Kiedy powstaną zyski i straty nadzwyczajne

Finansowe skutki zdarzeń trudnych do przewidzenia oraz zdarzeń niezwiązanych z ryzykiem prowadzenia działalności przez jednostkę zalicza się odpowiednio do zysków lub strat nadzwyczajnych. Do tej kategorii nie należy zaliczać skutków zdarzeń powstałych w wyniku zwykłej działalności operacyjnej jednostki, związanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Autopromocja

Przy kwalifikowaniu poszczególnych zdarzeń do pozycji nadzwyczajnych trzeba wykazać się dużą ostrożnością. Istnieje bowiem tendencja do zmniejszania liczby pozycji uznawanych za nadzwyczajne. Co prawda w ustawie o rachunkowości kategoria ta nadal funkcjonuje, ale już MSR zupełnie ją wyeliminowały. W § 85 MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” zapisano, że jednostka nie może prezentować żadnych pozycji przychodów lub kosztów jako pozycji nadzwyczajnych w rachunku zysków i strat ani w informacji dodatkowej.

Tabela 1. Typowe operacje gospodarcze ewidencjonowane na kontach strat i zysków nadzwyczajnych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Autopromocja

Szkolenie:
Jak się przygotować do najnowszej wersji KSeF?

Sprawdź

W księgach rachunkowych straty i zyski nadzwyczajne ujmowane są z uwzględnieniem zasady ostrożności. Dlatego w wyniku finansowym należy uwzględnić:

• wyłącznie niewątpliwe zyski nadzwyczajne, np. należne od ubezpieczyciela odszkodowanie - jeśli w posiadaniu jednostki jest pisemna decyzja ubezpieczyciela o przyznaniu ubezpieczenia, prawomocny wyrok sądowy, z którego wynika, że jednostce należy się odszkodowanie,

• wszystkie poniesione straty nadzwyczajne.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Przed zakwalifikowaniem kosztów do strat nadzwyczajnych jednostka musi każdorazowo dokonać analizy, czy koszty te nie mają związku z ryzykiem prowadzonej działalności. W takiej sytuacji są one odnoszone w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

W ciągu roku zyski nadzwyczajne ewidencjonuje się po stronie Ma, natomiast straty - po stronie Wn w korespondencji z różnymi kontami (zespołów 0, 1, 2, 3, 6, 8). Na koniec roku salda tych kont należy przenieść na wynik finansowy.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Zysków i strat nadzwyczajnych nie należy kompensować. Wykazuje się je w rachunku zysków i strat oddzielnie.

Tabela 2. Przykładowe operacje gospodarcze dotyczące szkód powstałych w składnikach majątku spowodowanych zdarzeniem losowym

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Przykład

W jednostce powstała szkoda w składnikach majątku trwałego spowodowana zdarzeniem losowym. Wartość środków trwałych brutto - 200 000 zł, umorzenie - 50 000 zł, nieumorzona wartość - 150 000 zł. Koszty związane z likwidacją szkody wyniosły 20 000 zł netto + 22% VAT. Zakład ubezpieczeń przekazał decyzję o przyznaniu ubezpieczenia w wysokości 160 000 zł.

Ewidencja księgowa

1. Wyksięgowanie środków trwałych w związku z powstałą szkodą:

Wn „Umorzenie środków trwałych” 50 000

Wn „Straty nadzwyczajne” 150 000

Ma „Środki trwałe” 200 000

2. Koszty usług obcych poniesione w związku z likwidacją szkody:

Wn „Straty nadzwyczajne” 20 000

Wn „VAT naliczony” 4 400

Ma „Pozostałe rozrachunki” 24 400

3. Decyzja ubezpieczyciela o przyznaniu odszkodowania:

Wn „Pozostałe rozrachunki” 160 000

- w analityce „Rozrachunki z ubezpieczycielem”

Ma „Zyski nadzwyczajne” 160 000

4. Zapłata za usługi obce związane z likwidacją szkody:

Wn „Pozostałe rozrachunki” 24 400

Ma „Rachunek bankowy” 24 400

5. Wpływ na rachunek bankowy odszkodowania:

Wn „Rachunek bankowy” 160 000

Ma „Pozostałe rozrachunki” 160 000

- w analityce „Rozrachunki z ubezpieczycielem”

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Do strat nadzwyczajnych zalicza się także skutki finansowe likwidacji działalności zakładu jednostki, dokonywanej w wyniku decyzji organów władzy lokalnej lub państwowej, nakazującej zaniechanie działalności w związku np. z nadmierną emisją zanieczyszczeń środowiska lub z innych powodów niezależnych od jednostki.

Tabela 3. Przykładowe operacje gospodarcze dotyczące likwidacji działalności jednostki z przyczyn od niej niezależnych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Jak wcześniej wspomniano, przy kwalifikowaniu operacji do zdarzeń nadzwyczajnych jednostki muszą się wykazać dużą ostrożnością, szczególnie że definicja zysków i strat zawarta w uor jest bardzo ogólna. Ryzyko jest wpisane w działalność każdej jednostki, jednak niektóre rodzaje działalności są na to ryzyko narażone bardziej, inne mniej. Omówione skutki finansowe likwidacji działalności z przyczyn niezależnych od jednostki (w wyniku decyzji administracyjnej) można równie dobrze zaliczyć do pozostałych kosztów operacyjnych. Tego rodzaju decyzje nie są wydawane z dnia na dzień. Na zastosowanie rozwiązań nałożonych na jednostkę przez organy władzy lokalnej (państwowej) zwykle jest trochę czasu. Likwidacja pewnego rodzaju działalności na skutek decyzji administracyjnej może być wynikiem zaniedbań ze strony przedsiębiorstwa. W tym przypadku skutki finansowe z tym związane powinny obciążać koszty zwykłej działalności operacyjnej.

Dla uniknięcia niepewności i zachowania konsekwencji przy klasyfikowaniu zdarzeń gospodarczych sposób postępowania powinien być opisany w polityce rachunkowości przedsiębiorstwa.

• art. 4a pkt 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

• art. 55¹ ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557

• art. 3 ust. 1 pkt 33, art. 7 ust. 1 pkt 1-3, art. 35d ust. 1-2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 63, poz. 393

Joanna Gawrońska

biegły rewident