Jedną z istotnych zasad postępowania podatkowego z punktu widzenia interesów podatnika jest zasada szybkości postępowania wyrażająca się w lakonicznym sformułowaniu, że organy podatkowe powinny działać szybko, a sprawy mało skomplikowane powinny być załatwiane niezwłocznie.
Wyznaczając ramy czasowe postępowania Ordynacja podatkowa przewidziała maksymalne terminy załatwienia sprawy, przyjmując, że postępowanie powinno być zakończone nie później niż w terminie miesiąca, a jeżeli występuje szczególne skomplikowanie rozstrzyganej kwestii, termin maksymalny wynosi 2 miesiące. W rzeczywistości organy podatkowe traktują terminy maksymalne jako zwykłe terminy załatwienia sprawy. Praktyka wskazuje jednak, że często postępowania te nie kończą się w ramach terminów maksymalnych i organy podatkowe wyznaczają dodatkowe terminy załatwienia sprawy, dbając przy tym, aby przed upływem maksymalnego terminu doręczyć podatnikowi zawiadomienie o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy. Gdy już podatnik oczekuje na doręczenie decyzji w nowym terminie, z reguły otrzymuje kolejne zawiadomienie o przedłużeniu. Jednak na tym się nie kończy i z praktyki wiem, że takie zawiadomienia powodują, że postępowanie toczy się kilka lat. Czy podatnik jest w takim przypadku bezbronny (tak sądzą w większości urzędnicy).
Moim zdaniem nie. W takim przypadku już z chwilą upływu pierwszego dodatkowego terminu załatwienia sprawy podatnik powinien złożyć do izby skarbowej ponaglenia na niezałatwienie sprawy w terminie opierając je na następującej argumentacji: z przepisów Ordynacji podatkowej wynika w sposób wyraźny, ale być może nie bezpośredni, że organ podatkowy prowadzący postępowanie może przedłużyć termin do załatwienia sprawy, w przypadku gdy przedłużenie terminu dotyczy tylko i wyłącznie terminu ustawowego określonego w art. 139 Ordynacji podatkowej.
Zgodnie z art. 140 par. 1 Ordynacji podatkowej, w każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy jest zobowiązany do zawiadomienia o tym strony.
Powstaje zatem pytanie, co jest właściwym terminem do załatwienia sprawy. Przepis art. 141 par. 1 Ordynacji podatkowej przewiduje na stan niezałatwienia sprawy we właściwym terminie lub środek prawny w postaci ponaglenia.
Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują zatem dwa terminy załatwienia sprawy: „właściwy termin załatwienia sprawy” oraz „termin ustalony na podstawie art. 140”. Z zestawienia przepisów art. 140 oraz 141 Ordynacji podatkowej wyraźnie wynika, że organ podatkowy może przedłużyć termin do załatwienia sprawy tylko w przypadku, gdy jest to termin wynikający wprost z art. 139 Ordynacji podatkowej (przedłużeniu podlega tylko termin „właściwy”, a nie wyznaczony już wcześniej przez organ). Takie uprawnienie nie przysługuje organowi w przypadku, gdy został wyznaczony już wcześniej termin do załatwienia sprawy na podstawie art. 140.
Zatem należy uznać, że działanie organu, który przedłuża termin, sam wcześniej przez siebie ustalony, jest działaniem nie mającym podstawy prawnej, a więc naruszającym zasadę praworządności, a także zaufania obywateli do działania organów podatkowych.
Organy podatkowe traktują terminy maksymalne jako zwykłe terminy załatwienia sprawy. Praktyka wskazuje, że często postępowania te nie kończą się w ramach terminów maksymalnych i organy podatkowe wyznaczają „dodatkowe” terminy załatwienia sprawy.
Ireneusz Krawczyk, radca prawny w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
