Wpływ rotacji na wartość rezerw na świadczenia pracownicze

Na potrzeby wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze terminem tym określa się współczynnik prawdopodobieństwa odejścia pracownika z zakładu pracy w ciągu jednego roku, przy czym rotacja powinna być określona od dnia bilansowego do dnia wypłaty świadczenia. Przy jej wyliczaniu nie należy brać pod uwagę odejść związanych ze zmiennymi demograficznymi modelowanymi odrębnie (takimi, jak całkowita niezdolność do pracy, śmierć pracownika).  Nie ma natomiast znaczenia, czy odejście z pracy nastąpiło z winy pracodawcy, pracownika, czy za porozumieniem stron.

Do wiarygodnego oszacowania wartości rotacji niezbędne są rzeczywiste dane dotyczące odejść z pracy w danym zakładzie oraz łącznej liczby pracowników zatrudnionych na początek i koniec danego okresu. Im dłuższy przedział czasowy z jakiego pochodzą wykorzystywane informacje, tym bardziej wiarygodne wyniki dokonanych szacunków. Najczęściej aktuariusze wymagają danych co najmniej za ostatnie trzy lata od dnia bilansowego. Ponadto, gdy powyższe dane zawierają bardziej szczegółowe informacje, takie, jak wiek pracownika i staż pracy w jednostce możliwe jest dokonanie wielowymiarowej analizy rotacji. W praktyce bardzo często stosuje się bowiem uzależnienie rotacji od wieku i stażu pracy w jednostce.

W przypadku, gdy w spółce w badanym okresie miały miejsca zdarzenia nadzwyczajne (np. restrukturyzacja zatrudnienia i związane z nią zwolnienia grupowe), informacje te należy odpowiednio uwzględnić w kalkulacji. Takie sytuacje mogą bowiem wpłynąć na niepoprawną interpretację historycznej wartość rotacji w spółce i spowodować niewłaściwe jej określenie w założeniach do aktuarialnej wyceny rezerw. Powyższa uwaga dotyczy również ewentualnych, zdefiniowanych w przedsiębiorstwie planów dotyczących przyszłych redukcji. W takich przypadkach najczęściej stosuje się wówczas wartości rotacji zmieniające się w czasie.

Ze względu na odmienny poziom rotacji nie tylko w różnych sektorach gospodarki, ale również w ramach jednej branży, funkcjonującej w różnych obszarach geograficznych, rotacja powinna być  oparta na indywidualnej analizie spółki.  Dokonując jednak szacunków uwzględnić również należy warunkujące ją globalne czynniki, takie, jak sytuacja na rynku pracy, mobilność siły roboczej, czy poziom bezrobocia.

Oprócz powyższych czynników o charakterze makroekonomicznym, na wartość wskaźnika rotacji bardzo duży wpływ mają indywidualne cechy pracowników. Badania rotacji wskazują, iż istotny wpływ na jej poziom ma wiek pracownika. Najwyższe współczynniki obserwuje się  wśród najmłodszych pracowników. Różnice między rotacją osób w różnym wieku mogą być nawet kilkunastokrotne. Kolejnym ważnym elementem jest staż pracy pracownika w danym zakładzie. Jego wpływ na wysokość rotacji może być także bardzo znaczący.

Dlatego  przygotowując prognozę wartości rotacji uwzględnić należy fakt, iż struktura wiekowo - stażowa pracowników będzie się z każdym rokiem zmieniać. Przyjęcie średniej wartości rotacji na podstawie danych historycznych może bowiem doprowadzić do niewłaściwego oszacowania rezerw. W praktyce stosuje się dwa rozwiązania tego problemu: obniżenie średniej wartości rotacji, bądź wprowadzenie rotacji uwzględniającej jej zróżnicowanie w zależności od wieku i stażu pracownika.

Wysokość rezerwy na świadczenia pracownicze jest bardzo wrażliwa na zaprezentowane powyżej  założenia w zakresie wartości współczynnika rotacji. Zmiana rotacji o jeden punkt procentowy może spowodować zmianę wartości rezerwy nawet o kilkanaście procent, dlatego tak ważne jest jej właściwe oszacowanie.

Biuro Aktuarialne ATTUARIO