TK: przepisy o umorzeniu składek ZUS - konstytucyjne

Pytanie prawne w tej sprawie skierował do Trybunału Sąd Okręgowy w Krakowie. Problem dotyczy kobiet przebywających na urlopach wychowawczych i jednocześnie prowadzących działalność gospodarczą, które przed 2009 r. nie opłaciły składek na ubezpieczenia społeczne. Wcześniej przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawierały lukę w tym zakresie. Problemu nie było, gdy kobieta, która prowadziła biznes równolegle wykonywała pracę w innym zakładzie, nie należącym do niej. W takim wypadku nie musiała opłacać składek ZUS z działalności gospodarczej, bo opłacał je jej pracodawca.

Sytuacja komplikowała się, gdy kobieta szła na urlop wychowawczy. Podczas tego urlopu, który jest niepłatny, pracodawca przestawał opłacać składki ZUS z tytułu zatrudnienia pracowniczego. Jednocześnie przepisy nie wskazywały wprost obowiązku opłacania składek z tytułu prowadzonej nadal działalności gospodarczej. W efekcie kobiety zajmujące się biznesem w trakcie przebywania na urlopie wychowawczym nie opłacały składek ZUS.

Sytuacja ta zmieniła się wraz z nowelizacją przepisów. Ustawa z 24 kwietnia 2009 r. zmieniająca m.in. ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadziła jasną zasadę, że osoby przebywające na urlopach wychowawczych muszą obowiązkowo płacić składki emerytalną i rentową z działalności gospodarczej, jeżeli nie mają jednocześnie innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej na urlopie wychowawczym właśnie ta działalność stawała się podstawowym tytułem do ubezpieczenia w ZUS.

Nowe emerytury - praktyczny przewodnik >>

Jednocześnie nowelizacja z 2009 r. przewidywała możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne dla osób przebywających na urlopie wychowawczym, które nie opłaciły tych składek. Takiej możliwości nie wprowadzono dla osób, które składki już opłaciły. I to właśnie stało się powodem zakwestionowania nowelizacji przez krakowski sąd.

Sąd Okręgowy w Krakowie uznał, że takie zróżnicowanie sytuacji przedsiębiorców na urlopach wychowawczych może być niezgodne z konstytucją i skierował w tej kwestii pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem SO ustawodawca w art. 4 ust. 1 podzielił osoby przebywające na urlopie wychowawczym i prowadzące działalność gospodarczą na te, które składki zapłaciły i te, które tego nie zrobiły. Przywilej umorzenia należności wprowadził wobec tych drugich, co - zdaniem wnioskodawcy - jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości i nie służy realizacji konstytucyjnej zasady sprawiedliwości społecznej.