Blockchain w księgowości – przyszłość, która już zapukała do drzwi

Czym jest blockchain? Działanie łańcucha bloków

Łańcuch bloków można nazwać cyfrową, zdecentralizowaną księgą, w której dane są przechowywane w powiązanych ze sobą blokach. Nowe zapisy dodawane są przez węzły, czyli przez użytkowników, których liczba jest nieograniczona. Użytkownicy mogą znajdować się w dowolnym miejscu na świecie. W rejestrze zdecentralizowanym nie istnieje organ kontrolujący, a wszystkie procesy zachodzą automatycznie.
Działanie blockchaina opiera się na kilku mechanizmach sprawiających, że zapisane na nim dane są prawie całkowicie odporne na manipulacje. Jednym z nich jest proof- of-work (PoW), czyli algorytm konsensusu. PoW wymusza kooperację w sieci, w której nie ma jednego podmiotu administrującego oraz wprowadzającego zmiany. Użytkownicy łańcucha są równi, każdy może tworzyć nowe bloki. W trakcie konsensusu użytkownicy sieci zgadzają się na dodawanie kolejnych bloków, zatwierdzając je poprzez szukanie rozwiązania równania.

Autopromocja

Na bezpieczeństwo blockchaina wpływa również  jedna z jego głównych zalet, czyli decentralizacja. Rozproszenie sprawia, że blockchain nie może zostać usunięty ani przejęty. Do sieci peer-to-peer (P2P), na której opiera się łańcuch bloków, dostęp może mieć każdy. Wszyscy użytkownicy otrzymują pełną kopię łańcucha i identyczne uprawnienia. Nie ma scentralizowanego zarządzania, a każdy łańcuch działa jak samodzielny serwer, dlatego nie jest możliwe dokonanie ataku na serwer główny. Po utworzeniu nowego bloku aktualizacja zostaje wysłana do wszystkich użytkowników, którzy sprawdzają jego poprawność. Bloki zmanipulowane zostają odrzucone. Tożsame prawa wszystkich użytkowników łańcucha i  jego całkowita decentralizacja przeciwdziałają przejęciu sieci.

Czy blockchain wpłynie na branżę księgową?

Wielka czwórka świata księgowości i podatków od dawna interesuje się rozwiązaniami opartymi o sieć blockchain. Deloitte, Ernst & Young, PwC czy KPMG zaczęli inwestować w technologię rozproszonego rejestru jeszcze zanim większość z nas wiedziała, czym w ogóle jest blockchain. Wiele tego typu firm ma już własne, prototypowe łańcuchy bloków. Nowoczesną technologię wprowadzają również najbardziej postępowi przedstawiciele branży internetowej i informatycznej. Jednocześnie przyspiesza proces integracji kryptowalut z globalnymi instytucjami finansowymi. Rządy państw coraz częściej wprowadzają lub mają w planach wprowadzenie walut cyfrowych, chcąc zyskać przewagą handlową. Wiele banków centralnych np. w Azji jest już w zaawansowanym stadium tego procesu. Wraz z coraz powszechniejszym przyjmowaniem przez firmy kryptowalut jako środek płatności, firmy księgowe obsługujące je będą musiały dostosować swoje usługi do tego typu transakcji. Nadszedł czas na inicjatywy sektora prywatnego. Łańcuch bloków już wywiera wpływ na księgowość.

Blockchain – korzyści dla księgowości

Blokchain oferuje księgowości najbardziej pożądane w tej branży funkcjonalności. Przede wszystkim, dane przechowywane w rejestrze rozproszonym są nieusuwalne i niezmienialne. Taki sposób gromadzenia informacji gwarantuje transparentność i przejrzystość, co dla rachunkowości jest niezwykle istotne. Cyfrowa baza bloków jest wydajna i stabilna, zawiera szczegółowe, chronologicznie uporządkowane i niezmienialne informacje związane z transakcjami. Nowoczesne rozwiązanie jest w dużej mierze zautomatyzowane, co pozwala praktycznie wyeliminować ryzyko błędu ludzkiego. Po przejściu procesu wdrożenia nowego narzędzia możliwe będzie obniżenie kosztów związanych z księgowością w firmie.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Podsumowując, wśród najważniejszych zalet księgowości opartej na łańcuchu bloków należy wymienić:

• Niezmienialność i nieusuwalność danych
• Transparentność i przejrzystość
• Ułatwiona, globalna dostępność do danych
• Stabilność
• Większa wydajność
• Zapewnienie dostępu do aktualnych, autentycznych informacji
• Odporność na manipulacje
• Wyeliminowanie ryzyka błędu ludzkiego

Smart kontrakty w służbie księgowości

Smart kontrakty to o narzędzia pod postacią programów komputerowych lub protokołów transakcji automatycznie wdrażające warunki umów. Umowy sporządzane na blockchainie są aktualizowane w czasie rzeczywistym, a transakcje szybkie. W przeciwieństwie do umów spisywanych papierowo nie są narażone na błędy ludzkie i omyłki literackie. Smart kontrakty same kontrolują przebieg transakcji i weryfikują poprawność zapisów. Smart kontrakt, będący kodem w sieci opiera się na IFTT (if this then that, czyli: jeżeli- to). Można je zaprogramować tak, aby pod pewnym warunkiem inicjowały konkretne zdarzenie. Wykorzystanie inteligentnej umowy w księgowości mogłoby posłużyć np. wykonywaniu automatycznych wypłat pracownikom, pod warunkiem upłynięcia określonego czasu lub wykonania przez pracownika określonych zadań.

Księgowość tradycyjna a nowoczesna

W tradycyjnej księgowości dane przechowywane są w sposób scentralizowany. Wykorzystując łańcuch bloków, dane znajdują się w rejestrze rozproszonym. Takie rozwiązanie znacząco różni się od metod konwencjonalnych.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Scentralizowane przechowywanie danych odbywa się zazwyczaj z wykorzystaniem folderów plików i arkuszy kalkulacyjnych, do których księgowi wpisują informacje. Organy nadzorujące lub klienci chcący uzyskać wgląd do bazy danych, muszą wystosować odpowiednią prośbę lub wniosek a następnie czekać, aż księgowy odnajdzie i przekaże im pożądaną dokumentację. W odmienny sposób sytuacja kształtuje się w nowoczesnym modelu księgowości. Wszelkie dane, aktualizowane w czasie rzeczywistym są wówczas przechowywane w rozproszonej księdze, której identyczną kopię  posiada każda strona zainteresowana. Co więcej, zapisy na blockchainie są zaszyfrowane i dokładnie oznaczone czasem ich wprowadzenia do sieci.

Zagrożenia dla rachunkowości?

Zdecentralizowana baza danych w sieci blockchain nie jest jednak pozbawiona wad. W zestawieniu z tradycyjną, scentralizowaną bazą pod postacią np. folderu plików, ma ograniczoną wydajność, a do odpowiedniego działania wymaga o wiele większych pokładów pamięci i energii. Kolejną ważną kwestią jest brak możliwości modyfikacji danych. Odporność na manipulacje jest z jednej strony ogromną zaletą blockchaina. W pewnych sytuacjach zaleta może jednak stanowić poważny mankament, ponieważ gdy pojawi się błąd, usunięcie go może się okazać niemożliwe.

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Problematyczna mogłaby okazać się niekompatybilność samego oprogramowania do prowadzenia księgowości z łańcuchem bloków. Przenoszenie rachunkowości do modelu opartego na DLT wymusi na księgowych zmianę trybu pracy, a nawet potrzebę korzystania w tym zakresie z usług programisty. Można jednak przewidywać, że gotowych rozwiązań z zakresu łańcucha bloków dla księgowych będzie się pojawiać coraz więcej, co uczyni cały proces łatwiejszym.

Wśród najistotniejszych wad wykorzystywania technologii bloków w księgowości wskazuje się:

• ograniczoną wydajność;
• zużycie energii i pamięci;
• brak możliwości modyfikacji danych;
• konieczność adaptacji do nowych rozwiązań.

Czas szykować się na zmiany?

Proces adaptacji technologii łańcucha bloków postępuje na coraz większą skalę. Branża księgowa będzie zmuszona dostosować swoje usługi do nowego nurtu. Wiele firm w Polsce coraz chętniej przygląda się zagadnieniu blockchain`a wciąż jednak z dużą rezerwą. Choć prawdziwy rozkwit technologii dopiero przed nami, przedsiębiorcy chcący przenieść działalności do modelu opartego o łańcuch bloków już dziś powinni zadbać o zaplecze informatyczne i szerzenie świadomości technologicznej wśród swoich pracowników.  

Marcin Staniszewski, Radca Prawny
Hanna Czupajło, Prawnik
Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy