Jak ustalić i rozliczyć koszty pośrednie

Jednostki produkcyjne stosujące kalkulacyjny układ kosztów czesto napotykają trudności w ustaleniu i rozliczeniu kosztów pośrednich.

Chodzi tu szczególnie o te koszty pośrednie, które następnie wejdą w skład kosztu wytworzonego produktu. W jednostkach, w których z prowadzonej działalności gospodarczej wynika ustalenie kosztu wytworzenia produktu, zaleca się prowadzenie pełnej ewidencji kosztów. Uzasadnia to również wymóg przedstawiania jasnego obrazu firmy. Trudno jest twierdzić, że jednostka jasno przedstawia swoją sytuację majątkową i finansową, jeżeli z ksiąg nie wynika sposób ustalenia kosztów sprzedanych produktów. Należy jednak pamiętać, że do ustalenia kosztu wytworzenia nie wystarczy tylko ewidencja, wymagana jest również odpowiednia kalkulacja. Kalkulację i ustalenie rzeczywistego kosztu wytworzenia produktu ułatwia odpowiednia ewidencja.

Kalkulacja kosztów pośrednich możliwych do zaliczenia do kosztów wytworzenia wymaga głębokiej analizy definicji kosztu wytworzenia.

Autopromocja

Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się:

n zmienne pośrednie koszty produkcji oraz

Autopromocja

Szkolenie:
Podatki i rachunkowość w budownictwie i deweloperce

Sprawdź

n tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

W myśl ustawy za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

Szczegółowo podchodzą do określenia normalnych zdolności produkcyjnych MSR nr 2 - "Zapasy". W rozumieniu standardu normalna zdolność produkcyjna określa produkcję, której uzyskania oczekuje się w czasie kilku okresów lub sezonów, w typowych okolicznościach. Przy ustaleniu normalnego poziomu należy uwzględnić utratę zdolności produkcyjnej wynikającej z planowanej konserwacji.

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Wielkość stałych pośrednich kosztów przypisanych do każdej jednostki produkcji nie zwiększa się w wyniku niskiego poziomu produkcji lub w wyniku niewykorzystanej zdolności produkcji z urządzeń. Nieprzypisane koszty pośrednie ujmuje się do kosztów okresu, w którym zostały one poniesione. W okresach nietypowo wysokiej produkcji wielkość stałych pośrednich kosztów przypisanych do każdej jednostki produkcji zmniejsza się. Zmienne pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki produkcji na podstawie aktualnego stanu wykorzystania urządzeń produkcyjnych.

Podsumowując, można stwierdzić, że koszty bezpośrednie to takie koszty, które można na podstawie dokonanych pomiarów lub dokumentów źródłowych dokładnie określić i przyporządkować do danej jednostki lub serii takich samych produktów. Są to koszty zmienne, w tym przede wszystkim:

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

- materiały bezpośrednie (materiały wykorzystane do produkcji),

- robocizna bezpośrednia (koszty robocizny związanej z produkcją).

Do kosztów pośrednich z kolei zaliczamy koszty, których nie można bezpośrednio przyporządkować do danego produktu lub serii. Są one zwykle stałe w relacji do liczby wyprodukowanych wyrobów, ale czasem mogą także zawierać elementy kosztów zmiennych. Koszty pośrednie to najczęściej:

- koszty wydziałowe (ogólnoprodukcyjne: nadzór, naprawy, amortyzacja),

- inne koszty (administracji, marketingu, koszty finansowe itp).

Udział kosztów pośrednich w koszcie wytworzenia produktu jest ustalany na podstawie różnych metod kalkulacji. Zagadnienie to jest szeroko opisywane przez rachunkowość zarządczą. W tym miejscu opiszemy podział kosztów pośrednich oraz ich włączanie do kosztu wytworzenia produktu zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości.

Przykład 1

Przedsiębiorstwo Alfa dysponuje czterema maszynami produkcyjnymi. Każda z nich może wyprodukować maksymalnie 200 szt. produktu w ciągu miesiąca. Jednak przeciętnie jednostka produkuje 700 szt. wyrobów w miesiącu, ponosząc przy tym 9600 zł stałych kosztów pośrednich. W bieżącym miesiącu jednostka wytworzyła 650 szt. produktów, ponosząc przy tym 8500 zł kosztów stałych. Jaka część tych kosztów może być uznana za wartość użyteczną (wynikającą z normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych) zgodnie z ustawą o rachunkowości?

Potencjalne zdolności produkcyjne: 800 szt.

Przeciętne zdolności produkcyjne: 700 szt.

Normalny poziom wykonywania zdolności produkcyjnej: 87,5%.

(700 szt. : 800 szt. = 87,5%)

Koszty stałe przy 87,5% wykorzystywania zdolności produkcyjnych wynoszą 9600 zł.

Jednostkowy koszt stały dla normalnego poziomu zdolności produkcyjnej: 9600 zł : 700 zł = 13,71 zł/szt.

W danym miesiącu wytworzono rzeczywiście 650 szt. produktów.

Koszty stałe poniesione w danym miesiącu wynoszą 8500 zł.

Możliwa do uznania wysokość kosztów stałych (użytecznych): 8914,29 zł.

(650 szt. × 13,71 zł = 8911,50 zł)

Ponieważ możliwa do uznania wysokość kosztów stałych wynosi 8911,50 zł, natomiast koszty rzeczywiście poniesione są niższe i wynoszą 8500 zł, cała kwota kosztów stałych stanowi koszt użyteczny, odpowiadający poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych i powinna być włączona do kosztów wytworzenia produktów.

Ewidencja księgowa

1. Poniesione koszty bezpośrednie w wysokości 1100 zł (np. materiały):

Wn "Koszty działalności produkcyjnej" 1 100

Ma "Rozliczenie kosztów" 1 100

2. Koszty pośrednie stałe w wysokości 8500 zł (np. amortyzacja, wynagrodzenia, itd.):

Wn "Koszty działalności produkcyjnej" 8 500

Ma "Rozliczenie kosztów" 8 500

3. Przeniesienie kosztów produkcji na wyroby gotowe:

Wn "Wyroby gotowe" 9 600

Ma "Koszty działalności produkcyjnej" 9 600

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Co się jednak stanie, gdy wielkość kosztów stałych przekroczy limit kosztów możliwych do uznania?

Przykład 2

Przedsiębiorstwo Alfa wytworzyło w bieżącym okresie 650 szt. produktu, ponosząc przy tym 9000 zł kosztów pośrednich, w tym 8500 zł kosztów stałych i 500 zł kosztów zmiennych. Jaką część z nich można zaliczyć do kosztów użytecznych, jeżeli przy normalnym poziomie zdolności produkcyjnych, tj. 700 szt., jednostka ponosi 9600 zł kosztów pośrednich, z czego 8000 zł stanowi koszty stałe, a 1600 zł - koszty zmienne.

Potencjalne zdolności produkcyjne: 800 szt.

Przeciętne zdolności produkcyjne: 700 szt.

Normalny poziom wykonywania zdolności produkcyjnej: 87,5%.

(700 szt. : 800 szt. = 87,5%)

Koszty stałe przy 87,5% wykorzystywania zdolności produkcyjnych wynoszą 8000 zł.

Jednostkowy koszt stały dla normalnego poziomu zdolności produkcyjnej: 8000 zł : 700 zł = 11,43 zł/szt.

W danym miesiącu wytworzono rzeczywiście 650 szt. produktów.

Koszty stałe poniesione w danym miesiącu wynoszą 8500 zł.

Możliwa do uznania wysokość kosztów stałych (użytecznych): 7429,50 zł.

(650 szt. × 11,43 zł = 7429,50 zł)

Koszty stałe nieużyteczne wynoszą 1070,50 zł.

(8500 zł - 7429,5 zł = 1070,50 zł)

Koszty pośrednie niekoniecznie muszą być stałe - mogą one również zawierać część kosztów zmiennych. Opisany przykład przedstawia sytuację, w której koszty pośrednie składają się z części kosztów stałych i części kosztów zmiennych. Przy produkcji 650 szt. w bieżącym miesiącu - zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości - zaliczamy:

- 500 zł kosztów pośrednich zmiennych do kosztów wytworzenia produktu,

- 7429,50 zł kosztów pośrednich stałych do kosztów wytworzenia produktu (jako koszty odpowiadające poziomowi kosztów stałych przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, są to więc koszty użyteczne),

- 1071,43 zł kosztów pośrednich stałych do pozostałych kosztów operacyjnych (jako koszty stałe przekraczające poziom normalnych zdolności produkcyjnych, stanowią one koszty stałe nieużyteczne).

Ewidencja księgowa

1. Poniesione koszty bezpośrednie w wysokości 500 zł (np. materiały):

Wn "Koszty działalności produkcyjnej" 500

Ma "Rozliczenie kosztów" 500

2. Koszty pośrednie stałe w wysokości 7429,50 zł stanowiące koszt wytworzenia:

Wn "Koszty działalności produkcyjnej" 7 429,50

Ma "Rozliczenie kosztów" 7 429,50

3. Przeniesienie kosztów stałych - 1071,43 zł:

Wn "Koszty zarządu" 1 071,43

Ma "Rozliczenie kosztów" 1 071,43

4. Przeniesienie kosztów produkcji na wyroby gotowe:

Wn "Wyroby gotowe" 500

Ma "Koszty działalności produkcyjnej" 500

5. Przeniesienie kosztów działalności produkcyjnej na wyroby gotowe:

Wn "Wyroby gotowe" 7 429,50

Ma "Koszty działalności produkcyjnej" 7 429,50

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

- art. 28 ust. 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694: ost.zm. Dz.U. z 2006. r. Nr 157, poz. 1119

Katarzyna Kobiela-Pionner

asystent w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie