Jak prawidłowo kontrolować płatności z konta bankowego

Dr Weronika Gackowska

W praktyce wygląda to bardzo różnie. Nic więc dziwnego, że mogła mieć miejsce sytuacja, w której „oszust wysyłał wiadomości mailowe do firm, podszywając się pod ich właścicieli, i polecał w nich księgowym wykonać przelew około kilku tysięcy złotych - na swoje konta w różnych bankach” (www.Money.pl z 10 lipca 2007 r.). „E-maile były na tyle wiarygodne, że księgowi rzeczywiście przelewali pieniądze”.

Można postawić pytanie: na ile mogą być wiarygodne polecenia, jeżeli w jednostce prawidłowo prowadzone są księgi rachunkowe, a wykonujący przelew - dysponent środków z rachunku bankowego - sprawdzi zasadność płatności? Nie znajduję uzasadnienia dla takiego postępowania.

Żadne polecenia ustne, drogą e-mailową lub inne niepotwierdzone dowodem źródłowym nie są podstawą do realizowania płatności. Nas, czyli księgowych, nie bronią polecenia przełożonych, w tym e-maile, choćby najbardziej wiarygodne. To my odpowiadamy często m.in. za kontrolę zasadności wypływu środków z rachunku bankowego.

Do wyłudzenia środków może dojść wówczas, gdy w jednostce nie są zachowane zasady wynikające z ustawy o rachunkowości w zakresie dotyczącym: po pierwsze - sprawowania kontroli, a po drugie - posiadania i przestrzegania sprecyzowanych procedur w zasadach (polityce) rachunkowości. Te dwa zagadnienia postrzegam łącznie.

Dokonując płatności z jakiegokolwiek tytułu, musimy sprawdzić:

• czy istnieje i jaki dokument stanowi o zobowiązaniu (umowa, porozumienie, faktura, rachunek, deklaracja, ostatecznie pisemne, ale nie elektroniczne, polecenie kierownika jednostki),

• czy wymagana kwota dotyczy naszej jednostki,

• czy strona żądająca dokonania płatności jest naszym kontrahentem,

• czy płatność jest wymagana (transakcja może być przedawniona, reklamowana itp.),

• czy zobowiązanie nie zostało już uregulowane w sposób gotówkowy lub bezgotówkowy,

• czy kwota żądania przelewu jest zgodna z dokumentem pierwotnym (fakturą, rachunkiem, umową, deklaracją itp.) oraz korespondencją towarzyszącą, jeżeli taka występuje,

• czy numer rachunku bankowego z dowodu pierwotnego jest taki sam jak w e-mailu, wezwaniu do zapłaty, decyzji o zajęciu kont itp.

Procedury powinny być zapisane w zasadach (polityce) rachunkowości. Dokonując przelewu środków pieniężnych, musimy dostosować się do obowiązujących jednostkę określonych zasad. Oczywiście należyta uwaga, kojarzenie zapisów na kontach oraz rozsądek zawsze są niezbędne.