Transakcje z podmiotami powiązanymi w księgach rachunkowych

Wzory sprawozdań finansowych zawierają pozycje dotyczące wzajemnych transakcji między jednostkami powiązanymi. W związku z tym spółki powinny przyjąć w swoich zasadach (polityce) rachunkowości takie rozwiązania, aby łatwo można było wyodrębnić z ksiąg rachunkowych informacje na temat tego rodzaju transakcji. W tym celu należy wprowadzić do ksiąg rachunkowych osobne konta, które będą grupowały te informacje w celu sporządzenia sprawozdania finansowego oraz innej dokumentacji dotyczącej transakcji z jednostkami powiązanymi.

Prowadzona w jednostce ewidencja transakcji z jednostkami powiązanymi powinna dostarczyć informacji wymaganych do sporządzenia:

•  jednostkowego sprawozdania finansowego,

•  skonsolidowanego sprawozdania finansowego - jeśli grupa kapitałowa sporządza takie sprawozdanie,

•  dokumentacji - wymaganej przez ustawy podatkowe.

Tabela 1. Obszary, w których powinny być wyodrębnione transakcje z jednostkami powiązanymi

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Na potrzeby skonsolidowanego sprawozdania finansowego z ksiąg rachunkowych powinno się uzyskać informacje na temat:

•  przychodów otrzymanych od jednostek powiązanych,

•  zakupów od jednostek powiązanych,

•  pozostałych kosztów operacyjnych poniesionych na rzecz jednostek powiązanych,

•  amortyzacji i wartości początkowej środków trwałych, będących przedmiotem wzajemnej sprzedaży,

•  utworzonych rezerw itp.

Informacje te tworzą dokumentację konsolidacyjną, która jest gromadzona w formie tzw. pakietów konsolidacyjnych.

Należy pamiętać, że jednostki objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym powinny stosować jednakowe metody wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych, zgodne z zasadami (polityką) rachunkowości przyjętymi przez jednostkę dominującą. Jednostka dominująca powinna więc ustalić zasady rachunkowości w grupie i przekazać je, w celu ujednolicenia, do stosowania w jednostkach podporządkowanych.

Przykład

Spółka w roku obrotowym 2008 zaewidencjonowała następujące operacje gospodarcze:

1. Sprzedaż wyrobów i usług:

a) odbiorcy będącemu jednostką powiązaną

Wn  „Rozrachunki z odbiorcami” 9 760 000

- w analityce „Odbiorcy powiązani”

Ma  „Sprzedaż wyrobów i usług” 8 000 000

- w analityce „Jednostki powiązane”

Ma  „VAT należny” 1 760 000

b) odbiorcy niebędącemu jednostką powiązaną

Wn  „Rozrachunki z odbiorcami” 6 100 000

- w analityce „Odbiorcy pozostali”

Ma  „Sprzedaż wyrobów i usług” 5 000 000

- w analityce „Jednostki pozostałe”

Ma  „VAT należny” 1 100 000

2. Zakup usług:

a) od dostawców będących jednostkami powiązanymi

Wn  „Koszty według rodzajów” 2 500 000

- w analityce „Usługi obce - dostawcy powiązani”

Wn  „VAT naliczony” 550 000

Ma  „Rozrachunki z dostawcami” 3 050 000

- w analityce „Dostawcy powiązani”

b) od dostawców będących jednostkami niepowiązanymi

Wn  „Koszty według rodzajów” 6 000 000

- w analityce „Usługi obce - dostawcy pozostali”

Wn  „VAT naliczony” 1 320 000

Ma  „Rozrachunki z dostawcami” 7 320 000

- w analityce „Dostawcy pozostali”

3. Otrzymano pożyczkę przekazaną na rachunek bankowy:

a) od jednostki powiązanej - długoterminowa pożyczka

Wn  „Rachunek bankowy” 400 000

Ma  „Pożyczki otrzymane od jednostek powiązanych” 400 000

b) od jednostki niepowiązanej - krótkoterminowa pożyczka

Wn  „Rachunek bankowy” 90 000

Ma  „Pożyczki otrzymane od jednostek pozostałych” 90 000

4. Wpływ należności:

a) od odbiorców będących jednostkami powiązanymi

Wn  „Rachunek bankowy” 8 760 000

Ma  „Rozrachunki z odbiorcami” 8 760 000

- w analityce „Odbiorcy powiązani”

b) od odbiorców będących jednostkami niepowiązanymi

Wn  „Rachunek bankowy” 5 600 000

Ma  „Rozrachunki z odbiorcami” 5 600 000

- w analityce „Odbiorcy pozostali”

5. Zapłata dostawcom za otrzymane towary:

a) dostawcy będący jednostkami powiązanymi

Wn  „Rozrachunki z dostawcami” 2 750 000

- w analityce „Dostawcy powiązani”

Ma  „Rachunek bankowy” 2 750 000

b) dostawcy będący jednostkami niepowiązanymi

Wn  „Rozrachunki z dostawcami” 7 120 000

- w analityce „Dostawcy pozostali”

Ma  „Rachunek bankowy” 7 120 000

6. Nabycie dodatkowych udziałów w jednostce powiązanej według ceny nabycia

Wn  „Długoterminowe aktywa finansowe” 200 000

- w analityce „Udziały w jednostce powiązanej”

Ma  „Pozostałe rozrachunki” 200 000

- w analityce „Jednostki powiązane”

7. Zapłata za nabyte udziały:

Wn  „Pozostałe rozrachunki” 200 000

- w analityce „Jednostki powiązane”

Ma  „Rachunek bankowy” 200 000

8. Wycena posiadanych udziałów i utworzenie odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości udziałów długoterminowych:

Wn  „Koszty finansowe” 30 000

Ma  „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” 30 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Fragmenty sprawozdań finansowych zawierające przeprowadzone transakcje:

Tabela 2. Fragment bilansu

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Tabela 3. Fragment rachunku zysków i strat (wariant porównawczy)

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

•  załącznik nr 1 - zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń - do ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 144, poz. 900

Joanna Gawrońska

biegły rewident