Nasza firma sprzedała wierzytelność, za którą cesjonariusz zapłacił całą wartość. W ubiegłym roku utworzyliśmy na ten dług rezerwę, księgując ją w pozostałe koszty operacyjne i na aktualizację należności. Jak poprawnie zaksięgować tę operację w księgach tego roku? Czy wystawić fakturę VAT i przychód wykazać w deklaracji VAT (rejestrujemy naliczony podatek VAT jako związany z działalnością opodatkowaną i zwolnioną)?
Sprzedaż własnej wierzytelności firmy niezajmującej się gospodarczo obrotem wierzytelnościami jest czynnością niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ nie może być zaliczana do usług pośrednictwa finansowego. Należy jednak zwrócić uwagę, że od 1 maja 2004 r. zmieniły się zasady wystawiania faktur VAT, co dotyczy również czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.
Sprzedaż wierzytelności, czyli przysługującego wierzycielowi uprawnienia do domagania się od dłużnika spełnienia określonego świadczenia, jest jednym ze sposobów przeniesienia jej na osobę trzecią zgodnie z art. 509–518 Kodeksu cywilnego. Jeżeli sprzedaż ta dotyczy własnej wierzytelności powstałej z tytułu prowadzonej działalności przez firmę, wówczas czynność ta nie jest zaliczana do usług pośrednictwa finansowego, a zatem nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług. Istnieje jednak odmienna opinia w tym zakresie, o czym pisaliśmy w numerze sierpniowym „Biuletynu VAT”. Obecnie większość organów skarbowych stoi na stanowisku, że sprzedaż wierzytelności własnej nie podlega VAT.
Wierzycielem jest osoba fizyczna lub prawna, której przysługuje prawo żądania od dłużnika spełnienia określonego świadczenia. Dłużnikiem jest osoba fizyczna lub prawna, która ma obowiązek spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Spółka w roku ubiegłym dokonała aktualizacji należności, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty. Państwa firma utworzyła zatem odpis aktualizujący należności. Odpisanie należności uznanych za nieściągalne księguje się zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości zarachowując ich wartość do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych, w zależności od rodzaju należności.
Sprzedaż wierzytelności zaliczana jest do przychodów finansowych, zaś ich wartość zgodnie z księgami w momencie sprzedaży zaliczana jest do kosztów finansowych. Jednak w rachunku zysków i strat zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy wykazuje się wynik na sprzedaży wierzytelności, a więc zysk lub stratę. Obrót wierzytelnościami będzie traktowany analogicznie jak obrót papierami wartościowymi (aktywami finansowymi).
Poniżej przedstawiono sposoby księgowań na poszczególnych etapach – od utworzenia odpisu aktualizującego należności aż do opisanej w pytaniu ich sprzedaży.
I. Utworzenie odpisu aktualizującego należności księgujemy zapisem:
1) gdy należność powstała z operacji finansowych:
– Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”,
– Ma konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”,
2) gdy należność powstała z innych tytułów niż operacje finansowe:
– Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,
– Ma konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”.
II. Zaksięgowanie sprzedaży wierzytelności
– Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”,
– Ma konto 75-0 „Przychody finansowe”.
III. Zaksięgowanie kosztu sprzedanej wierzytelności – wartość wynikająca z ksiąg
– Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”,
– Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.
IV. Rozwiązanie odpisu aktualizującego należności
– Wn konto 28 „Odpisy aktualizujące wartość należności”,
– Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne” lub konto 75-0 „Przychody finansowe”.
V. Księgowanie zapłaty za sprzedaną wierzytelność
– Wn konto 13 „Rachunek bieżący” lub 10 „Kasa”,
– Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”.
WAŻNE!
Odpis aktualizujący jest tworzony zgodnie z ustawą o rachunkowości w wartości nominalnej. W tej samej wartości podlega księgowanie kosztu sprzedanej wierzytelności. Przy tworzeniu odpisów oraz ich rozwiązywaniu należy pamiętać o konsekwencjach podatkowych przedstawionych księgowań, jak również o mogących zaistnieć rozbieżnościach pomiędzy ustawą o rachunkowości a przepisami podatkowymi.
Faktura czy nota (umowa sprzedaży)?
Analiza zmian, jakie zaszły w unormowaniach prawnych dotyczących obowiązku wystawiania faktury przez podatniku zawarta w ustawie o podatku od towarów i usług i wydanych na jej podstawie rozporządzeniach, została przedstawiona w tabeli obok.
Zwróćmy uwagę, że obecne brzmienie art. 106 ust. 1 „stwierdzającej w szczególności dokonanie sprzedaży (...)”, jest pojęciem szerszym od obowiązującego do 30 kwietnia 2004 r. obowiązku podatników do wystawienia faktury na podstawie art. 32 ustawy z 8 stycznia 1993 r. „stwierdzającą w szczególności sprzedaż towarów (...)”.
Obecne ustawowe nałożenie obowiązku wystawienia faktury pokrywa się słownie ze sformułowaniem zawartym w rozporządzeniu Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług. Ponadto w obecnie obowiązującym rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 106 ust. 8 ustawy o VAT w treści § 11 i 12 faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży od 1 maja 2004 r. powinna również potwierdzać dokonanie sprzedaży niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Firma, sprzedając swoją wierzytelność, oprócz umowy sprzedaży zawartej zgodnie z art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli jest podatnikiem podatku od towarów i usług, wystawia fakturę VAT dokumentującą dokonaną sprzedaż. Księgowaniu omówionemu w punkcie II podlega zatem umowa i faktura sprzedaży. Wystawiona z tego tytułu faktura nie jest jednak ujmowana w deklaracji VAT-7, gdyż nie jest to czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
• art. 5 i 106 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535
• art. 3 ust. pkt 32, art. 35 b ust. 3, art. 42 ust. 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 213, poz. 2155
• art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135
• art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135
• § 34 i 35 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym – Dz.U. z 2002 r. Nr 27; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 109, poz. 1162 – uchylone z dniem 1 maja 2004 r.
• § 11 i 12 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług – Dz.U. z 2004 r. Nr 97, poz. 971
• art. 509–518 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804
