Spółka europejska (Societas Europaea - dalej SE) pozwala przedsiębiorcom w sposób efektywny planować prowadzenie działalności gospodarczej. Przykładowo, gdy spółka europejska będzie miała siedzibę w Polsce i w trakcie jej funkcjonowania zmienią się zasady opodatkowania dotyczące tej spółki na niekorzyść, spółka będzie mogła przenieść swoją siedzibę do innego państwa, nie ponosząc kosztów związanych np. z likwidacją firmy.
Polscy przedsiębiorcy od momentu przystąpienia Polski do UE mają możliwość rozwijania swojej działalności gospodarczej poprzez zakładanie spółek europejskich. Zasady ich zakładania zostały zawarte w przepisach wspólnotowych.
Ponadnarodowy charakter
Warto w tym miejscu wspomnieć o sprawie Cadbury Schweppes (C-196/04) ze stycznia 2006 r., która znajduje się w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości. Brytyjska spółka Cadbury Schweppes plc posiadała 100 proc. udziałów w dwóch spółkach irlandzkich. Były one opodatkowane 10-proc. stawką podatku korporacyjnego, czyli o 10 proc. mniejszą niż stawka podatku, jaki zapłaciłyby, gdyby były rezydentami brytyjskimi. Spółka została w Wielkiej Brytanii opodatkowana z tytułu dochodu swoich irlandzkich spółek zależnych. Firma zaskarżyła przepisy dotyczące zagranicznych spółek kontrolowanych, wskazując, że mają one charakter dyskryminujący, gdyż zniechęcają spółki brytyjskie do zakładania spółek zależnych w innych państwach członkowskich. Cadbury Schweppes i Komisja Europejska podkreśliły, że spółki mogą tworzyć swoje spółki zależne w krajach należących do Unii Europejskiej, gdzie obowiązują niższe stawki podatkowe, oraz że ich głównym motywem może być zmniejszenie opodatkowania ich dochodu. Różnice w wielkości stawek podatkowych w poszczególnych krajach członkowskich nie są sprzeczne z prawem europejskim. Podobnie, wykorzystywanie tych różnic przez spółki nie jest niezgodne z przepisami UE.
Powstanie spółek europejskich
Statut SE jest identyczny we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, a więc przedsiębiorstwo zarejestrowane jako europejskie w jednym państwie jest automatycznie uznawane za takie w pozostałych i wszędzie są stosowane wobec niego jednakowe przepisy.
Zasady tworzenia spółek europejskich zostały zawarte w rozporządzeniu Rady (WE) 2157/2001 z 8 października 2001 r. o statucie spółki europejskiej (Dz.U. WE L 294/1; dalej rozporządzenie). W kwestiach nieuregulowanych rozporządzenie odsyła do wewnętrznego prawa państw członkowskich.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia istnieje kilka sposobów stworzenia spółki europejskiej. Jest to:
• połączenie co najmniej dwóch krajowych spółek akcyjnych,
• założenie SE jako spółki holdingowej przez co najmniej dwie krajowe spółki akcyjne i/lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• utworzenie SE jako spółki-córki przez co najmniej dwie spółki w rozumieniu art. 48 ust. 2 Traktatu WE lub krajowe osoby prawne prawa prywatnego lub publicznego,
• przekształcenie krajowej spółki akcyjnej w SE,
• możliwość założenia jednoosobowej SE jako spółki-córki przez już istniejącą SE.
Warto podkreślić, że minimalny kapitał zakładowy SE nie powinien być niższy niż 120 tys. euro. Przedsiębiorstwo rejestruje swoją działalność na identycznych zasadach jak inne firmy krajowe, a jego powstanie jest ogłaszane w unijnym Dzienniku Urzędowym.
Ponadto SE podlega prawu państwa członkowskiego, w którym posiada swoją siedzibę statutową. SE nabywa osobowość prawną w momencie zarejestrowania we właściwym rejestrze państwa członkowskiego. W przypadku spółki europejskiej z siedzibą w Polsce będzie to Krajowy Rejestr Sądowy.
WAŻNE
Spółka europejska ma charakter ponadnarodowy. Możliwość prowadzenia tej spółki ma ułatwić prowadzenie działalności przez duże podmioty, posiadające spółki zależne w wielu państwach członkowskich.
Opodatkowanie spółki
Jak wyjaśnia Magdalena Zawiślak, radca prawny z biura prawnego SIG, rozporządzenie o statucie SE nie reguluje kwestii opodatkowania. Spółki korzystające z jednolitych regulacji prawnych w całej UE nadal podlegają odrębnym przepisom podatkowym państw, w których mają siedziby (miejsca zarządu). Są opodatkowywane według różnych systemów, najczęściej przewidujących odmienne zasady ustalania podstawy oraz różne stawki podatku dochodowego.
– Zgodnie z przyjętymi w Polsce regulacjami, spółka europejska mająca siedzibę na terytorium RP podlegała będzie przepisom Ordynacji podatkowej, a także podatkowi dochodowemu od osób prawnych. Zyski wspólników i dywidendy będą podlegały także opodatkowaniu w oparciu o podatek dochodowy od osób fizycznych – stwierdziła Magdalena Zawiślak. Dodała także, że istotą powstania SE będzie prowadzenie działalności w kilku lub kilkunastu krajach. W związku z tym działalność będzie wykonywana także poza siedzibą spółki określoną w dokumentach założycielskich. Generalnie dla celów podatkowych przyjąć należy, że działalność poza siedzibą spółki, a co za tym idzie, opodatkowanie tej działalności będzie traktowane jak zakład. Instytucje zakładu opisują szczegółowo umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W większości umów ratyfikowanych przez Polskę to art. 5 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Trzeba pamiętać, że inne zasady opodatkowania będą stosowane, gdy SE będzie miała siedzibę w Polsce i będzie osiągała dochody od swoich spółek w innych państw członkowskich, a inne, gdy siedziba SE będzie w innym kraju członkowskim, a w Polsce będzie działać przez swój oddział.
Działalność w Polsce
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.; dalej ustawa o CIT) powstanie spółki europejskiej w drodze fuzji z siedzibą w Polsce będzie co do zasady neutralne podatkowo dla nowo utworzonej spółki. Dochodu podatkowego nie stanowi nadwyżka wartości otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną majątku spółki przejmowanej ponad nominalną wartość akcji przyznanych akcjonariuszom spółki przejmowanej. Zasada ta ma zastosowanie dla spółki przejmującej – w przypadku połączenia lub przejęcie lub dla spółki nowo zawiązanej – w przypadku założenia SE jako nowej spółki. Zatem opisana zasada znajdzie zastosowanie w sytuacji utworzenia SE w drodze połączenia przez przejęcie, gdy spółka przejmująca nie będzie miała żadnego udziału kapitałowego w spółce przejmowanej.
Udział w kapitale zakładowym spółki będzie miał znaczenie przy określeniu, czy podatek trzeba zapłacić, czy też nie. Dla spółki przejmującej, która posiada udział w kapitale zakładowym spółki przejmowanej lub dzielonej w wysokości mniejszej niż 25 proc. w przeliczeniu na prawa głosu, dochód stanowi nadwyżka wartości przejętego majątku odpowiadająca procentowemu udziałowi w kapitale zakładowym spółki przejmowanej lub dzielonej nad kosztami uzyskania przychodu. Zatem w tym przypadku podatek trzeba będzie zapłacić.
Jeśli spółka europejska z siedzibą w Polsce powstanie w drodze fuzji, to wstąpi ona we wszystkie przewidziane prawem podatkowym prawa i obowiązki każdej z łączących się spółek. W przypadku utworzenia holdingowej spółki europejskiej opodatkowaniu będzie podlegał dochód akcjonariusza lub udziałowca w postaci nadwyżki przychodu nad kosztami uzyskania przychodów.
Jeśli chodzi o utworzenie SE w drodze przekształcenia, skutki podatkowe będą neutralne dla akcjonariuszy spółki podlegającej przekształceniu, jak też dla samej spółki. SE może jeszcze zostać utworzona jako spółka zależna. W tej sytuacji aspekty podatkowe będą regulowane prawem wewnętrznym poszczególnego państwa Unii Europejskiej. Jeżeli zależna SE będzie tworzona w Polsce, najważniejsze będzie opodatkowanie jej akcjonariuszy z tytułu objęcia akcji w tej spółce. Podobnie jak przy holdingowej SE, opodatkowaniu będzie podlegał dochód akcjonariusza w postaci nadwyżki przychodu nad kosztami podatkowymi. Przychód powstanie z dniem zarejestrowania zależnej SE, a koszty będą ustalane na dzień objęcia akcji w spółce.
