Zmiany w ustawie o p.d.o.f.

Jakie zmiany w ustawie o p.d.o.f. weszły w życie od 1 stycznia 2005 r.?

Przepisy ustawy z 18 listopada 2004 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 263, poz. 2619 z 13 grudnia 2004 r.), w większości weszły w życie 1 stycznia 2005 r. i mają zastosowanie do dochodów uzyskanych (strat poniesionych) od tej daty.

Możliwość wspólnego opodatkowania małżonków, między którymi istnieje wspólność majątkowa, istnieje w ustawie o p.d.o.f. – w różnych wersjach – od początku jej obowiązywania. Z tego preferencyjnego sposobu opodatkowania mogli jednak korzystać tylko ci, którzy w związku małżeńskim (i we wspólnocie majątkowej) pozostawali przez cały rok podatkowy (art. 6 ust. 2 ustawy o p.d.o.f.). Przepis ten został zaskarżony jako niekonstytucyjny i z dniem 12 maja 2004 r. utracił moc na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 maja 2004 r., sygn. akt K 8/03 (Dz.U Nr 109, poz. 1163) – w zakresie, w jakim pozbawiał prawa do preferencyjnego obliczania podatku od skumulowanych dochodów małżonków:

a) podatnika, który zawarł związek małżeński przed początkiem roku podatkowego, a którego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,

b) podatnika, który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a którego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego nie złożywszy wspólnego zeznania rocznego.

Stąd też z dniem 1 stycznia 2005 r. pojawił się w ustawie nie tylko nowy art. 6 ust. 2, powtarzający w zasadzie poprzednią treść tego przepisu, ale także nowy art. 6a wprowadzający możliwość wspólnego opodatkowania małżonków nawet wtedy, gdy nie pozostają przez cały rok podatkowy we wspólnocie majątkowej i w związku małżeńskim. Przepis ten dotyczy jednak tylko sytuacji, gdy jeden z małżonków zmarł, preferencyjne zasady opodatkowania nadal nie mają natomiast zastosowania do małżeństw zawartych w trakcie roku podatkowego.

Możliwość łącznego opodatkowania małżonków, w przypadku gdy jeden z nich zmarł w trakcie roku podatkowego, wyłącza prawo do opodatkowania na zasadach właściwych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Regulacja ta ma zastosowanie do dochodów osiągniętych od 1 stycznia 2004 r., co oznacza, że już w rozliczeniu za rok 2004 można korzystać z preferencyjnych zasad opodatkowania wdów i wdowców. Wprowadzono także normę „ochronną” dla tych owdowiałych małżonków, którzy chcieliby rozliczyć się na zasadach preferencyjnych przewidzianych dla małżeństw, ale w ciągu roku została wydana decyzja ostateczna w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego po zmarłym małżonku lub stwierdzenia nadpłaty – na mocy art. 104 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 z późn.zm.). Żyjący małżonek powinien w takiej sytuacji, wraz ze składanym zeznaniem podatkowym, złożyć wniosek o wznowienie postępowania na podstawie art. 240 § 1 pkt 8 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem postępowanie zakończone decyzją ostateczną wznawia się, jeżeli została ona wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją RP orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Z dniem 20 stycznia 2005 r. zmieni się także zakres opodatkowania przychodów związanych podziałem majątku małżonków po rozwodzie. Dotychczas podatkowi dochodowemu nie podlegały przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej. Po 20 stycznia 2005 r. wyłączenie to rozszerzy się na przychody z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich (zmiana ta nastąpi na mocy art. 3 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 162, poz. 1691).

Zmiany dotyczące opodatkowania działalności gospodarczej związane są głównie z koniecznością dostosowania przepisów ustawy o p.d.o.f. do nowych rozwiązań wprowadzonych ustawą z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535). Chodzi tu głównie o nieznaną dotychczas instytucję korekty podatku naliczonego, który został przez podatnika odliczony w ustalonej na dany rok proporcji.

W przypadku czynności opodatkowanych i nieopodatkowanych (zwolnionych) odliczenie podatku naliczonego, którego nie można przypisać konkretnym czynnościom opodatkowanym lub nieopodatkowanym, przebiega dwustopniowo poprzez:

1) odliczenie wstępne (proporcjonalne),

2) korektę odliczenia.

Odliczenie wstępne opiera się na proporcji ustalonej według udziału obrotu z czynności dających prawo do odliczenia w całym obrocie podatnika w roku poprzednim. Do czynności dających prawo odliczenia podatku naliczonego należą:

a) czynności opodatkowane,

b) czynności nieopodatkowane dokonywane poza granicami kraju, które dają podatnikowi prawo odliczenia,

c) nieopodatkowane przekazanie prezentów o małej wartości i próbek,

d) czynności, o których mowa w art. 86 ust. 9 ustawy o VAT (czynności ubezpieczeniowe, finansowe i inne).

Natomiast z całkowitego obrotu wyłącza się wartość dostaw (sprzedaży) środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych należących do podatnika, sporadycznych transakcji dotyczących nieruchomości oraz sporadycznych usług pośrednictwa finansowego.

Według tak wyliczonej proporcji dla poprzedniego roku podatkowego dokonuje się odliczeń przez cały rok podatkowy.

Po zakończeniu roku podatkowego podatnik dokonuje korekty podatku naliczonego. Korekta musi być dokonana z uwzględnieniem proporcji obliczonej dla zakończonego roku podatkowego. Należy ją przeprowadzić w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, za który dokonuje się korekty (miesiąc, kwartał). Korekty nie dokonuje się, jeżeli jej kwota nie przekroczy 0,01 proc. kwoty podatku naliczonego podlegającego korekcie.

W przypadku środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji obowiązek dokonania korekty obejmuje 5 kolejnych lat, a w przypadku nieruchomości – 10 lat, począwszy od roku, w którym obiekty te zostały oddane do użytkowania. Roczna korekta, odpowiednio, dotyczy jednej piątej, a w przypadku nieruchomości – jednej dziesiątej kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu. Ten sposób rozliczania nie dotyczy środków trwałych nabytych przed 1 maja 2004 r.

Jeżeli w okresie dokonywania korekty (5, 10 lat) dojdzie do sprzedaży środków trwałych, uważa się, że są one nadal używane na potrzeby czynności podlegających opodatkowaniu u tego podatnika, aż do końca okresu korekty. W takim przypadku korekta powinna być dokonana jednorazowo w odniesieniu do całego pozostałego okresu korekty. Korekty dokonuje się w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła sprzedaż.

Jeżeli sprzedaż takiego środka (nieruchomości) jest:

a) opodatkowana – w celu dokonania korekty przyjmuje się, że dalsze wykorzystanie tego towaru związane jest z czynnościami opodatkowanymi,

b) zwolniona – do obliczenia korekty przyjmuje się, że dalsze wykorzystanie tego towaru jest związane wyłącznie z czynnościami zwolnionymi,

c) nie podlega podatkowi – do obliczenia korekty przyjmuje się, że dalsze wykorzystanie tego towaru jest związane wyłącznie z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu.

Ponieważ wskutek korekty modyfikowana jest wielkość odliczonego podatku naliczonego, wpływa ona na przychody i koszty podatkowe danego okresu. Korekta obejmuje wszystkie zakupy dokonane przez podatnika w poprzednim roku podatkowym – dotyczy więc zarówno jego stałego majątku, jak i towarów (majątku obrotowego). W przypadku nabytych środków trwałych i wartości niematerialnych coroczna korekta zmieniałaby wartość początkową tych składników majątku. Wprowadzono zatem zasadę, że raz ustalona wartość początkowa może zmienić się tylko wskutek modernizacji, natomiast korekta odliczenia dokonywana na potrzeby rozliczeń VAT nie zmieni wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Od 1 stycznia 2005 r. do przychodów zalicza się zatem kwoty podatku od towarów i usług:

a) nieuwzględnione w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji zgodnie z art. 22o–22g ustawy o p.d.o.f. lub

b) dotyczące innych rzeczy lub praw niebędących środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi,

– w tej części, w jakiej dokonano korekty powodującej zwiększenie podatku odliczonego zgodnie z art. 91 ustawy o VAT.

Przykłady

Do powstania przychodu dochodzi także w przypadku zmiany prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, o której mowa w art. 91 ust. 7 ustawy o VAT. Chodzi tu o sytuacje, w których podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usługi i dokonał takiego obniżenia (w 100 proc.), albo nie miał takiego prawa, a następnie zmieniło się to prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tego towaru lub usługi.

Korekty trzeba więc dokonać zawsze wtedy, gdy:

• podatnik mając prawo do obniżenia podatku należnego o naliczony dokonał takiego odliczenia, a następnie utracił prawo do odliczenia podatku naliczonego lub

• nie miał takiego prawa, a następnie prawo to powstało.

Stanie się tak, przykładowo, gdy nastąpi zmiana przeznaczenia zakupionych towarów, np. budynek zakupiono z myślą o wynajmie lokali mieszkalnych (całkowite zwolnienie od podatku – nie było odliczenia), a następnie wynajęto część lokali na biura (częściowe opodatkowanie – można odliczyć VAT proporcjonalnie).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 43 ustawy o p.d.o.f. nie jest kosztem uzyskania przychodów podatek od towarów i usług, z tym że jest kosztem uzyskania przychodów podatek naliczony:

a) jeżeli podatnik zwolniony jest od podatku od towarów i usług lub nabył towary i usługi w celu wytworzenia albo odprzedaży towarów lub świadczenia usług zwolnionych od podatku od towarów i usług,

b) w tej części, w której zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług, podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług – jeżeli naliczony podatek od towarów i usług nie powiększa wartości środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej.

W nowym przepisie powtórzono w zasadzie poprzednie rozwiązania, które dawały prawo zaliczenia do kosztów podatkowych nieodliczonego podatku naliczonego wskutek całkowitego zwolnienia od VAT, albo rozliczania tzw. strukturą sprzedaży. Rozszerzono jednak tę możliwość także na podatek naliczony przy nabyciu wartości niematerialnych i prawnych (poprzednio tylko środki trwałe były objęte tą regulacją). Tak więc nadal podatek naliczony może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów przez podatników zwolnionych od VAT lub wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od tego podatku.

Do kosztów można zaliczyć także tę część podatku naliczonego, w której podatnikowi nie przysługuje ani prawo odliczenia od VAT należnego, ani zwrotu podatku, i która – co ważne – nie powiększa wartości początkowej nabytych składników majątku. O tym, jakie elementy wpływają na ustalenie wartości początkowej przy zakupie składnika majątku, decyduje art. 22g ust. 3 ustawy o p.d.o.f., zgodnie z którym cena zakupu generalnie pomniejszana jest o podatek od towarów i usług. Jednak w niektórych przypadkach VAT powiększy wartość początkową. Stanie się tak, gdy:

– zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo

– podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 86 ust. 2 ustawy o VAT kwotę podatku naliczonego stanowi:

– suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika,

– suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego (w przypadku importu),

– zryczałtowany zwrot podatku na rzecz rolnika ryczałtowego,

– kwota podatku należnego od importu usług,

– kwota podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca oraz

– kwota podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

W przypadku nabycia samochodów osobowych podatek naliczony stanowi 50 proc. kwoty podatku określonej w fakturze lub kwoty podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca – nie więcej jednak niż 5000 zł. Pozostała kwota (niestanowiąca podatku naliczonego) powiększa wartość początkową zakupionego samochodu.

Natomiast w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, gdy okoliczności nie wskazują na zamiar dokonywania takich dostaw w sposób częstotliwy – kwotą podatku naliczonego jest kwota stanowiąca równowartość 22 proc. kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie więcej jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.

Przykład

Reasumując, podatek naliczony może być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, gdy podatnik nie może go odliczyć, i gdy nie ma obowiązku zaliczenia go do wartości początkowej.

Podatek należny natomiast będzie kosztem uzyskania przychodu w przypadku:

a) importu usług oraz

b) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów

– jeżeli nie stanowi on podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług.

Chodzi tu więc wyłącznie o sytuacje, kiedy podatek należny w ogóle nie stanowi podatku naliczonego, a nie o sytuacje, kiedy nie można go odliczyć (np. w przypadku, gdy za importowane usługi zapłata należności dokonywana jest na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium tzw. raju podatkowego). Kosztem uzyskania przychodów nie będzie jednak podatek należny w części przekraczającej kwotę podatku od nabycia tych towarów i usług, która mogłaby stanowić podatek naliczony w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług (np. w przypadku nabycia samochodu osobowego w wyniku WNT).

W art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. b ustawy o p.d.o.f. powtórzono ponadto poprzednio wyrażoną zasadę, zgodnie z którą podatek należny będzie kosztem uzyskania przychodu w przypadku przekazania lub zużycia przez podatnika towarów lub świadczenia usług na potrzeby reprezentacji i reklamy, obliczony zgodnie z odrębnymi przepisami. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że ustawa z 11 marca 2004 r. o VAT zupełnie inaczej rozwiązała kwestie VAT od reklamy i reprezentacji niż ustawa poprzednio obowiązująca w tym zakresie. W nowej ustawie o VAT nie ma już bowiem owego „przekazania lub zużycia”, które występowało w starej ustawie o VAT.

W nowych przepisach – por. art. 7 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. – z odpłatną dostawą towarów zrównano wszelkie przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części.

Należy zwrócić tu uwagę na podstawowy aspekt opodatkowania przekazania towarów – ich przekazanie dotyczy wyłącznie innych celów niż związane z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem. Jeżeli zatem nieodpłatne przekazanie towarów należących do przedsiębiorstwa dokonywane jest na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, w tym na reklamę lub reprezentację – nie podlega ono VAT.

Ustawa o VAT wprowadza także nowy element, który może mieścić się w działaniach z zakresu reklamy lub reprezentacji, a mianowicie wręczanie próbek.

Zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy o VAT przekazanie:

a) prezentów o małej wartości (to jest jednej osobie o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym 50 zł, przy czym łączna wartość prezentów w roku podatkowym nie może być wyższa niż 0,125 proc. wartości sprzedaży opodatkowanej podatnika w poprzednim roku podatkowym),

b) próbek

– jeżeli ich przekazanie (wręczenie) wiązało się bezpośrednio z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem

– nie jest opodatkowane.

Natomiast przekroczenie tego limitu wartości prezentów lub przekazanie prezentów i próbek na cele inne niż przedsiębiorstwa podlega VAT. Dopiero zatem taka sytuacja spowoduje powstanie obowiązku zapłaty podatku należnego, który podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Jak wskazano powyżej, na koszty uzyskania przychodów wpłynie także korekta podatku naliczonego. W myśl litery c dodanej w art. 23 ust. 1 pkt 43 ustawy o p.d.o.f. do kosztów podatkowych zostanie zaliczona kwota podatku od towarów i usług:

a) nieuwzględniona w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji lub

b) dotycząca innych rzeczy lub praw niebędących środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi podlegającymi tej amortyzacji

– w tej części, w jakiej dokonano korekty powodującej zmniejszenie podatku odliczonego zgodnie z art. 91 ustawy o VAT. Zasadę tę stosuje się odpowiednio w przypadku zmiany prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, o której mowa w art. 91 ust. 7 ustawy o VAT.

Jest to analogiczne rozwiązanie, jak opisane wyżej. Coroczna korekta podatku naliczonego spowoduje albo zwiększenie kwoty do odliczenia (należy wówczas opodatkować przychód), albo zmniejszenie tej kwoty (należy wówczas zaliczyć tę kwotę do kosztów uzyskania przychodów).

Przykład

Podstawą dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest wartość początkowa. Ustawa o p.d.o.f. określa co stanowi wartość początkową w przypadku różnych sposobów nabycia majątku podlegającego amortyzacji. Brak było jednak do tej pory wskazania, w jaki sposób ustalić tę wartość w przypadku częściowo odpłatnego nabycia. Zgodnie z nowo dodanym pkt 1a w art. 22g ust. 1 ustawy o p.d.o.f. – w razie częściowo odpłatnego nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych – wartością początkową jest cena ich nabycia powiększona o wartość przychodu, określonego w art. 11 ust. 2b (tzn. o różnicę pomiędzy wartością tych składników majątku a odpłatnością ponoszoną przez podatnika).

Rozszerzono zakaz zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych – w przypadku, gdy wydatki na nabycie składników majątku zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, albo zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Dotychczas zakaz ten obejmował wyłącznie odpisy z tytułu zużycia środków trwałych. Od 1 stycznia 2005 r. dotyczy on odpisów z tytułu zużycia zarówno środków trwałych, jak i wartości niematerialnych i prawnych – od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie (art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy o p.d.o.f.).

Do kosztów podatkowych nie zaliczało się także poprzednio odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku lub darowizny, jeżeli nabycie to nie stanowiło przychodu w naturze. Przepis ten był nieczytelny, gdyż w ustawie o p.d.o.f. brak jest definicji przychodu w naturze (w art. 11 ust. 2 mowa jest jedynie o ustalaniu wartości pieniężnej świadczeń w naturze – na podstawie cen rynkowych rzeczy i praw). Doprecyzowano zatem, że chodzi tu o sytuację, gdy nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw.

Reasumując, do kosztów podatkowych zalicza się odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:

a) nabytych w drodze spadku lub darowizny – podlegających podatkowi od spadków i darowizn oraz

b) otrzymanych nieodpłatnie na podstawie innego tytułu prawnego, o ile dochód z tego tytułu podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (art. 23 ust. 1 pkt 45a ustawy o p.d.o.f.).

Z dniem 1 stycznia 2005 r. znacznie rozszerzono zakres wyłączeń z kosztów podatkowych obejmujący niewypłacone należności. Jest to istotna zmiana w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów. W poprzednich latach bowiem niewypłacone, a należne pracownikom wynagrodzenia ze stosunku pracy mogły być przez przedsiębiorcę zaliczane do kosztów uzyskania przychodów na zasadzie memoriałowej. Wprowadzona zmiana zalicza ten koszt do kosztów rachowanych kasowo.

Zgodnie ze zmienionym art. 23 ust. 1 pkt 55 ustawy o p.d.o.f. nie stanowią kosztów uzyskania przychodu niewypłacone, niedokonane lub niepostawione do dyspozycji wypłaty, świadczenia oraz inne należności z tytułów określonych w art. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4–9 oraz w art. 18, a także zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy.

Chodzi tu zatem o:

1) należności składające się na przychód ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych,

2) należności składające się na przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, a więc wszelkie przychody uzyskane przez członka spółdzielni lub jego domownika z tytułu wkładu pracy oraz innych tytułów przewidzianych w statucie spółdzielni (jednak po wyłączeniu z tych przychodów udziałów w dochodzie podzielnym spółdzielni z tytułu działalności rolniczej) oraz

3) należności na rzecz osób fizycznych podlegających nieograniczonemu i ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu z tytułu następujących rodzajów działalności wykonywanej osobiście:

a) działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych,

b) polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi,

c) przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek,

d) przez osoby, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej,

e) przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,

f) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

– osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

– właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością – z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa pod lit. g,

g) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej,

4) należności z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw,

5) zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy.

Od 1 stycznia 2005 r. nie mogą także stanowić kosztu uzyskania przychodów nieopłacone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki na ubezpieczenie społeczne – w części finansowanej przez płatnika składek. Nie mogą również stanowić kosztu podatkowego niezapłacone:

1) składki na Fundusz Pracy,

2) składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 23 ust. 1 pkt 55a i ust. 3d ustawy o p.d.o.f.).

W przepisie art. 23 ust. 1 pkt 37 ustawy o p.d.o.f. pozostawiono ponadto zakaz zaliczania do kosztów podatkowych składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy i inne fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw – od nagród i premii wypłaconych w gotówce lub papierach wartościowych z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z niektórych dochodów (przychodów) zwolnionych od podatku (art. 23 ust. 1 pkt 56 ustawy o p.d.o.f.). Chodzi tu o dochody wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 46, 47a, 47c, 47d i 116 ustawy. Katalog ten poszerzony został o nowe zwolnienie, a mianowicie o wymienione w pkt 47d dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych.

Doprecyzowano i poprawiono przepis art. 22 ust. 1d ustawy o p.d.o.f., regulujący określenie kosztu uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia nieodpłatnie nabytych rzeczy i praw. Brak było dotychczas regulacji wskazującej, w jaki sposób należy ustalić koszt podatkowy, w przypadku gdy przedmiotem zbycia były rzeczy nabyte częściowo nieodpłatnie. Znowelizowany przepis określa więc, że w przypadku odpłatnego zbycia nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych rzeczy lub praw, a także innych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych świadczeń, w związku z którymi, stosownie do art. 11 ust. 2–2b ustawy, określony został przychód, kosztem uzyskania przychodów z ich odpłatnego zbycia, z uwzględnieniem aktualizacji zgodnie z odrębnymi przepisami, jest:

1) wartość przychodu określonego w art. 11 ust. 2 i 2a (z tytułu świadczeń w naturze i innych świadczeń całkowicie nieodpłatnych) albo

2) wartość przychodu określonego w art. 11 ust. 2b (z tytułu świadczeń częściowo odpłatnych), powiększona o wydatki na nabycie częściowo odpłatnych rzeczy lub praw albo innych świadczeń

– pomniejszona o sumę odpisów amortyzacyjnych.

Przychodem z kapitałów pieniężnych w przypadku objęcia udziałów w spółce, zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 17 pkt 9 ustawy o p.d.o.f., była nominalna wartość tych udziałów (lub akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni – objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. Tak więc objęcie udziału (akcji, wkładu) w zamian za przedsiębiorstwo wyłączało zaliczenie tego przychodu do przychodów z kapitałów pieniężnych. Było to niczym nieuzasadnione zróżnicowanie źródeł przychodów, w zależności od rodzaju wniesionego wkładu (aportu).

Od 1 stycznia 2005 r. sytuacja ta uległa zmianie. Przychodem z kapitałów pieniężnych będzie każdorazowo objęcie udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni w zamian za każdy wkład niepieniężny – w wysokości równej nominalnej wartości objętych udziałów (akcji, wkładów). Nie zmienił się natomiast zakres zwolnienia, gdyż – zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 109 ustawy o p.d.o.f. – wolna od podatku jest nadal nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni – objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

W art. 21 ust. 1 pkt 119 ustawy o p.d.o.f. pojawiło się nowe zwolnienie dla przychodów z kapitałów pieniężnych. Wolne od podatku są bowiem odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta.

Przychodem z kapitałów pieniężnych jest także odpłatne zbycie papierów wartościowych. Przychód ustala się według zasady FIFO (pierwsze przyszło – pierwsze wyszło) – jeżeli podatnik dokonuje odpłatnego zbycia papierów wartościowych nabytych po różnych cenach i nie jest możliwe określenie ceny nabycia zbywanych papierów wartościowych. W przepisie art. 24 ust. 10 ustawy o p.d.o.f. doprecyzowano, że zasadę FIFO stosuje się odrębnie dla każdego rachunku papierów wartościowych podatnika.

Inną zmianą związaną z przychodami kapitałowymi jest przeniesienie definicji dochodu z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej z art. 21 ust. 1 pkt 4 lit b i ust. 5d do art. 24 ust. 15 ustawy o p.d.o.f. Zgodnie z tym przepisem dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi, jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do zakładu ubezpieczeń, które zostały przekazane na fundusz kapitałowy.

Dochód ten, tak jak poprzednio, nie jest jednak objęty zwolnieniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 4, gdzie wymienia się wolne od podatku kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, jednak z pewnymi wyjątkami (do których należy omawiany dochód z inwestowania składki ubezpieczeniowej).

Dochody z udziału w funduszach kapitałowych opodatkowane są 19-proc. zryczałtowanym podatkiem (art. 30a ustawy o p.d.o.f.). Dotychczas podatkiem tym obejmowano jedynie dochody uzyskane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1 stycznia 2005 r. objęto nim także dochody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz zagranicznych funduszach kapitałowych. Dochodu tego nie pomniejsza się o straty z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, zagranicznych funduszach kapitałowych oraz inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich (art. 30a ust. 1 pkt 5 i ust. 5 ustawy o p.d.o.f.).

Podobnie rozszerzono zakres opodatkowania dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i z realizacji praw z nich wynikających, z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. W takich przypadkach podatek dochodowy wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu (art. 30b ustawy o p.d.o.f.). W 2005 r. objęto nim każdy dochód z wymienionych wyżej tytułów, a nie jak dotychczas tylko dochód uzyskany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, osiągnie powyższe dochody, zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza jej granicami, dochody te łączy się i od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu za granicą. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą.

Dochodem (przychodem) z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym m.in.:

1) dochód z umorzenia udziałów (akcji),

2) dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji).

Dotychczas zwrot udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce był zwolniony od podatku w części stanowiącej koszt nabycia, a jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny – do wysokości wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny. Przepis art. 21 ust. 1 pkt 50 został jednak zmodyfikowany i zwolnienie obejmuje obecnie przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni albo wkładów do spółki osobowej.

Do końca 2004 r. zwolnienie obejmowało także przychody otrzymane w związku z umorzeniem udziałów lub akcji w spółce mającej osobowość prawną, w tym także z odpłatnym zbyciem udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu ich umorzenia. Zwolnienie to zniesiono, ustalając odrębny sposób opodatkowania dochodu z tego umorzenia. Zgodnie z nowym art. 24 ust. 5d ustawy o p.d.o.f. dochodem z umorzenia udziałów lub akcji w spółkach mających osobowość prawną jest nadwyżka przychodu otrzymanego w związku z umorzeniem nad kosztami uzyskania przychodu obliczonymi zgodnie z art. 22 ust. 1f albo art. 23 ust. 1 pkt 38; jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny, koszty ustala się do wysokości wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny.

W związku z tą zmianą uchylono ust. 17 i 18 art. 21 oraz art. 24 ust. 5c. Ujednolicono tym samym ustalanie dochodu z umorzenia udziałów (akcji) objętych w zamian za przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część oraz w zamian za inne wkłady rzeczowe.

Zmodyfikowano także art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o p.d.o.f. – poprzez dostosowanie go do przepisów ustawy o funduszach kapitałowych i uwzględnienie w treści tego przepisu wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o p.d.o.f. wolna od podatku była wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra. Zapis ten rozbito na dwie części (pkt 11 i 11a); wolne od podatku będą zatem:

1) świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz

2) świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, wynikające z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby, przysługujące osobom pozostającym w stosunku służbowym, przyznane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (np. ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

Dotychczas wolne od podatku były:

1) ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, za używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz

2) wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie:

– napojów bezalkoholowych,

– posiłków oraz

– artykułów spożywczych

w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

Zmiany w tym zakresie objęły ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej oraz za używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego – nie będą one zwolnione od podatku. Powtórzono natomiast pozostałą część dotychczasowego zwolnienia, precyzując jedynie sytuacje, w jakich powstaje przychód zwolniony od podatku. Nadal więc zwolnieniem objęta jest wartość otrzymanych przez pracownika od pracodawcy bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do uzyskania na ich podstawie:

– posiłków,

– artykułów spożywczych lub

– napojów bezalkoholowych,

w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków, artykułów spożywczych lub napojów bezalkoholowych.

Drobną korektą objęto także zakres zwolnienia od podatku świadczeń przysługujących członkowi służby zagranicznej wykonującemu obowiązki służbowe w placówce zagranicznej oraz świadczeń przysługujących pracownikom polskich jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wynikających z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 110 ustawy o p.d.o.f. wyłączone od tego zwolnienia są:

– wynagrodzenia za pracę,

– ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,

– dodatek zagraniczny oraz należność zagraniczna (zakres wyłączeń powiększono o należności zagraniczne, wypłacane żołnierzom pełniącym służbę zagraniczną),

– zasiłki chorobowe i macierzyńskie.

Od podatku zwolniono także wartość wyżywienia otrzymywanego przez wolontariuszy od organizacji pozarządowych, organów administracji publicznej, podmiotów, jednostek organizacyjnych, wymienionych w art. 42 ustawy o działalności pożytku publicznego. Dotychczas ze zwolnienia korzystały świadczenia na rzecz tych osób z tytułu szkoleń, badań lekarskich, wyposażenia w środki ochrony osobistej, składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków opłacanych na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 23 ust. 1 pkt 113 ustawy o p.d.o.f.).

W 2005 r. od podstawy obliczenia podatku odejmować można kwoty składek określonych w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zapłaconych przez podatnika i potrąconych przez płatnika – jednak z tym zastrzeżeniem, że odliczenie nie obejmie składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c, oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zmiana w tym zakresie jest drobna i polega na zakazie odliczenia składek od dochodu zwolnionego od podatku na podstawie art. 52c (tj. świadczenia finansowego wypłacanego żołnierzowi na pokrycie kosztów najmu lokalu mieszkalnego oraz ekwiwalentu w zamian za rezygnację z osobnej kwatery stałej). Pojawiła się ponadto nowa ulga związana z korzystaniem z internetu (art. 26 ust. 1 pkt 6a ustawy o p.d.o.f.).

Odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość wydatków została udokumentowana fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (rachunek telefoniczny jest także fakturą w rozumieniu tych przepisów). Ponadto, co jest niezwykle korzystne dla podatników, zwiększono kwoty odliczeń z tytułu darowizn. Nadal chodzi tu o darowizny na cele:

a) określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego, przekazane organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie, realizującym te cele oraz

b) kultu religijnego.

Znacznie jednak zwiększono dopuszczalną kwotę odliczeń – łączna kwota odliczeń z obu tytułów nie może przekroczyć w roku podatkowym kwoty stanowiącej 6 proc. dochodu. Odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna – dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu. Podatnicy korzystający z odliczenia darowizn są obowiązani wykazać w zeznaniu rocznym kwotę przekazanej darowizny, kwotę dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdarowanego, w szczególności jego nazwę i adres. Nowością jest także, że w przypadku zwrotu dokonanej darowizny, obdarowany jest obowiązany przekazać urzędowi skarbowemu informację o zwróconej podatnikowi darowiźnie, w terminie miesiąca od dnia dokonania zwrotu.

W 2005 r. skala podatkowa przedstawia się następująco:

Wprowadzona została zatem nowa stawka podatkowa – 50 proc. dochodu, która będzie naliczana po przekroczeniu przez podatnika 600 000 zł dochodu.

Zmiany dotyczące zadań płatnika, wynikają właśnie z wprowadzenia tej nowej stawki podatku. Płatnik ma obowiązek potrącić zaliczkę na podatek za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę trzeciego przedziału skali – w wysokości 50 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Ponadto płatnicy, na wniosek podatnika, obliczają i pobierają w ciągu roku wyższe zaliczki na podatek dochodowy, stosując zamiast stawki 19 proc. odpowiednio stawkę 30, 40 lub 50 proc.

Zmiany dotyczące wpłacania zaliczek objęły także podatników osiągających dochody bez pośrednictwa płatników:

1) ze stosunku pracy z zagranicy,

2) z emerytur i rent z zagranicy,

3) z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4 i 6–9 ustawy o p.d.o.f.

– którzy obowiązani są bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy.

Podatnicy ci byli dotychczas zobowiązani do wpłaty zaliczek miesięcznych w wysokości 19 proc. dochodu za miesiące, w których uzyskali ten dochód, w terminie do dnia 20 następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień – w terminie złożenia zeznania podatkowego. Nowością jest to, że osoby te przy obliczaniu zaliczki mogą stosować zamiast stawki 19 proc. odpowiednio stawkę 30, 40 lub 50 proc.

W 2004 r. wprowadzono możliwość odliczenia od podatku wykazanego w zeznaniu rocznym przez podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym – wpłat na rzecz organizacji pożytku publicznego działającej na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego, dokonanych w okresie od 1 stycznia do 30 kwietnia roku podatkowego, w którym składane jest zeznanie. Odliczyć można nie więcej niż kwotę stanowiącą 1 proc. podatku należnego wykazanego w zeznaniu rocznym.

Zmiana zasady odliczeń wskazanych wyżej wpłat polega na możliwości dokonywania takich wpłat (z prawem ich późniejszego odliczenia) w okresie od 1 maja do 31 grudnia roku podatkowego oraz od 1 stycznia do dnia złożenia zeznania za rok podatkowy, nie później jednak niż do upływu terminu określonego dla złożenia tego zeznania. Kwotę zmniejszenia podatku zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy w dół.

W przypadku zwrotu dokonanej wpłaty, organizacja pożytku publicznego jest obowiązana przekazać urzędowi skarbowemu informację o zwróconej podatnikowi kwocie wpłaty, w terminie miesiąca od dnia dokonania zwrotu.

Od 1 stycznia 2005 r. wprowadzono nową kategorię płatników podatku dochodowego, a właściwie zastępców płatników – komorników, którzy przejęli zobowiązania płatnika wynikające ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy. Zgodnie z nowym art. 42e ustawy o p.d.o.f., w przypadku gdy za płatnika wypłaty świadczeń określonych w art. 12 (przychody z umowy o pracę i zrównane z nimi przychody) dokonuje komornik sądowy lub podmiot niebędący następcą prawnym pracodawcy, jest on obowiązany do poboru zaliczki na podatek dochodowy obliczonej według stawki 19 proc. Komornik działa w tych samych warunkach i według tych samych zasad, co pracodawca-płatnik. Przy obliczaniu zaliczki na podatek uwzględnia się:

1) zryczałtowane koszty uzyskania przychodu z umowy o pracę,

2) składki na ubezpieczenie społeczne, potrącone w danym miesiącu,

3) kwotę zmniejszającą podatek (co miesiąc 1/12 tej kwoty),

4) składki na ubezpieczenie zdrowotne, pobrane w danym miesiącu.

Komornicy i inne podmioty, które przejęły obowiązki pracodawcy, przekazują kwoty pobranych zaliczek na podatek w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania, siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności przez ten podmiot, przesyłając równocześnie deklarację PIT-4. Podmioty te mają także obowiązek sporządzenia i przekazania urzędowi skarbowemu oraz podatnikowi informacji PIT-11.

Z dniem 1 stycznia 2005 r. miały wejść w życie dwa nowe przepisy – art. 42c i 42d ustawy o p.d.o.f. – jednak datę ich obowiązywania przesunięto na 1 lipca 2005 r. Chodzi tu o podmioty, które wypłacają określonym osobom zagranicznym dochody m.in.:

1) z odsetek wypłacanych lub stawianych do dyspozycji, związanych z wierzytelnościami wszelkiego rodzaju, a w szczególności ze skarbowych papierów wartościowych, z obligacji lub skryptów dłużnych, włącznie z premiami i nagrodami mającymi związek z takimi papierami, obligacjami i skryptami dłużnymi, z wyjątkiem opłat karnych za opóźnione płatności,

2) z odsetek naliczonych lub skapitalizowanych w momencie sprzedaży, zwrotu lub umorzenia wierzytelności, o których mowa w pkt 1.

Podmioty te będą zobligowane do przesyłania imiennych informacji o uzyskanych dochodach faktycznemu albo pośredniemu odbiorcy oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o p.d.o.f. opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych od podatku. Doprecyzowano, że chodzi tu o zwolnienia określone w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o p.d.o.f. W zeznaniu nie wykazuje się także dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Nowelizacja art. 9 polegała na dodaniu do katalogu dochodów zwolnionych od podatku dochodów, o których mowa w art. 52c, to jest:

1) świadczenia finansowego wypłacanego żołnierzowi na pokrycie kosztów najmu lokalu mieszkalnego, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł,

2) ekwiwalentu w zamian za rezygnację z osobnej kwatery stałej.

Ponadto, zgodnie z art. 45 ust. 3 ustawy o p.d.o.f., niektórych dochodów nie wykazuje się w zeznaniu rocznym. Dotychczas ustawa wymieniała w tym zakresie dochody opodatkowane ryczałtowo zgodnie z art. 28 (przychód ze sprzedaży nieruchomości), art. 29 (tzw. należności licencyjne i inne wypłacane osobom zagranicznym), art. 30 (m.in. wygrane w konkursach, świadczenia dla funkcjonariuszy służb mundurowych) i art. 30a (odsetki, dyskonta, dywidendy i inne przychody z udziału w zyskach osób prawnych). W tym ostatnim wypadku ustawodawca nakazywał ujawnienie w zeznaniu dochodów z odsetek od pożyczek – jeżeli pożyczkobiorca jest osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Zmiana polega na:

1) wyłączeniu z zakresu zeznań podatkowych także opodatkowanych odsetek od pożyczek,

2) obowiązku wykazania w zeznaniu rocznym (PIT-36, PIT-36L, PIT-37), należnego zryczałtowanego podatku dochodowego, o którym mowa w art. 29, 30 i 30a, jeżeli podatek ten nie został pobrany przez płatnika.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o p.d.o.f. zwolniono od podatku odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu:

a) ustanowienia służebności gruntowej,

b) rekultywacji gruntów,

c) szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie

– w wyniku prowadzenia na tych gruntach przez podmioty uprawnione, na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji związanych z budową urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 z późn.zm.).

Na podstawie nowo dodanych art. 21 ust. 1 pkt 47c i 47d ustawy o p.d.o.f. zwolniono także od podatku następujące dochody:

1) dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych,

2) dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych.

Ponadto dwa zwolnienia – uchylone z dniem 30 grudnia 2003 r., które miały jednak obowiązywać do końca roku 2004 – przedłużono do końca roku 2006. Chodzi tu o:

1) dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego (art. 21 ust. 1 pkt 47b ustawy o p.d.o.f.),

2) dotacje, subwencje i dopłaty otrzymane z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez zakłady pracy chronionej na podstawie przepisów o zatrudnianiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych (art. 21 ust. 1 pkt 48 ustawy o p.d.o.f.).