Jak ująć w księgach rachunkowych dochodzenie należności na drodze sądowej

1. Czy wydatki poniesione na rzecz kancelarii mogą stanowić koszt uzyskania przychodu, a jeżeli tak, to w którym momencie?

2. Czy w sytuacji gdy dochodzimy w sądzie jedynie części wierzytelności i w odniesieniu do tej części otrzymujemy od komornika postanowienie o bezskuteczności egzekucji, daje nam to prawo zaliczenia do kosztów podatkowych również jej pozostałej części?

3. Czy można zaliczyć do kosztów, jako nieściągalną, zasądzoną część w dniu pokwitowania przez komornika odbioru wniosku o wszczęciu egzekucji?

RADA

Ad 1. Wydatki na obsługę prawną związaną z dochodzeniem należności zaliczamy do kosztów uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia.

Ad 2. Mają Państwo, jako podatnik, możliwość zaliczenia do kosztów całej wartości niezapłaconej wierzytelności, mimo iż postanowienie o bezskuteczności egzekucji zostało wydane jedynie w odniesieniu do jej części.

Ad 3. Pokwitowanie przez komornika odbioru wniosku o wszczęciu egzekucji nie daje jeszcze podstawy do odpisania należności jako nieściągalnej. Jest to natomiast jedna z przesłanek uprawdopodobniających nieściągalność należności, uzasadniająca zaliczenie do kosztów uzyskania przychodu odpisu aktualizującego wartość tej należności.

UZASADNIENIE

Ponoszone przez spółkę wydatki związane z dochodzeniem należności są kosztem uzyskania przychodu w momencie ich poniesienia. Uzasadnienie takiego stanowiska odnajdujemy np. w postanowieniu Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 10 września 2007 r., sygn. 1471/DPR2/423-134/07/WP/2, gdzie czytamy m.in.:

(...) Poniesione przez Spółkę jako wierzyciela koszty procesu sądowego z punktu widzenia przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowią koszty uzyskania przychodów. Wydatki te wskazują bowiem na istnienie związku przyczynowo-skutkowego, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ww. ustawy. Podejmowane przez wierzyciela działania mają na celu zabezpieczenie źródła przychodów, jego ochronę przed negatywnymi skutkami wynikającymi z niewypłacalności dłużnika oraz dbałości o interesy Spółki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, iż koszty sądowe ponoszone przez wierzyciela (wpis, opłata kancelaryjna, koszty zastępstwa procesowego) stanowią koszty uzyskania przychodów, ponieważ wypełniają warunki określone w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (...).

Czy można zaliczyć w koszty podatkowe całą wierzytelność, gdy postanowienie o bezskuteczności egzekucji dotyczy jedynie jej części

Tak. Do kosztów podatkowych można zaliczyć całą wartość wierzytelności, w sytuacji gdy postanowienie o bezskuteczności egzekucji dotyczy jedynie jej części. Stanowisko potwierdzające taką możliwość było wielokrotnie prezentowane przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach (por. pismo Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 27 marca 2006 r., sygn. 1471/DPD1/423-135/05/KK, decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 27 lutego 2008 r., sygn. 1401/PH-II/4407/14-45/07/DB/PV-II).

Czy można odpisać należność jako nieściągalną w momencie pokwitowania przez komornika odbioru wniosku o wszczęciu egzekucji

Nie można odpisać należności jako nieściągalnej już w momencie pokwitowania przez komornika odbioru wniosku o wszczęciu egzekucji. Należy bowiem odróżnić uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności od jej udokumentowania. Sytuacja opisana przez podatnika (wierzytelność potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego) zawarta jest w przykładowym katalogu zdarzeń wymienionych w art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przepis ten daje prawo do uwzględnienia w kosztach podatkowych odpisu aktualizującego wartość należności. Nie daje on natomiast prawa do trwałego zaliczenia w koszty nieściągalnej wierzytelności. Zamknięty katalog zdarzeń uprawniających do odpisania należności jako nieściągalnej zawarty jest w art. 16 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawodawca wymienia w nim udokumentowanie nieściągalności posiadanym:

1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela za odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2) postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a), lub

c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo

3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Prawidłowy tok postępowania wygląda więc następująco:

1) przekazanie sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego - odpis aktualizujący stanowiący koszt podatkowy,

2) otrzymanie postanowienia o nieściągalności uznanego przez podatnika za odpowiadające stanowi faktycznemu - równowartość odpisu aktualizującego w tej części, która zaliczona została do kosztów podatkowych, uwzględniamy w przychodach podatkowych, a jednocześnie wartość nieściągalnej wierzytelności traktujemy jako koszt podatkowy.

Dodatkowo należy pamiętać, iż zarówno w sytuacji dokonywania uprawdopodobnionych odpisów aktualizujących, jak i odpisywania prawidłowo udokumentowanych należności jako nieściągalnych, w kosztach podatkowych można uwzględnić jedynie tę wartość należności, która uprzednio stanowiła przychód należny, a więc jedynie jej wartość netto.

PRZYKŁAD

Spółka dokonała na rzecz jednego ze swoich kontrahentów sprzedaży towarów o wartości 65 000 zł + 22% VAT. Po bezskutecznych wezwaniach do zapłaty spółka skierowała sprawę do sądu, ponosząc przy tym koszty opłat sądowych w wysokości 2000 zł oraz koszt obsługi prawnej w wysokości 3000 zł + 22% VAT. Po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia sądu, zasądzającego na rzecz spółki również odsetki i zwrot kosztów postępowania sądowego w łącznej kwocie 5000 zł, sprawa została skierowana do egzekucji. Komornik wydał postanowienie o bezskuteczności egzekucji, które zostało uznane przez spółkę za odpowiadające stanowi faktycznemu.

Księgowania

1. Faktura za sprzedane towary:

Wn konto 201„Rozrachunki z odbiorcami” (w analityce: konto imienne kontrahenta) 79 300,00 zł

Ma konto 730„Sprzedaż towarów” 65 000,00 zł

Ma konto 222„Rozliczenie podatku VAT należnego” 14 300,00 zł

2. Skierowanie sprawy do sądu:

Wn konto 246„Rozrachunki dochodzone na drodze sądowej” 79 300,00 zł

Ma konto 201„Rozrachunki z odbiorcami” (w analityce: konto imienne kontrahenta) 79 300,00 zł

3. Odpis aktualizujący wartość należności:

Wn konto 761„Pozostałe koszty operacyjne” 79 300,00 zł

Ma konto 280„Odpisy aktualizujące wartość należności” 79 300,00 zł

4. Opłacone koszty sądowe:

Wn konto 761„Pozostałe koszty operacyjne” 2 000,00 zł

Ma konto 131„Bieżący rachunek bankowy” 2 000,00 zł

5. Faktura za obsługę prawną dotyczącą dochodzenia należności:

Wn konto 761„Pozostałe koszty operacyjne” 3 000,00 zł

Wn konto 223„Rozliczenie podatku VAT naliczonego” 660,00 zł

Ma konto 240„Pozostałe rozrachunki” 3 660,00 zł

6. Wyrok zasądzający na rzecz spółki zapłatę należności wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania sądowego:

a) należność główna

Wn konto 201„Rozrachunki z odbiorcami” (w analityce: konto imienne kontrahenta) 79 300,00 zł

Ma konto 246„Rozrachunki dochodzone na drodze sądowej” 79 300,00 zł

b) zasądzone odsetki oraz koszty sądowe

Wn konto 201„Rozrachunki z odbiorcami” (w analityce: konto imienne kontrahenta) 5 000,00 zł

Ma konto 280„Odpisy aktualizujące wartość należności” 5 000,00 zł

7. Otrzymane postanowienie o bezskuteczności egzekucji:

Wn konto 280„Odpisy aktualizujące wartość należności” 84 300,00 zł

Ma konto 201„Rozrachunki z odbiorcami” (w analityce: konto imienne kontrahenta) 84 300,00 zł

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

• art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 2, art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

Izabela Grochola

główna księgowa w spółce z o.o.