Leasing w rachunkowości i podatkach

Cywilistyczna definicja leasingu nie zawiera przesłanek do klasyfikowania tego typu umów jako leasing finansowy i operacyjny. Powyższy podział funkcjonuje przede wszystkim w regulacjach podatkowych, gdzie kryterium podziału stanowią dwa główne czynniki: czas trwania umowy i kwestia dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Przepisy ustawy o rachunkowości nie wskazują wprost na definicję leasingu,  a ich klasyfikacja dokonywana jest na podstawie art. 3, ust. 4 ustawy o rachunkowości który mówi że, gdy „jednostka przyjmuje do używania obce środki trwałe, bądź wartości niematerialne i prawne na mocy umowy, zgodnie z którą strona zwana finansującym oddaje drugiej stronie - korzystającemu środki trwałe do odpłatnego używania lub pobierania pożytków na czas oznaczony, to środki te korzystający zalicza do swoich aktywów trwałych ale tylko wówczas, gdy umowa spełnia jeden z  poniższych warunków”:

- Przeniesienie prawa własności po zakończeniu trwania umowy,

- Umowa zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia,

- Okres na jaki została zawarta umowa odpowiada okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego, i nie jest krótszy niż ¾ tego okresu. Prawo własności po zakończeniu umowy może być przeniesione na korzystającego,

- Suma zdyskontowanych opłat, ustalonych na dzień zawarcia umowy przekracza 90% wartości rynkowej środka trwałego na ten dzień. Do sumy opłat zalicza się wartość końcową, natomiast nie zalicza się dodatkowych świadczeń, podatków, ubezpieczenia, jeżeli są niezależne od opłat za używanie,

- Umowa zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia kolejnej umowy lub przedłużenie dotychczasowej umowy na warunkach korzystniejszych niż w umowie pierwotnej, której przedmiotem.

- Umowa przewiduje możliwość wypowiedzenia, ale wszelkie straty i koszty finansującego są pokrywane przez korzystającego,

- Przedmiot umowy jest dostosowany do potrzeb korzystającego, może być użytkowany wyłącznie przez niego bez wprowadzania istotnych zmian.

Jeżeli spełniony jest jeden z powyższych warunków, wówczas „środki trwałe i wartości zaliczane są do aktywów trwałych korzystającego, a finansujący wykazuje je odpowiednio w aktywach finansowych krótko- bądź długoterminowych”.

Umowa, która nie spełnia żadnego z powyższych warunków ewidencjonowana jest w ten sposób, że środki trwałe, oddane w użytkowanie korzystającemu nie stanowią jego aktywów trwałych, natomiast raty płaconego czynszu stanowią zobowiązanie za wykonaną usługę. Z kolei finansujący ewidencjonuje przedmiot umowy w swoich aktywach trwałych oraz dokonuje odpisów amortyzacyjnych.

Należy podkreślić, że sposób klasyfikacji tego typu umów na mocy przepisów ustawy o rachunkowości ściśle wiąże się z kwestią przeniesienia całego ryzyka i korzyści związanych z posiadaniem konkretnego aktywa z finansującego na korzystającego.

Ustawa o rachunkowości przewiduje możliwość zwolnienia korzystającego z prezentacji danego środka trwałego w swoich aktywach pomimo spełnienia przesłanek do tej prezentacji opisanych w art. 3 ust 4 ustawy.  Zgodnie z  art. 3, ust. 6  jeżeli „roczne sprawozdanie finansowe korzystającego z leasingu nie podlega obowiązkowi badania i ogłoszenia, to wówczas może dokonywać klasyfikacji umowy według zasad określonych w ustawach podatkowych”. Z powyższego zwolnienie mogą skorzystać zatem małe i średnie podmioty, które nie przekroczyły dwóch z trzech wielkości określonych w art. 64, ust.1, pkt  4 ustawy.

Ustawa o rachunkowości nie zawiera również szczegółowych rozwiązań w zakresie zasad ewidencjonowania transakcji w księgach rachunkowych, czy ich prezentacji w sprawozdaniu finansowym. W art. 10, ust. 3 ustawa mówi, że „w sprawach nieuregulowanych przepisami tejże ustawy, jednostka może stosować krajowe standardy rachunkowości, wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości, a w przypadku braku krajowego standardu może stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości”.

Zatem możemy oprzeć się także na Krajowym Standardzie Rachunkowości Nr 5 „Leasing, najem, dzierżawa” gdzie ta kwestie związane z leasingiem i jego prezentacją są szerzej omówione.

Na gruncie ustaw o podatkach dochodowych, tj. od osób prawnych i od osób fizycznych, została zastosowana jednakowa konstrukcja umowy leasingu, zawierająca jej definicję i określająca skutki podatkowe. W art. 17a ustawy o podatku od osób prawnych oraz w art. 23 a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czytamy, że za „umowę leasingu rozumie się umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, i każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron - finansujący, oddaje do odpłatnego używania lub używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie - korzystającemu, podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne oraz grunty”.

W rozumieniu przepisów podatku dochodowego transakcje leasingowe  zostały również podzielone na dwie kategorie, które w rozliczeniach podatkowych wykazują odmienne skutki. Za kryterium podziału posłużyły dwa czynniki: czas trwania umowy leasingu oraz kwestia dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Należy podkreślić, że o kwestii rozliczania kosztów i przychodów wynikających z danej umowy w ramach leasingu operacyjnego i finansowego, nie decyduje nadana umowie nazwa, ale postanowienia jakie ta umowa zawiera. Zatem na gruncie podatku dochodowego wyróżniamy dwa modele umów leasingu: leasing operacyjny oraz leasing finansowy.

Leasing operacyjny występuje wówczas, gdy w umowie zawarte są następujące postanowienia:

1. Umowa została zawarta na czas określony, który wynosi co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli jej przedmiot stanowią rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na czas co najmniej 10 lat, jeżeli dotyczy nieruchomości.

2. Suma opłat ustalonych w umowie, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, jest co najmniej równa wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych.

W przypadku, gdy umowa leasingu spełnia powyższe warunki, w podstawowym okresie trwania umowy u korzystającego kosztem uzyskania przychodów będą opłaty, w części kapitałowej i odsetkowej, ustalone w umowie leasingu.

U finansującego opłaty leasingowe w całości będą zaliczane do przychodów podatkowych, natomiast koszt podatkowy będą stanowiły odpisy amortyzacyjne, jako że środek trwały nadal będzie pozostawał jego własnością.

Umowy leasingu spełniające jednocześnie wszystkie warunki zawarte w artykule 17f ustawy o pdop traktowane są jako leasing finansowy. Zakłada on że:

1. Umowa leasingu została zawarta na czas oznaczony.

2. Suma ustalonych w umowie opłat leasingowych, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, jest równa co najmniej wartości początkowej leasingowanego dobra.

3. Umowa zawiera zapis, że odpisów amortyzacyjnych będzie dokonywał korzystający.

Jeżeli umowa zawarta między podmiotami spełnia powyższe przesłanki, to wówczas rozkład kosztów i przychodów podatkowych między uczestniczącymi stronami będzie wyglądał następująco:

- U korzystającego kosztem uzyskania przychodów będą opłaty leasingowe, ale tylko w części odsetkowej oraz odpisy amortyzacyjne.

- U finansującego przychodem będzie tylko część odsetkowa opłat leasingowych.

Podstawa prawna:

- Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.)

- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694  ze zm.)

Anna Fil

Asystent

Departament Outsourcingu Rachunkowości