tym, co należy rozumieć przez siedzibę danego podmiotu, mówią nam przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 41 k.c., jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowią inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. W związku z tym, o tym, co jest siedzibą danego podmiotu, przesądza nam statut lub inny akt konstytuujący, w oparciu o który działa danym podmiot. Należy więc podkreślić, iż siedzibą jest miejscowość, a nie konkretny budynek lub adres.
W sytuacji, gdy zleceniodawca jako miejsce prowadzenia działalności ma podany cały kraj, to w przypadku zatrudnienia zleceniobiorcy, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jest zobowiązany zgłosić zatrudnioną osobę także do ubezpieczenia wypadkowego.
Ubezpieczenie chorobowe
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, która z tytułu wykonywania umowy zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak, niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń. Wniosek w sprawie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jest składany do płatnika, który przekazuje wniosek na formularzu ZUS ZUA do właściwej jednostki organizacyjnej Zakładu.
Ubezpieczenie to ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony (wniosek również jest zgłaszany do płatnika, który przekazuje go do ZUS). Ubezpieczenie to ustaje również wówczas, gdy zleceniobiorca zakończy wykonywanie umowy zlecenia (ustanie tytuł do ubezpieczeń).
Zlecenie emeryta lub rencisty
Pod pojęciem renta na gruncie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy rozumieć wyłącznie świadczenia pieniężne z systemu ubezpieczenia społecznego, realizowane przez ZUS i KRUS bądź z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych, np. policji czy straży pożarnej. Nie ma przy tym znaczenia, czy chodzi o rentę z polskiego czy zagranicznego systemu ubezpieczenia bądź zabezpieczenia społecznego. Inne świadczenia, jak renta ustanowiona na podstawie kodeksu cywilnego, nie są rentą w rozumieniu ustawy o s.u.s. Nie jest nią również renta socjalna.
Osoba, która mając ustalone prawo do emerytury lub renty, zawiera umowę zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wypadkowemu (na zasadach podstawionych powyżej) oraz dobrowolnie – chorobowemu.
Oczywiście w przypadku, gdy emeryt lub rencista wykonuje równocześnie dwie lub więcej umów zleceń, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z jednej wybranej umowy, a z pozostałych ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne, a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Należy podkreślić, iż w obrocie funkcjonują jeszcze umowy zlecenia zawarte z emerytem lub rencistą przed 14 stycznia 2000 r. (przed zmianą ustawy s.u.s.) i w dalszym ciągu wykonywane. W przypadku takich umów ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne, a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Umowa zlecenia ucznia lub studenta
Student lub uczeń szkoły ponadpodstawowej do ukończenia 26 lat wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Zasada ta dotyczy:
• uczniów szkół ponadpodstawowych bez względu na rodzaj szkoły, tj. szkoła zawodowa, technikum, liceum, oraz to, czy nauka jest prowadzona w systemie dziennym, wieczorowym czy zaocznym,
• studentów bez względu na rodzaj szkoły, tj. państwowa czy prywatna, typ studiów dzienne, zaoczne czy wieczorowe.
• studentów bez względu na rodzaj szkoły, tj. państwowa czy prywatna, typ studiów dzienne, zaoczne czy wieczorowe.
W związku z tym, zatrudniając ucznia lub studenta na podstawie umowy zlecenia, nie zgłasza się go do ubezpieczeń społecznych i w konsekwencji do ubezpieczenia zdrowotnego.
Należy zaznaczyć, iż uczniem szkoły ponadpodstawowej pozostaje się do 31 sierpnia danego roku. Dotyczy to osób, które kontynuują naukę w tej samej szkole, rozpoczynając naukę w kolejnej szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, lub nie kontynuują nauki. Osoby, które przedstawią zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, powinny być uznawane za ucznia szkoły ponadpodstawowej do 30 września danego roku, ponieważ status studenta osoby te uzyskują dopiero od 1 października.
W sytuacji gdy uczniowie szkoły ponadpodstawowej, po ukończeniu szkoły nie kontynuują nauki, i zawierają umowę zlecenia, od dnia 1 września z umowy zlecenia obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od umowy zlecenia wykonywanej przez ucznia lub studenta będą naliczane, jeżeli osoba ta ze zleceniodawcą ma zawartą również umowę o pracę lub w ramach umowy zlecenia wykonuje pracę na rzecz własnego pracodawcy. Wówczas umowa zlecenia, w zakresie ubezpieczeń społecznych, będzie traktowana jako umowa o pracę i płatnik składek będzie zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zsumowanego przychodu uzyskiwanego przez tę osobę z umowy o pracę oraz umowy zlecenia.
Nie ma natomiast znaczenia fakt, że zatrudniany uczeń lub student w innym zakładzie wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę.
W przypadku gdy student zatrudniony na podstawie umowy zlecenia ukończy 26 lat, z umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i płatnik powinien zgłosić taką osobę do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu wykonywania tej umowy.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z tytułu wykonywania umowy, jeżeli w umowie odpłatność za jej wykonanie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.
Jeżeli odpłatność została ustalona w innej formie (co w praktyce raczej nie występuje), podstawę wymiaru stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż minimalne wynagrodzenie.
W podstawie wymiaru składek należy uwzględnić zarówno wynagrodzenie wypłacone w gotówce, jak i inne przychody uzyskiwane z tej umowy, np. zwrot należności z tytułu podróży służbowej, ryczałt za używanie prywatnego samochodu do celów służbowych.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie:
• wypadkowe zleceniobiorców – stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania, ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek,
• chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności), podstawa ta w danym miesiącu nie może być wyższa niż 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
• zdrowotne – stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności) pomniejszona o składki, a ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane ze środków ubezpieczonego.
• zdrowotne – stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności) pomniejszona o składki, a ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane ze środków ubezpieczonego.
Przedstawione powyżej zasady dotyczące podlegania ubezpieczeniom społecznym zleceniobiorców mają również zastosowanie do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej oraz innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia.
Osoby prowadzące działalność pozarolniczą
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
• twórcę i artystę,
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu w okresie od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania działalności.
Decydujące znaczenie dla ustalenia, czy istnieje w danym przypadku obowiązek ubezpieczeń, ma faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej, a nie tylko posiadanie uprawnień do jej prowadzenia.
Ubezpieczenie chorobowe jest dla osób prowadzących pozarolniczą działalność dobrowolne i objęcie tym ubezpieczeniem następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego może przystąpić tylko osoba prowadząca działalność, która z działalności podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniem tylko wówczas, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych na dokonanie takiego zgłoszenia (tj. 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń).
Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje z powodu nieopłacenia w terminie należnej składki, ZUS – w uzasadnionych przypadkach na wniosek ubezpieczonego – może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie.
Emeryt prowadzący działalność
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która ma ustalone prawo do świadczenia emerytalnego lub rentowego z tytułu prowadzonej działalności, podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przypadku przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu.
Od czerwca inaczej
Od 1 czerwca 2006 r. nastąpi zmiana tych przepisów. Począwszy od tej daty osoba prowadząca działalność gospodarczą, która ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i prowadzi działalność gospodarczą, z działalności będzie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu.
Osoba, która mając ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, będzie równocześnie prowadziła działalność w ramach spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej lub jako jednoosobowy wspólnik spółki z o.o., twórca lub artysta, z tytułu prowadzenia w/w pozarolniczej działalności nie będzie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczenia te będą w dalszym ciągu dobrowolne.
Zmiana nie dotyczy emerytów prowadzących działalność gospodarczą. Osoby te, prowadząc pozarolniczą działalność, z działalności podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność – stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału.
Osoby, które po 24 sierpnia 2005 r. rozpoczną prowadzenie działalności gospodarczej, w okresie 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności, mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Z preferencyjnych zasad opłacania składek nie skorzystają osoby, które:
• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Składki na ubezpieczenia od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia mogą opłacać jedynie osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, spełniające podane wyżej warunki. Z preferencyjnych zasad opłacania składek nie mogą skorzystać wspólnicy spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz jednoosobowy wspólnik spółki z o.o.
W 2006 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 899,10 zł. Wobec tego minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób rozpoczynających działalność wynosi 269,73 zł (30 proc. x 899,10 zł).
Minimalna podstawa wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, jeżeli działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca kalendarzowego lub w przypadku gdy prowadzący działalność przez część miesiąca był niezdolny do pracy i spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego. Wówczas kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe nie stosuje się ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek, które obowiązuje dla podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zaznaczyć, jednak należy, iż podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Gdy dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń
Ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń mamy do czynienia, w przypadku gdy osoba równocześnie ma kilka tytułów do ubezpieczeń.
Kilka umów o pracę
Pracownik, który równocześnie jest zatrudniony na podstawie kilku umów o pracę, obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlega z każdej wykonywanej umowy.
Umowa o pracę i inne
Pracownik, którego wynagrodzenie jest równe co najmniej minimalnemu i równocześnie ma on inne tytuły do ubezpieczeń np. prowadzi równocześnie działalność gospodarczą, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z umowy o pracę, a z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne.
Pracownik, który jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, z wynagrodzeniem niższym od minimalnego i jednocześnie ma inne tytuły do ubezpieczeń, np. wykonywaną w innym zakładzie pracy umowę zlecenia, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega zarówno z umowy o pracę, jak i umowy zlecenia.
Dwie umowy zlecenia
W sytuacji równoczesnego wykonywana dwóch lub więcej umów zleceń zleceniobiorca jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniami z pierwszej umowy, z pozostałych ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne. W okresie równoczesnego wykonywania kilku umów zleceń, zleceniobiorca może również zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń.
Umowa zlecenia i działalność gospodarcza
W sytuacji gdy umowa zlecenie jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam, jak przedmiot wykonywanej umowy i w zakresie podatkowym przychód z umowy zlecenia jest traktowany jako przychód z działalności), nie występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych.
W sytuacji powyższej ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności.
Natomiast z umowy zlecenia osoba prowadząca działalność nie podlega zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu zdrowotnemu. Umowę zlecenia należy w takiej sytuacji traktować jako jedną z umów, w wyniku której działalność jest prowadzona i uzyskiwany jest przychód.
Inaczej sytuacja wygląda, gdy umowa zlecenia jest zawarta z osobą, która równocześnie prowadzi działalność gospodarczą, ale przedmiot wykonywanej umowy jest inny niż przedmiot prowadzonej działalności.
Wówczas występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń: umowa zlecenia oraz działalność gospodarcza.
Ostatnie zmiany
Od 1 listopada 2005 r., w przypadku gdy zleceniobiorca równocześnie prowadzi działalność gospodarczą i wykonuje umowę zlecenia, jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń może wybrać umowę zlecenia, gdy wynagrodzenie z tej będzie równe co najmniej obowiązującej go minimalnej podstawie wymiaru składek z działalności gospodarczej (tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).
Zmiany w zakresie wyboru tytułu do ubezpieczeń dotyczą wyłącznie osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej (w tym wspólników spółek cywilnych) lub innych przepisów szczególnych.
W dalszym ciągu prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń bez względu na wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia mają osoby prowadzące działalność w ramach spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. oraz osoby podlegające ubezpieczeniom jako twórcy i artyści.
Michał Jarosik
Gazeta Prawna Nr 14/2006 z dnia 2006-01-19
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.)
- rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz.1106 z późn. zm.).
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
RADA
Taka możliwość będzie Pani przysługiwała jedynie w przypadku, gdy nie prowadzi Pani działalności na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, a ponadto działalność ta spełnia warunki do uznania jej za wykonywaną w ramach wolnego zawodu.
UZASADNIENIE
Osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, która równocześnie wykonuje umowę zlecenia, nie może jej wybrać jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeśli osiągany z niej przychód jest niższy niż podstawa wymiaru składek obowiązująca ją z tytułu prowadzenia działalności. Przychód z umowy zlecenia musi więc być przynajmniej równy 60% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału lub 30% minimalnego wynagrodzenia w przypadku osób, które są uprawnione do opłacania składek na preferencyjnych zasadach.
WAŻNE!
Zasada ta nie ma zastosowania m.in. do osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu.
Jeśli prowadzoną przez Panią działalność można uznać za wykonywaną w ramach wolnego zawodu, może Pani wybrać jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych umowę zlecenia niezależnie od wysokości przychodu osiąganego z tego tytułu. Aby jednak uznać, że tytułem do podlegania przez Panią ubezpieczeniom społecznym jest wykonywanie działalności w zakresie wolnego zawodu, niezbędne jest ustalenie, że:
• wykonywana działalność jest działalnością w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• przychody z tej działalności są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym uzależnia uznanie działalności za działalność wykonywaną w zakresie wolnego zawodu od tego, czy jest ona wykonywana osobiście i wyłącznie na rzecz osób fizycznych. Zatem istotnym elementem jest tutaj określenie, kto jest stroną umowy o świadczenie usług pielęgniarskich. Działalnością w zakresie wolnego zawodu nie będzie więc świadczenie takich usług na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej ani osób fizycznych na potrzeby prowadzonej przez nie działalności. Oznacza to, że pielęgniarka, która w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi na podstawie umowy zawartej np. z kontaktowym gabinetem lekarskim, nie wykonuje działalności w ramach wolnego zawodu.
Jeśli usługi są świadczone osobiście na rzecz osób fizycznych, w następnej kolejności należy ustalić, czy przychody uzyskiwane przez pielęgniarkę są przychodami z działalności gospodarczej. Jeśli są to przychody np. z umowy o pracę lub umowy zlecenia, to do celów ubezpieczeń społecznych taka osoba nie jest uznawana za osobę wykonującą działalność w zakresie wolnego zawodu.
Jeżeli świadczy Pani usługi w ramach działalności, która nie spełnia warunków do uznania jej za wykonywaną w zakresie wolnego zawodu, będzie Pani podlegać ubezpieczeniom społecznym na zasadach dotyczących osób prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Prowadzenie indywidualnej praktyki pielęgniarki jest bowiem działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Oznacza to, że osoba prowadząca taką działalność ma obowiązek uzyskania wpisu do ewidencji gospodarczej, a także uzyskania wpisu do ewidencji działalności regulowanej, którą jest rejestr indywidualnych praktyk prowadzony przez okręgową radę pielęgniarek i położnych.
Zagrożenie
Wykonywanie wolnego zawodu w ramach wpisu do ewidencji działalności gospodarczej ogranicza wybór umowy zlecenia jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Osoba, która równocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń na umowę zlecenia, gdy przychód z tej umowy stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest co najmniej równy podstawie wymiaru składek obowiązującej tę osobę z tytułu prowadzenia działalności.
Monitor prawa pracy i ubezpieczeń 1/2006 z dnia 10-01-2006
RADA
Taką możliwość będzie Pan miał tylko wtedy, gdy podstawa wymiaru składek z tytułu umowy zlecenia będzie co najmniej równa kwocie najniższej podstawy wymiaru składek, jaka obowiązuje Pana z tytułu prowadzenia działalności.
UZASADNIENIE
W Pana sytuacji dochodzi do zbiegu trzech tytułów do ubezpieczeń: stosunku pracy, umowy zlecenia i prowadzenia działalności gospodarczej. W tym przypadku w pierwszej kolejności należy rozstrzygnąć zbieg tytułów, jakim jest równoczesne wykonywanie umowy zlecenia i prowadzenie działalności gospodarczej. Od 1 listopada 2005 r. w tym zakresie obowiązują zmiany. Dotyczą one osób, które prowadzą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Taka osoba nie może obecnie wybrać jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych umowy zlecenia, jeśli z tego tytułu podstawa wymiaru składek byłaby niższa niż z tytułu prowadzonej działalności.
WAŻNE!
Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia i prowadzące równocześnie działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu umowy zlecenia podstawa wymiaru składek jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.
Podstawa wymiaru składek, która obowiązuje Pana z tytułu prowadzenia działalności, nie może być niższa od 60% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Oznacza to, że prawo wyboru umowy zlecenia jako tytułu do opłacania obowiązkowych ubezpieczeń społecznych będzie Panu przysługiwało tylko wtedy, gdy z tej umowy będzie Pan osiągał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przynajmniej w tej wysokości. Wówczas z tytułu prowadzenia działalności będzie miał Pan obowiązek opłacania tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeśli będzie Panu przysługiwała możliwość wyboru umowy zlecenia jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń, to za takim wyborem przemawia fakt, że ciężar opłacania składek emerytalnej i rentowej rozłożony jest na zleceniobiorcę i zleceniodawcę.
W dalszej kolejności należałoby rozstrzygnąć wpływ stosunku pracy na obowiązek ubezpieczeń. Jeżeli dochody ze stosunku pracy w przeliczeniu na pełen miesiąc są co najmniej równe kwocie minimalnego wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne z dodatkowych tytułów, takich jak działalność czy umowa zlecenia, mają charakter dobrowolny. Jedynie ubezpieczenie zdrowotne ma nadal charakter obowiązkowy. Ponieważ w Pana sytuacji wynagrodzenie jest niższe od minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2006 r. kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 899,10 zł), będzie Pan podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym również jako zleceniobiorca lub przedsiębiorca (w zależności od wcześniejszego rozstrzygnięcia zbiegu tych tytułów do ubezpieczeń).
Monitor księgowego 1/2006 z dnia 05.01.2006
RADA
W miesiącach, w których Pana łączny przychód z umowy o pracę i umowy zlecenia będzie co najmniej równy kwocie minimalnego wynagrodzenia, z tytułu prowadzonej działalności obowiązkowo będzie Pan musiał opłacać jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
UZASADNIENIE
Jedna osoba może spełniać warunki do objęcia jej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, takich jak np. umowa o pracę, umowa zlecenia lub działalność gospodarcza. W takich przypadkach najczęściej osoba ta podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych tylko z jednego tytułu, a z pozostałych może przystąpić do tych ubezpieczeń dobrowolnie.
WAŻNE!
Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe zawsze z każdego tytułu.
Jeśli wykonywałby Pan tylko umowę o pracę oraz prowadził działalność gospodarczą, byłby Pan objęty obowiązkiem ubezpieczeń społecznych wyłącznie z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Byłoby tak jednak tylko pod warunkiem, że wynagrodzenie za pracę stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przeliczeniu na okres miesiąca, jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2005 r. wynosiło ono 849 zł), w 2006 r. jest to 899,10 zł.
WAŻNE!
Przeliczenie na okres miesiąca dotyczy nieprzepracownia pełnego wymiaru czasu pracy danego pracownika, a nie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy (na część etatu) przez cały miesiąc.
W Pana przypadku miesięczna wysokość wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, więc z tytułu rozpoczęcia działalności gospodarczej będzie Pan podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Może się jednak zdarzyć, że w niektórych miesiącach uzyska Pan przychód w wysokości wyższej niż minimalne wynagrodzenie. Taka sytuacja może wystąpić m.in. w sytuacji zawarcia przez Pana z własnym pracodawcą umowy zlecenia i otrzymania wynagrodzenia z tego tytułu. Do celów ubezpieczeń społecznych zleceniobiorca zawierający umowę z własnym pracodawcą jest traktowany jak pracownik, a jego przychód jak przychód ze stosunku pracy. Jeżeli więc łączny przychód z umowy o pracę i umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą przekroczy w danym miesiącu kwotę minimalnego wynagrodzenia, to ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej będą miały charakter dobrowolny. W tych miesiącach z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej będzie Pan podlegał dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, a obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Jeśli jednak w niektórych miesiącach przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, a w innych wcale (bądź chce przystąpić do nich dobrowolnie), konieczne jest składanie w ZUS każdorazowo odpowiednich dokumentów wyrejestrowujących i zgłoszeniowych.
Monitor prawa pracy i ubezpieczeń 24/2005 z dnia 16-12-2005
Autopromocja
REKLAMA
Źródło:
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
Podatek PIT - część 2
Jak zdobyć Certyfikat:
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat
1/10
Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
2 maja 2023 r. (wtorek)
4 maja 2023 r. (czwartek)
29 kwietnia 2023 r. (sobota)