Jak rozliczać ulgę prorodzinną w rozliczeniu za 2008 rok

Jedną z najpopularniejszych ulg podatkowych i jednocześnie przynoszącą najwięcej realnych korzyści podatnikom jest ulga prorodzinna. Rozliczenia za 2008 rok będą drugą okazją do skorzystania z ulgi i zarazem ostatnimi, w których ulga będzie odliczana na dotychczasowych zasadach. Podatnicy jednak już teraz skorzystają ze zmian rozszerzających ulgę na dzieci studiujące za granicą oraz dzieci niepełnosprawne pobierające dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną. W rozliczeniu za 2008 rok kwota odliczenia wynosi 1173,70 zł na każde dziecko. Kwota ulgi dotyczy łącznie obojga rodziców i może być odliczona od podatku jednego z nich lub obojga (w dowolnych proporcjach). Rodzice rozwiedzeni lub pozostający w sądownie orzeczonej separacji korzystają z ulgi proporcjonalnie do czasu faktycznego zamieszkiwania z dzieckiem.

Ulga tylko dla rodziców

Ulga przysługuje podatnikom, którzy w roku podatkowym wychowywali własne lub przysposobione dzieci. Odliczenie dotyczy zatem wyłącznie rodziców biologicznych lub adopcyjnych. W rozliczeniu za 2008 rok zasada ta ma zastosowanie po raz ostatni. Obowiązuje już nowelizacja ustawy o PIT, która przyznaje prawo do ulgi rodzinom zastępczym i opiekunom prawnym. Nowe przepisy mają jednak zastosowanie dopiero do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2009 r., a zatem będzie można z nich skorzystać w zeznaniach składanych do 30 kwietnia 2010 r.

Ulga przysługuje na dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT. W rozliczeniu za 2008 rok przepis ten będzie miał zastosowanie w znowelizowanym brzmieniu. Zgodnie z nim ulga przysługuje na dzieci:

• małoletnie,

• bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

• do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej (w rozliczeniu za 2008 rok będzie to zatem 3088,68 zł) z wyjątkiem renty rodzinnej.

Jak wynika z powyższego wyliczenia, prawo do odliczenia zyskali rodzice dzieci niepełnosprawnych pobierających dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Dotychczas jedynym świadczeniem, które w przypadku tych dzieci uprawniało rodziców do odliczenia ulgi, był zasiłek pielęgnacyjny. Z ulgi skorzystają także rodzice dzieci studiujących poza granicami Polski. Wcześniejsze brzmienie przepisów wskazujące wyłącznie na szkoły regulowane w polskich przepisach pozbawiało ich przywileju odpisania ulgi.

PRZYKŁAD: ULGA NA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNE

Syn podatniczki w wieku 26 lat, o znacznym stopniu niepełnosprawności, do końca listopada 2008 r. pobierał zasiłek pielęgnacyjny. Dodatkowo otrzymywał świadczenie rehabilitacyjne wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Matka może skorzystać z ulgi rodzinnej na syna. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ulga przysługuje m.in. na dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Pobieranie jednego z tych świadczeń jest jedynym wymogiem, od którego ustawodawca uzależnienia prawo do ulgi w przypadku dzieci niepełnosprawnych (warunek ten dotyczy dzieci dorosłych, w przypadku dzieci małoletnich ulga rodzinna przysługuje bez żadnych dodatkowych warunków).

Oznacza to, że prawo do ulgi przysługuje niezależnie od rodzaju i wysokości dodatkowych przychodów dziecka, w tym wypadku świadczenia rehabilitacyjnego.

Wychowywanie dzieci

Ulga prorodzinna przysługuje rodzicom, którzy wychowywali w roku podatkowym własne lub przysposobione dzieci. Ustawodawca nie wprowadza jednak wymogu wychowywania dziecka przez cały rok podatkowy.

To bardzo istotna informacja dla wszystkich podatników, którzy zostali rodzicami lub adoptowali dziecko w trakcie roku podatkowego. Również oni będą mogli odpisać ulgę rodzinną w zeznaniu podatkowym składanym za 2008 rok. Co więcej, odliczą oni pełną kwotę ulgi. Sytuacja ta zmieni się, począwszy od rozliczeń podatkowych za 2009 rok, kiedy to wysokość ulgi będzie ustalana w zależności od liczby miesięcy sprawowania opieki nad dzieckiem. Zmiana przepisów spowoduje, że m.in. podatnicy, którym dziecko urodzi się w trakcie 2009 roku, nie będą mogli odliczyć od podatku pełnej kwoty ulgi.

W rozliczeniu za 2008 rok prawo do ulgi prorodzinnej zachowają także rodzice, których dzieci spełniają warunki do odliczenia przez część roku. Dotyczy to w szczególności warunku pobierania nauki. Podobnie będzie w sytuacji, gdy dziecko w trakcie roku podatkowego ukończyło szkołę lub 25. rok życia. We wszystkich tych przypadkach rodzice utracą ulgę dopiero od następnego roku podatkowego. W zeznaniach podatkowych dotyczących roku 2008 zachowają natomiast prawo do odliczenia całej kwoty ulgi prorodzinnej.

PRZYKŁAD: WARUNKI PRZEZ CZĘŚĆ ROKU

Państwo Kowalscy wychowują dwoje dzieci. Syn podatników studiuje zaocznie, w październiku skończył 25 lat. Nie pracuje i nie uzyskuje własnych dochodów. Małżonkowie w ubiegłym roku adoptowali 8-letnią dziewczynkę. W rozliczeniu podatkowym za 2008 rok będą mogli skorzystać z ulgi prorodzinnej zarówno na własne, jak i przysposobione dziecko. Ulgę na syna odliczą jednak po raz ostatni z uwagi na fakt, że w 2008 roku ukończył on 25 lat. Zachowają jednak prawo do odliczenia ulgi za ubiegły rok. Podatnikom będzie również przysługiwała ulga na przysposobioną małoletnią córkę. Na każde dziecko odliczą pełną kwotę ulgi, tj. w sumie 2347,40 zł.

Obliczenie kwoty ulgi

Odliczeniu podlega kwota stanowiąca iloczyn liczby wychowywanych dzieci i dwukrotności kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej. W związku z tym, że kwota ta w 2008 roku wynosi 586,85 zł, kwota ulgi na każde dziecko wynosi 1173,70 zł. Kwota ta dotyczy łącznie obojga rodziców. Nie ma przy tym znaczenia, czy pozostają oni w związku małżeńskim czy nie.

PRZYKŁAD: KONKUBENCI Z PRAWEM DO ULGI

Rodzice wychowują dwuletniego syna. Podatnicy nie są małżeństwem. Mieszkają razem, przy czym ojciec dziecka jest zameldowany pod innym adresem niż syn i jego matka. Rodzice mogą skorzystać z ulgi prorodzinnej. Ustawodawca nie uzależnił prawa do skorzystania z preferencji od pozostawania rodziców w związku małżeńskim. Istotne jest, aby podatnik, który chce skorzystać z ulgi, wychowywał w roku podatkowym dzieci. W opisanym przypadku warunek ten jest spełniony. Należy podkreślić, że zameldowanie ojca pod innym adresem niż syn i jego matka nie wpływa w tej sytuacji na prawo do skorzystania z ulgi. Meldunek oznacza jedynie formalny adres ojca. Rodzice faktycznie zamieszkują razem i wspólnie wychowują dziecko, a zatem spełniają ustawowy warunek odpisania ulgi od podatku.

Możliwość odliczenia mają również osoby, w stosunku do których zostały orzeczone rozwód albo separacja. W takim przypadku ustawodawca wymaga jednak spełniania dodatkowych warunków do odpisania ulgi na dziecko. Zgodnie z ogólną zasadą w przypadku rodziców rozwiedzionych lub w separacji ulga przysługuje tylko temu rodzicowi, u którego dzieci faktycznie zamieszkują. W praktyce jednak często oboje rozwiedzeni rodzice uczestniczą w wychowywaniu dzieci. W takiej sytuacji ulga przysługuje obojgu rodzicom, którzy powinni się nią podzielić zgodnie z ustawowymi wytycznymi. Jeżeli przez część roku podatkowego dzieci faktycznie zamieszkują u każdego z rodziców, w stosunku do których sąd orzekł rozwód albo separację, odliczenie przysługuje każdemu z nich (jeśli oboje rozliczają podatek na zasadach ogólnych). W tym wypadku kwota odliczenia stanowi iloczyn liczby miesięcy pobytu dzieci u rodzica i 1/12 kwoty przysługującego odliczenia.

PRZYKŁAD: PO ROZWODZIE PROPORCJONALNE ODLICZENIE

Rodzice małoletniego dziecka są po rozwodzie. Oboje zachowali władzę rodzicielską nad synem. Dziecko zamieszkuje pół roku z jednym rodzicem i pół roku z drugim. Zarówno matka, jak i ojciec dziecka mogą w opisanej sytuacji skorzystać z ulgi rodzinnej w PIT. Będą jednak musieli podzielić się kwotą ulgi, zgodnie z ustawowymi wytycznymi. Jeżeli przez część roku podatkowego dzieci faktycznie zamieszkują u każdego z rodziców, odliczenie przysługuje każdemu z nich. W tym przypadku kwota odliczenia stanowi iloczyn liczby miesięcy pobytu dzieci u rodzica i 1/12 kwoty ulgi. W tym przypadku rodzice odliczą po połowie ulgi, a zatem każdy z nich po 586,85 zł.

Odliczenie ulgi

Ulga prorodzinna może być stosowana tylko w rocznym zeznaniu podatkowym. Podstawowy warunek skorzystania z ulgi to rozliczanie podatku na zasadach ogólnych, tylko od takiego podatku można odliczyć ulgę. Nie odpiszą jej zatem osoby uzyskujące wyłącznie przychody opodatkowane podatkiem zryczałtowanym lub według stawki liniowej.

Ulgę może odpisać samodzielnie podatnik w składanym zeznaniu podatkowym lub płatnik w rocznym obliczeniu podatku. Preferencji nie można natomiast uwzględniać w trakcie roku podatkowego przy poborze zaliczek na podatek.

W przypadku podatników, którzy samodzielnie obliczają podatek i składają zeznanie w urzędzie skarbowym, nie są potrzebne żadne dodatkowe formularze czy oświadczenia rodziców potwierdzające ich prawo do skorzystania z ulgi. Podatnik dokonuje odliczenia na formularzu rocznego zeznania PIT-36 lub PIT-37 oraz dołączonym do niego załączniku PIT/O przeznaczonym do wykazania ulg i odliczeń, w tym ulgi rodzinnej. Na formularzu PIT/O w pozycji nr 34 należy wpisać liczbę wychowywanych dzieci, a następnie kwotę odliczenia z możliwością jej podziału na podatnika i jego małżonka (pozycje 35 i 36). Suma kwot odliczeń obojga rodziców nie może przekraczać przysługującego rodzicom limitu kwoty ulgi ustalanego w zależności od liczby wychowywanych dzieci. W przypadku jednego dziecka będzie to kwota 1173,70 zł, a dwojga - 2347,40 zł itd.

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku łącznego opodatkowania dochodów małżonków składają oni wspólny załącznik PIT/O. Jeżeli natomiast małżonkowie opodatkowują swoje dochody oddzielnie, załącznik ten wypełnia i dołącza do swojego zeznania każdy z nich. Wskazaną w załączniku PIT/O kwotę ulgi należy następnie przenieść do podstawowego formularza PIT-36 lub PIT-37. Ulgę można odpisać od podatku obliczonego według skali podatkowej po jego pomniejszeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

W rozliczeniu za 2008 rok po raz ostatni płatnicy mają obowiązek odliczyć ulgę na dzieci na wniosek podatnika w rocznym obliczeniu podatku. Z możliwości tej skorzystają osoby, które przed 10 stycznia 2009 r. wraz z oświadczeniem PIT-12 dla celów rocznego obliczenia podatku dochodowego złożyły oświadczenie, że spełniają warunki od odliczenia ulgi, i wskazały w nim liczbę dzieci i kwotę do odliczenia.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

• Art. 27f (w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r.) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).