Strona główna » Księgowość » Poradniki » Czek gotówkowy i rozrachunkowy w obrocie gospodarczym

Czek gotówkowy i rozrachunkowy w obrocie gospodarczym

31 sierpnia 2005, 07:00

REKLAMA

Rozrachunki: Mimo że po wprowadzeniu pieniądza elektronicznego znaczenie czeków zmalało, nadal są one stosowane w obrocie gospodarczym jako pewna forma płatności. W związku z tym warto wiedzieć, jakie są rodzaje czeków w obrocie, czym się charakteryzują i jak z nimi postępować, by nie narazić się na szkodę.

Praktycznie każdy z nas miał kiedyś do czynienia z czekiem. Jeśli nawet nie jesteśmy posiadaczami konta bankowego z wydaną do niego książeczką czekową, to jest wielce prawdopodobne, że kiedyś otrzymamy czek jako formę zapłaty. Czy zatem warto decydować się na przyjęcie czeku, czy jednak lepiej poprosić o wypłatę w gotówce lub przelew na rachunek bankowy?

Czek jest papierem wartościowym. Zawiera on skierowane do banku, bezwarunkowe polecenie wypłaty określonej sumy pieniężnej osobie wymienionej na czeku lub okazicielowi (czyli każdorazowemu posiadaczowi czeku). Wypłata pieniędzy następuję z rachunku bankowego wystawcy czeku. Aby można było posługiwać się czekami, trzeba zatem najpierw założyć odpowiednie konto w banku.

Zasady stosowania czeków, ich formy i treść reguluje ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe oraz ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.

W obrocie występują przede wszystkim dwa rodzaje czeków: gotówkowe i rozrachunkowe.

Zgodnie z art. 63b ust. 1 ustawy – Prawo bankowe czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku. Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata albo w innym banku.

Czek rozrachunkowy natomiast (art. 63e ust. 1 ustawy – Prawo bankowe) stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.

Jak widać, z obrotem czekami jest związanych kilka „fachowych” pojęć. Wystawca to osoba fizyczna lub prawna, która wystawiła czek. Trasat to bank, który jest zobligowany do zapłaty kwoty wymienionej na czeku. Natomiast remitent to osoba, na którą czek został wystawiony.

Uczestnicząc w obrocie czekowym warto pamiętać o kilku ważnych sprawach. Po pierwsze, otrzymując czek warto się upewnić, czy podpis wystawcy czeku jest zgodny z kartą wzoru podpisów złożoną w banku. W przypadku niezgodności bank może odmówić realizacji czeku. Po drugie, otrzymując czek gotówkowy firmowy należy spytać jego wystawcę, gdzie znajduje się oddział banku firmy, ponieważ tylko w tym oddziale będzie można zrealizować czek (przykład). Ta zasada nie obowiązuje w przypadku otrzymania czeku potwierdzonego, który można zrealizować w innym banku.

Przykład

Firma X z Gdańska otrzymała czek wystawiony przez prezesa firmy Y (odbiorcy towarów z Torunia). Czek ten nie był potwierdzony. Okazało się, że aby zrealizować czek, przedstawiciel firmy X będzie musiał jechać aż do Torunia, gdyż tam znajduje się odział banku firmy Y.

Wystawiony czek musi mieć odpowiednią treść i musi zawierać określone elementy. Kwestię tę reguluje art. 1 ustawy – Prawo czekowe.

Zgodnie z tym przepisem czek musi zawierać:

• nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,

• polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,

• nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),

• oznaczenie miejsca płatności,

• oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku,

• podpis wystawcy czeku.

Czek może także zawierać oznaczenie osoby uprawnionej do odbioru określonej kwoty (remitenta).

Czek, który nie zawiera wymaganych elementów lub posiada tylko podpis wystawcy, określa się mianem czeku in blanco. Czek taki służy głównie celom gwarancyjnym i budowaniu wzajemnego zaufania między kontrahentami. Należy mieć na uwadze, że z wystawieniem czeku in blanco wiąże się ryzyko. W momencie gdy trafi on w niepowołane ręce, może doprowadzić do „wyczyszczenia” konta wystawcy.

Inna ważna klasyfikacja czeków dzieli je na czeki:

• imienne – na których znajduje się nazwisko (ewentualnie inne dane) osoby uprawnionej do odbioru pieniędzy,

• na okaziciela – na tego typu czeku nie ma informacji, komu ma być wypłacona dana kwota; w tym przypadku istnieje ryzyko, że w przypadku zgubienia czeku ktoś niepowołany wypłaci z konta pieniądze,

• na zlecenie – jest to czek imienny z dodaniem zastrzeżenia „na zlecenie”; czek taki jest przenoszony przez indos, na mocy którego uprawnienia do jego realizacji przechodzą na inną osobę.

Czek, wystawiony i płatny w tym samym kraju, powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu dziesięciu dni od daty wystawienia. Czek, wystawiony w innym kraju niż ten, w którym jest płatny, powinien być przedstawiony w ciągu bądź to dwudziestu, bądź to siedemdziesięciu dni, zależnie od tego, czy miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej samej czy w różnych częściach świata.

Aby była możliwość realizacji czeku, na rachunku bankowym, do którego czek jest wystawiony, musi być zapewniona odpowiednia wysokość środków pieniężnych. W przypadku gdy w momencie realizacji czeku przez remitenta nie będzie wystarczających środków na rachunku, odpowiedzialność cywilna i karna spoczywa nie na banku, lecz na wystawcy czeku. W takim przypadku remitent może wystąpić o uregulowanie należności do wystawcy, indosantów albo poręczycieli.

Łukasz Kusak

odpowiadamy na pytania:

www.infor.pl/pytaniasfk

Podstawy prawne

• ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe – Dz.U. Nr 37, poz. 283; ost.zm. Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 554

• ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 85, poz. 727

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Serwis Finansowo-Księgowy

Wersja do druku

Napisz do nas Zapisz się na newsletter

Udostępnij na Linkedin