Rozliczenie w księgach korekty odpisu amortyzacyjnego

Przepisy podatkowe i bilansowe w różny sposób regulują zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Zatem każda jednostka prowadzi (zazwyczaj) odrębne ewidencje na potrzeby ustawy o rachunkowości i ustawy o podatku dochodowym (do celów ustalania podstawy opodatkowania). Ewidencja odpisów amortyzacyjnych na potrzeby podatku dochodowego (prowadzona w oddzielnym zeszycie, arkuszu kalkulacyjnym czy też poprzez system rozbudowanej ewidencji analitycznej prowadzonej do konta amortyzacji) następuje w sposób niezależny od ewidencji tych odpisów prowadzonej w księgach rachunkowych zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. W przypadku przedstawionym powyżej błąd wykryty przez kontrolę urzędu skarbowego nie musi automatycznie oznaczać błędu w sensie prawa bilansowego. Jeśli zatem wykryty przez kontrolę błąd jest błędem stricte podatkowym (dotyczy zastosowanych podatkowych stawek amortyzacji, a nie bilansowej rocznej stawki amortyzacji wyliczonej na podstawie okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego), to nie wystąpi potrzeba korekty odpisów umorzeniowych w księgach rachunkowych.

Uwaga

Jeśli w wyniku kontroli urzędu skarbowego korekta amortyzacji dotyczy wyłącznie amortyzacji jako kosztu podatkowego, to nie wystąpi potrzeba korekty odpisów umorzeniowych w księgach rachunkowych.

Jeśli jednak błąd naliczenia amortyzacji był błędem nie tylko podatkowym, ale i rachunkowym, to skutki błędu popełnionego w 2009 r. należy ująć w księgach rachunkowych roku 2011 lub 2010 (jeżeli błąd jest istotny, a jeszcze nie zostało zatwierdzone roczne sprawozdanie finansowe za 2010 r.). Sam sposób ujęcia w księgach rachunkowych skutków korekty błędnych zapisów będzie zależał od tego, czy wykryty błąd jest błędem istotnym oraz czy został wykryty przed czy po zatwierdzeniu sprawozdania za 2010 r. U podatników podatku dochodowego od osób prawnych korekta zobowiązania podatkowego wynikająca z popełnionego błędu w okresach poprzednich również podlega ewidencji w księgach rachunkowych okresu bieżącego.

Jeśli błąd popełniony w okresie poprzednim powoduje zwiększenie zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych, to skutki korekty ewidencjonuje się:

• Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie” lub Wn konto 870 „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”,

• Ma konto 220 „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych”.

Jeśli natomiast błąd popełniony w okresie poprzednim powoduje zmniejszenie zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych, to skutki korekty ewidencjonuje się:

• Wn konto 220 „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych”

• Ma konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie” lub Ma konto 870 „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”.

Z zaniżeniem podstawy opodatkowania wiąże się także obowiązek uiszczenia odsetek z tytułu zwłoki. Odsetki ewidencjonuje się:

• Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie” w wysokości dotyczącej lat ubiegłych oraz

• Wn konto 755 „Koszty finansowe” w części dotyczącej bieżącego roku,

• Ma konto 220 „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek”.

W przypadku błędów wykrytych po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego za 2010 r. można wyróżnić sytuacje jak w schemacie.

Wymienione wyżej cztery sytuacje dotyczące błędu popełnionego w okresie poprzednim zostały przedstawione w poniższym przykładzie.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

W 2009 r. jednostka kupiła środek trwały, od którego w 2009 r. podwójnie naliczano amortyzację zarówno dla celów rachunkowych, jak i podatkowych. W ten sposób zawyżono w 2009 r. kwotę odpisów amortyzacyjnych o 100 000 zł. Błąd ten został wykryty przez kontrolę urzędu skarbowego za ten rok. Urząd wydał w marcu 2011 r. (w związku z zawyżeniem kosztów podatkowych 2009 r.) decyzję naliczenia podatku dochodowego od osób prawnych w kwocie 19 000 zł (100 000 zł x 19%). Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego wyniosła 11 000 zł (kwota przykładowa), z czego 4000 zł dotyczy 2009 r., 5000 zł 2010 r., a 2000 zł 2011 r.

Sytuacja 1

Ponieważ stwierdzony błąd ma istotny wpływ na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyniku finansowego jednostki w 2009 r., to korekta odpisów umorzeniowych - w sytuacji gdy roczne sprawozdanie za 2010 r. nie zostało jeszcze zatwierdzone - powinna nastąpić w księgach 2010 r. Wynika to z art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości, gdzie wskazuje się, że: jeżeli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania określone w art. 4 ust. 1, to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako „zysk (stratę) z lat ubiegłych”.

Ewidencja w księgach roku 2010

1. Korekta błędnie naliczonej w 2009 r. amortyzacji

Wn konto 070 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” 100 000 zł

Ma konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 100 000 zł

2. Decyzja urzędu skarbowego dotycząca zaległego podatku dochodowego od osób prawnych za rok 2009

Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 19 000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych” 19 000 zł

3. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego za rok 2009

Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 4000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 4000 zł

4. Kwota odsetek z tytułu zwłoki z zapłacie zobowiązania podatkowego dotyczy 2010 r.

Wn konto 755 „Koszty finansowe” 5000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 5000 zł

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ewidencja w księgach rachunkowych roku 2011

5. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego dotycząca 2011 r.

Wn konto 755 „Koszty finansowe” 2000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 2000 zł

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Sytuacja 2

Ponieważ stwierdzony błąd ma istotny wpływ na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyniku finansowego jednostki w 2009 r., to korekta odpisów umorzeniowych - w sytuacji gdy roczne sprawozdanie za 2010 r. zostało już zatwierdzone - powinna nastąpić w księgach 2011 r. Wynika to z art. 54 ust. 2 ustawy o rachunkowości, gdzie wskazuje się, że: jeżeli jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, o których mowa w ust. 1, po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, to ich skutki ujmuje w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym informacje te otrzymała.

Ewidencja w księgach roku 2011

1. Korekta błędnie naliczonej w 2009 r. amortyzacji

Wn konto 070 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” 100 000 zł

Ma konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 100 000 zł

2. Decyzja urzędu skarbowego dotycząca zaległego podatku dochodowego od osób prawnych za 2009 r.

Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 19 000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych” 19 000 zł

3. Kwota odsetek z tytułu zwłoki z zapłacie zobowiązania podatkowego za okres do końca 2010 r.

Wn konto 821 „Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie”; w analityce: „Skutki błędów z lat ubiegłych” 9000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 9000 zł

4. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego dotycząca 2011 r.

Wn konto 755 „Koszty finansowe” 2000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 2000 zł

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Sytuacja 3 i 4

Jeśli jednostka uznała, ze zawyżenie odpisów amortyzacyjnych nie miało istotnego wpływu na sprawozdanie finansowe 2009 r., to skutki korekty należy ująć w księgach 2011 r., niezależnie od tego czy sprawozdanie finansowe za 2010 r. zostało zatwierdzone, czy też nie. Zastosowanie ma tu również zacytowany wcześniej przepis art. 54 ust. 2 wskazujący, że po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego wszelkie zmiany dotyczące okresów poprzednich mogą następować jedynie w księgach roku bieżącego.

Ewidencja w księgach roku 2011

1. Korekta błędnie naliczonej w 2009 r. amortyzacji

Wn konto 070 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” 100 000 zł

Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne” 100 000 zł

2. Decyzja urzędu skarbowego dotycząca zaległego podatku dochodowego od osób prawnych za 2009 r.

Wn konto 870 „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”; w analityce: „Podatek dochodowy” 19 000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych” 19 000 zł

3. Kwota odsetek z tytułu zwłoki z zapłacie zobowiązania podatkowego dotycząca lat 2009, 2010 i 2011

Wn konto 755 „Koszty finansowe” 11 000 zł

Ma konto 220 „Rozrachunki publicznoprawne”; w analityce: „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu odsetek” 11 000 zł

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ocenę istotności błędu jednostka powinna przeprowadzić samodzielnie (jest to zadanie kierownika jednostki). Nie oznacza to, że w zależności od sytuacji dobór kryterium istotności czy też jego poziom może być ustalany różnie. Poziom istotności i sposób jego ustalenia jest elementem zasad (polityki) rachunkowości. Istotność zwyczajowo określa (mierzy) się w procencie¹:

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Wielkości niższe od ustalonego w zasadach (polityce) rachunkowości poziomu istotności mogą być uznane za nieistotne.

Korekta zeznania podatkowego

Na podstawie art. 81 § 1 ordynacji podatkowej podatnik może skorygować deklaracje (zeznania). Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Jednak uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu (art. 81b § 1 ordynacji podatkowej) na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej - w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą (korekta w tym przypadku nie wywołuje skutków prawnych). Prawo do korekty przysługuje nadal po zakończeniu:

1) kontroli podatkowej,

2) postępowania podatkowego - w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego.

W sytuacji gdy organ podatkowy stwierdził nieprawidłowości w rozliczeniu podatku i określił w drodze decyzji wysokość zaległości podatkowej, podatnik ma prawo do korekty zeznania, ale tylko w zakresie nieobjętym decyzją. W związku z tym nie ma możliwości skorygowania zeznania za 2009 r. Decyzja ta będzie jednak miała wpływ na rozliczenie podatku dochodowego w następnych latach. W związku z tym w 2010 r. i 2011 r. należy dokonać korekt odpisów, uwzględniając ich prawidłową wysokość. Gdyby korekta odpisów nastąpiła już po złożeniu zeznania rocznego za 2010 r., to można dokonać korekty tego zeznania, rok ten bowiem nie był objęty kontrolą podatkową ani postępowaniem podatkowym.

Paweł Muż

ekonomista, księgowy

Krzysztof Rustecki

ekspert w zakresie podatków dochodowych

Podstawa prawna:

• art. 54 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn.zm.),

• art. 81 § 1, art. 81b § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn.zm.).

¹ Źródło: Zamknięcie roku 2010. Wydawca: Rachunkowość Sp. z o.o.