Instrumenty finansowe w księgach rachunkowych - kontrakt forward

Współczesne rynki finansowe oferują szeroką gamę instrumentów finansowych. Należą do nich m.in. instrumenty pochodne, których cena bezpośrednio lub pośrednio zależy od wartości tzw. instrumentu bazowego, podstawowego. Instrumentem podstawowym mogą być towary, akcje, kursy walut, instrumenty rynku pieniężnego, wartość stopy procentowej, indeksy giełdowe bądź inne specjalistyczne indeksy.

Tabela 1. Klasyfikacja instrumentów finansowych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: „System finansowy w Polsce” pod red.: B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak.

Problematyka instrumentów finansowych została uregulowana zarówno w polskich przepisach prawa bilansowego, jak i w MSR/MSSF. W myśl ustawy o rachunkowości instrument finansowy to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron. Warunkiem uznawania jest to, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie powinny wynikać skutki gospodarcze. Nie ma znaczenia, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy czy warunkowy.

Najbardziej problematycznym obszarem odnośnie do instrumentów finansowych jest wycena i prezentacja pochodnych instrumentów finansowych zwanych derywatywami, do których zaliczamy w szczególności transakcje terminowe, takie jak kontrakty forward lub futures, opcje oraz kontrakty swap.

Instrumenty pochodne znajdują zastosowanie głównie w tworzeniu strategii inwestycyjnych pozwalających zarządzać ryzykiem finansowym, osiągać ponadprzeciętne zyski ze spekulacji bądź zaplanować pożądaną strukturę przepływów finansowych. Stanowią one element inżynierii finansowej, która skupia, tworzy i wykorzystuje nowoczesne instrumenty finansowe w celu skuteczniejszego rozwiązywania problemów finansowych.

Do instrumentów finansowych zaliczamy pozycje, których:

• wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu bazowego, to jest określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości,

• nabycie nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu z wartością innych rodzajów kontraktów, których cena podobnie zależy od zmiany warunków rynkowych,

• rozliczenie nastąpi w przyszłości.

Kontrakt forward to umowa nakładająca na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu. Kontrakt forward jest zaliczany do aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu, z wyjątkiem przypadku, gdy jednostka uznaje zawarte kontrakty za instrumenty zabezpieczające.