Kiedy kapitał własny jest ujemny

Przedsiębiorstwo wykazuje ujemny kapitał wtedy, gdy poniesiona strata przewyższa wartość kapitału własnego. Ujemny kapitał własny oznacza zagrożenie dla kontynuacji działalności spółki. Wartość kapitału własnego ujawnia się w bilansie po stronie pasywów.

Kapitał własny stanowi podstawowe źródło finansowania przedsiębiorstwa. Bez kapitału własnego firma nie może funkcjonować. Jak sama nazwa wskazuje, kapitał własny należy do właścicieli, którzy w zamian za wniesione środki oczekują przyrostu ich wartości. Dodatni wynik finansowy powoduje przyrost kapitału własnego. Ujemny wynik finansowy z kolei zmniejsza jego wartość.

Celem sprawozdania finansowego jest przekazanie jego użytkownikom, w tym również właścicielom, którzy na co dzień nie mają wglądu w księgi rachunkowe, rzetelnego i wiarygodnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Dla właścicieli zaś najważniejszą informacją jest wynik finansowy, ponieważ odzwierciedla on kształtowanie wartości ich inwestycji.

Dlatego w ślad za MSR nr 1 – „Prezentacja sprawozdań finansowych” ustawa o rachunkowości wymaga wykazania elementów kapitału własnego w bilansie. Niektóre jednostki ustawa zobowiązuje również do szczegółowego przedstawiania informacji o zmianach zachodzących w tym kapitale w ciągu roku obrotowego w oddzielnym sprawozdaniu, tj. w zestawieniu zmian w kapitale własnym.

Jeżeli spółka w kolejnych latach ponosi stratę, to uszczupla ona wartość kapitału własnego. W przypadku gdy poniesione straty przekraczają wartość kapitału własnego, występuje ujemny kapitał własny.

Kapitał własny jest kapitałem powierzonym spółce przez właścicieli i pełni istotne funkcje w przedsiębiorstwie. Jest nie tylko gwarantem spłaty zobowiązań wobec wierzycieli i zabezpieczeniem ryzyka związanego z działalnością spółki, ale stanowi też podstawę oceny jej wiarygodności.

Ujemny kapitał własny znacznie zmniejsza szansę na pozyskanie finansowania, tak samo zresztą jak niski kapitał podstawowy. Stanowi to poważne zagrożenie dla kontynuacji działalności przedsiębiorstwa. Dlatego już w okresie „ubywania” wartości kapitału kierownictwo spółki powinno wprowadzić środki zaradcze. Najczęściej stosowanym (a w zasadzie jedynym możliwym) rozwiązaniem jest podwyższenie kapitału podstawowego, tj. uzyskanie dodatkowego dofinansowania od właścicieli. Wymaga to oczywiście przedstawienia wiarygodnych prognoz realizacji działań przynoszących zysk.

Natomiast w przypadku braku zainteresowania dalszym funkcjonowaniem spółki udziałowcy powinni złożyć wniosek o jej upadłość.

Przykład

UWAGA!

•  § 8, § 96–101 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 1 – „Prezentacja sprawozdań finansowych”

ekspert ds. rachunkowości, pracownik redakcji