Czy można rozliczyć składki ZUS wspólników spółki jawnej

Istnieją dwa sposoby rozliczania składek opłacanych na ubezpieczenie społeczne wspólnika spółki jawnej. Po pierwsze, składki te mogą być odliczone od dochodu. Po drugie, składki te mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli składki na ubezpieczenie społeczne zostaną zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, wspólnik nie może odliczyć ich od dochodu.

1. Sposób rozliczenia składek na ubezpieczenie społeczne wspólników spółki jawnej

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych zostały przewidziane dwa sposoby rozliczania wydatków ponoszonych na składki na ubezpieczenie społeczne podatnika. Pierwszym sposobem jest odliczenie składek od dochodu. Możliwość ta wynika z art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a) updof. Zgodnie z tym przepisem podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot składek określonych w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących.

Podatnik może skorzystać ze zmniejszenia dochodu o opłacone składki, pod warunkiem że nie skorzystał z drugiej możliwości ich rozliczenia, czyli z zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów. Takie ograniczenie wynika z art. 26 ust. 13a updof. Zgodnie z nim wydatki, o których mowa w art. 26 ust. 1 updof (w tym wydatki na ubezpieczenia społeczne), podlegają odliczeniu od dochodu:

jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub od dochodu na podstawie ustawy o podatku tonażowym albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.

Podatnik ma więc wybór co do sposobu rozliczenia składek na ubezpieczenie społeczne. Może on albo odliczać składki od dochodu, albo zaliczać je do kosztów uzyskania przychodu. Zaliczanie składek w koszty w wielu przypadkach może okazać się dla podatnika znacznie korzystniejsze niż ich odliczanie od dochodu. Stanie się tak m.in. w przypadku, gdy podatnik w roku podatkowym poniósł stratę. Jeżeli nie zaliczy składek w ciągu roku do kosztów uzyskania przychodów, nie będzie miał ich od czego odliczyć. Zaliczanie składek w koszty umożliwi mu powiększenie straty, którą może rozliczyć w następnych latach podatkowych.

ZALECAMY!

Zaliczenie składek na ubezpieczenie społeczne do kosztów uzyskania przychodów umożliwia podatnikowi ich rozliczenie niezależnie od wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. W przypadku gdy podatnik nie zaliczy składek do kosztów uzyskania przychodów, a ponosi stratę, nie będzie miał dochodu, od którego mógłby je odliczyć.

W kwestii możliwości wyboru przez podatnika sposobu rozliczania wydatków ponoszonych na składki na ubezpieczenie społeczne wypowiadały się wielokrotnie organy podatkowe. W piśmie z 14 grudnia 2004 r., nr US.39/DF/410/320/2004, Naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa-Wawer stwierdził, że:

Art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że od dochodu podlegają odliczeniu składki (...) zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących. (...)

Przepis ust. 13a ustawy stanowi, że wydatki podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów (...). Z powyższego wynika, że podatnik może zdecydować o rozliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne jako kosztu uzyskania przychodu.

Wynika z tego, że podatnik prowadzący indywidualną działalność gospodarczą może zaliczać składki na ubezpieczenie społeczne w koszty uzyskania przychodów albo odliczać je od dochodu.

Jeżeli podatnik prowadzący indywidualną działalność gospodarczą może zaliczyć w koszty uzyskania przychodu składki na ubezpieczenie społeczne, to nie ma podstaw, aby z możliwości takiej nie mógł skorzystać wspólnik spółki osobowej (np. spółki jawnej).

Takie stanowisko potwierdził w piśmie z 19 lutego 2008 r., sygn. IBPB1/415-268/07/KB, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach.

2. Zaewidencjonowanie składek na ubezpieczenie społeczne w pkpir

W przypadku gdy wspólnicy opłacający indywidualnie składki z własnych środków zdecydują o ich zaliczaniu do kosztów, powstaje pytanie, czy zdarzenia te należy ewidencjonować w pkpir.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (art. 16 ust. 4 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zalicza się m.in. wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Przepisy te potwierdzają zatem obowiązek opłacania przez wspólników spółki jawnej składek na ubezpieczenie społeczne samodzielnie.

Spółka jawna może prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe. Jeżeli spółka prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, to stanowi ona podstawę do ustalenia dochodu (ewentualnie straty) oraz wysokości należnego podatku za rok podatkowy (art. 24a ust. 1 updof). Oznacza to, że obowiązkiem ewidencji w pkpir objęte są wszelkie zdarzenia związane ze spółką mające wpływ na ustalenie zobowiązań podatkowych wspólników.

W związku z tym powstaje wątpliwość, czy składki opłacane indywidualnie przez wspólników spółki jawnej z własnych środków powinny być wpisywane do pkpir prowadzonej dla spółki.

Wśród organów podatkowych oraz praktyków można spotkać odmienne stanowiska w tej sprawie. Według pierwszego z nich, jeżeli wspólnik podejmie decyzję, że zapłacone składki mają być zaliczane w koszty, powinny być one ewidencjonowane w podatkowej księdze przychodów i rozchodów prowadzonej przez spółkę. Według drugiego stanowiska składka ta nie powinna być wpisywana do pkpir prowadzonej dla spółki.

Wpisywanie składek na ubezpieczenie społeczne wspólników do pkpir prowadzonej dla spółki

Jeżeli wspólnicy zdecydują się na ewidencjonowanie składek w pkpir prowadzonej dla spółki, pojawia się jeszcze jeden problem. Czy jeżeli wspólnik indywidualnie finansuje składkę w całości z własnych środków, to powinna ona stanowić koszt tylko tego wspólnika, którego dotyczy, czy też całej spółki, a tym samym wszystkich wspólników.

Niektóre organy podatkowe stawały na stanowisku, że jeżeli wspólnik spółki jawnej zdecyduje się na zaliczanie składek na ubezpieczenia społeczne do kosztów, to mimo że składki są ewidencjonowane w pkpir prowadzonej dla spółki, stanowią koszt uzyskania przychodów tylko tego wspólnika (np. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Sierpcu w piśmie z 29 kwietnia 2004 r., nr ZF/415-161/04).

Wśród praktyków można również spotkać opinie, że jeżeli składki na ubezpieczenie społeczne wspólników opłacane przez nich indywidualnie z własnych środków są wpisywane do pkpir prowadzonej dla spółki, to stanowią one koszt spółki i powinny być proporcjonalnie przypisywane wspólnikom w stosunku do ich udziałów.

Prawidłowość praktyki wpisywania do pkpir prowadzonej przez spółkę składek opłacanych indywidualnie przez wspólników z własnych środków budzi jednak pewne wątpliwości. W tym przypadku składki nie są bowiem pokrywane ze środków spółki, ale z prywatnych środków wspólników.

Niewpisywanie składek na ubezpieczenie społeczne wspólników do pkpir prowadzonej dla spółki

Jeżeli wspólnicy zdecydują się na niewpisywanie do pkpir spółki składek płaconych na ubezpieczenie społeczne z własnych środków przez poszczególnych wspólników, z całą pewnością składki te nie będą stanowiły kosztów spółki. Będą one kosztem poszczególnych wspólników, który wezmą pod uwagę przy obliczaniu zaliczki na podatek.

PRZYKŁAD

an Kowalski i pan Nowak są wspólnikami spółki jawnej (zgodnie z umową spółki podział zysku to 50/50). Przedmiotem działalności spółki jest sprzedaż detaliczna artykułów biurowych. Poza spółką uzyskują oni także inne przychody. Pan Kowalski uzyskuje przychody z prowadzenia sklepu meblowego opodatkowane na zasadach ogólnych. Jego miesięczny przychód w lutym z tego tytułu wyniósł 3000 zł. Natomiast pan Nowak uzyskuje przychody z tytułu umowy o pracę.

W lutym 2009 r. przychody ze sprzedaży detalicznej spółki wyniosły 20 000 zł. Koszty przedstawiały się następująco:

- czynsz - 1000 zł,

- zakup towarów - 11 000 zł,

- paliwo - 650 zł.

Ewidencja w podatkowej księdze przychodów i rozchodów spółki jawnej będzie wyglądała następująco:

Suma przychodów: 20 000 zł

Suma kosztów: 12 650 zł

Dochód: 7350 zł

Pan Kowalski opodatkowany jest na zasadach ogólnych i prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów. Składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy za styczeń 2009 r. opłacił 10 lutego 2009 r. W tej sytuacji pan Kowalski może rozliczyć te składki na dwa sposoby. Może je ująć w kosztach pkpir z prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli tego nie zrobi, może te składki odliczyć od dochodu w rozliczeniu miesięcznym.

Wariant 1. Ujęcie składek na ubezpieczenie społeczne i FP w koszty w ramach prowadzonej działalności gospodarczej

Rozliczenie miesięczne pana Kowalskiego będzie wyglądało następująco:

Podatek dochodowy liczony jest narastająco, jednak dla celów uproszczenia przykładu przyjmujemy rozliczenie miesięczne.

Przychód: 3000 zł + 10 000 zł = 13 000 zł

Koszty: 617,27 zł + 6325 zł = 6942,27 zł

Dochód: 6057,73 zł

Odliczenia od dochodu: 0

Podstawa opodatkowania: 6058 zł

Podatek (18% x 6058 zł) - 556,02 zł = 534,42 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od podatku: 185,44 zł x 2

Zaliczka na podatek dochodowy: 163,54 zł, po zaokrągleniu 164 zł

Wariant 2. Odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne od dochodu

Rozliczenie miesięczne będzie wyglądało następująco:

Przychód: 3000 zł + 10 000 zł = 13 000 zł

Koszty: 46,94 zł + 6325 zł = 6371,94 zł

Dochód: 6628,06 zł

Odliczenia od dochodu: 570,33 zł

Podstawa opodatkowania: 6058 zł

Podatek (18% x 6058 zł) - 556,02 zł = 534,42 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od podatku: 185,44 zł x 2

Zaliczka na podatek dochodowy: 163,54 zł, po zaokrągleniu 164 zł

W przypadku drugiego wspólnika, który uzyskuje dochody ze stosunku pracy, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy będą opłacane z tytułu umowy o pracę. Jako wspólnik spółki jawnej pan Nowak musi opłacać jedynie składkę zdrowotną.

Miesięczne wyliczenie podatku z tytułu udziału w zyskach spółki jawnej będzie wyglądało następująco (pomijamy wyliczenie podatku z tytułu umowy o pracę):

Przychód: 10 000 zł

Koszty: 6325 zł

Dochód: 3675 zł

Odliczenia od dochodu: 0

Podstawa opodatkowania: 3675 zł

Podatek (18% x 3675 zł) - 556,02 zł = 105,48 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od podatku: 185,44 zł (ponieważ podatek jest mniejszy od składki zdrowotnej, składka ta podlega odliczeniu tylko do wysokości podatku).

Zaliczka na podatek dochodowy: 0 zł.

Pan Nowak dokona rozliczenia rocznego na formularzu PIT-36, w którym wykaże przychody zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z udziału w zyskach spółki jawnej.

• art. 22 ust. 6ba, art. 22 ust. 6bb, art. 23 ust. 1 pkt 11, pkt 55a, art. 24a ust. 1, art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a), pkt 9 lit. a), ust. 13a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33

• art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 16 ust. 4 pkt 1, art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 22, poz. 120

• art. 115 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 85, poz. 727; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97

Krzysztof Rustecki

ekspert w zakresie podatków dochodowych

Justyna Michałowska

księgowa