Odpowiedzialność solidarna - podatek VAT

Business Centre Club (BCC) negatywnie ocenia przygotowany przez Ministerstwo Finansów projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Ordynacja podatkowa z dnia 25 czerwca 2013 r. w zakresie, w jakim projekt ten wprowadza odpowiedzialność solidarną podatnika nabywającego „towary wrażliwe” (tj. niektóre wyroby stalowe nieobjęte mechanizmem odwrotnego obciążenia, paliwa, złoto nieobrobione) z podatnikiem dokonującym dostawy tych towarów.

Odpowiedzialność za zapłatę podatku VAT

Zgodnie z projektem, przedsiębiorca będzie ponosił odpowiedzialność za podatek VAT należny wykazany na fakturze otrzymanej od kontrahenta z tytułu zakupu towarów wrażliwych, jeżeli kontrahent ten nie odprowadzi podatku VAT, a miesięczna wartość netto towarów nabywanych od tego kontrahenta przekroczy kwotę 50.000 zł.

Przedsiębiorca zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za zapłatę podatku VAT naliczonego wykazanego na otrzymanej przez niego fakturze, jeżeli wiedział lub miał uzasadnione podstawy, aby przypuszczać, że całość lub część kwoty VAT nie zostanie zapłacona przez sprzedawcę. Przy czym, projekt jako przykład uzasadnionej podstawy wskazuje zakup towaru, gdy jego cena bez ekonomicznego uzasadnienia jest niższa od ceny rynkowej.

Jednym z wyjątków od odpowiedzialności solidarnej będzie sytuacja, w której dostawca złoży kaucję gwarancyjną na poczet podatku VAT. „Biała lista” dostawców będzie prowadzona przez Ministra Finansów i publicznie dostępna w formie elektronicznej.

Zobacz także: Stawki VAT w 2014 r.

Wycofanie samochodu z działalności - skutki w VAT w 2013 r.

W uzasadnieniu projektu ustawy podkreśla się, że proponowane rozwiązanie oparte jest na modelu brytyjskim, a analogiczne rozwiązania można też znaleźć w prawodawstwach zdecydowanej większości państw członkowskich Unii Europejskiej.

Zwalczanie wyłudzeń w podatku VAT

Zdaniem BCC, ochrona fiskalnych interesów Skarbu Państwa w związku z narastającą przestępczością w zakresie wyłudzeń podatku VAT jest oczywiście konieczna i pożądana, jednak rozwiązanie dotyczące odpowiedzialności solidarnej zaproponowane w projekcie ustawy jest wadliwe ze względu na nieostre kryteria orzekania odpowiedzialności solidarnej. Spodziewamy się, że projektowane rozwiązanie w zakresie odpowiedzialności solidarnej okaże się w najlepszym razie jedynie nieskuteczne, a w najgorszym - zarówno nieskuteczne, jak i szkodliwe, to jest pociągające za sobą koszt społeczny istotnie większy od uzyskanych korzyści.

Nieskuteczności projektowanego rozwiązania należy oczekiwać ze względu na przyczynę leżącą u jego podstaw: rozwiązanie to nie likwiduje źródeł choroby, a ma jedynie na celu zwalczanie jej przypadkowych objawów. Zapewne, po wprowadzeniu projektowanej zmiany, mając na uwadze, że umożliwia ona  - mówiąc obrazowo - „przywalenie skarbową pałką w łeb” tym przedsiębiorcom, którzy handlują określonymi towarami, i to przywalenie na podstawie w gruncie rzeczy - biorąc pod uwagę nieostrość kryteriów orzekania o odpowiedzialności solidarnej - swobodnej oceny urzędniczej, część przedsiębiorców wycofa się z działalności handlowej w obszarze generującym tak znaczne ryzyko. Nie podejmując się oceny, na ile takie centralnie sterowane wygaszenie  przedsiębiorczości w pewnych obszarach zaszkodzi polskiej gospodarce, na pewno można stwierdzić, że nie zaszkodzi ono specjalnie przestępcom, którzy przeniosą swój przestępczy proceder na inne towary, nie wymienione na liście towarów wrażliwych. Tak w każdym razie uczy cała dotychczasowa historia walki z przestępstwami dotyczącymi wyłudzeń VAT.

Zapraszamy na forum o podatku VAT

Należy też wziąć pod uwagę, że bezkrytyczne przeniesienie rozwiązania brytyjskiego na grunt polski, wcale nie gwarantuje, że w Polsce koszt społeczny takiego rozwiązania będzie proporcjonalnie taki, jak w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy mają za sobą kilkusetletnią historię praworządności, wyrażającą się w zasadzie prawnej „rule of law”.  Zasada praworządności jest oczywiście jedną z najważniejszych zasad również naszego ustroju, jednak historia uczy, że pozostałości mentalności z okresu sprzed przemian demokratycznych w naszym Państwie, od czasu do czasu przejawiają się w postaci spektakularnych tzw. „upadłości podatkowych”, a więc m.in. upadłości spowodowanych przez działania organów podatkowych stosujących nieostre przepisy bez potrzebnego w takich wypadkach ogromnego wyczucia i poczucia odpowiedzialności.

Nowe zagrożenie dla przedsiębiorców

Zdaniem pracodawców, należy więc poważnie liczyć się z ryzykiem, że projektowane zmiany ustawowe mogą w polskich realiach pociągnąć za sobą szereg upadłości spowodowanych przez nieodpowiedzialne stosowanie nieostrych przepisów przez organy podatkowe, a w konsekwencji mogą pociągnąć za sobą również odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa w wypadkach, gdy okaże się, że działania organów podatkowych naruszały standardy praworządności. Projektowane rozwiązanie ustawowe, niezależnie od swojej nieskuteczności, może więc wygenerować znaczny koszt społeczny, o czym świadczą choćby sumy odszkodowań żądanych i zasądzanych w sprawach dotyczących upadłości podatkowych.

Korekta deklaracji VAT - wyrok TK

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów z magazynu konsygnacyjnego - rozliczenie VAT

Konkludując, nie wydaje się by wprowadzenie instytucji odpowiedzialności solidarnej mogło istotnie pomóc w zwalczaniu wyłudzeń VAT. Jeśli jednak prawodawca uznaje, że taka instytucja jest niezbędna, powinien zatroszczyć się o to, by jej wprowadzenie nie pociągało za sobą zbędnych kosztów społecznych, a w szczególności powinien wyeliminować ryzyko pochopnego zastosowania nieostrych przepisów przez organy podatkowe.