Od przyszłego roku zostanie zmieniona definicja podatnika VAT i samodzielnej działalności gospodarczej. Pojęcia te zostaną doprecyzowane, choć nadal nie rozwieją wszystkich wątpliwości - oceniają specjaliści.
Artykuł 15 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług w obecnym brzmieniu jest najczęściej krytykowanym przepisem ustawy o VAT. Zarzuca mu się nielogiczność, błędną konstrukcję językową, a także sprzeczność z innymi aktami prawnymi, w tym przepisami unijnymi. Dlatego nie można się dziwić, że Ministerstwo Finansów w przygotowanym projekcie reformy systemu podatkowego zmienia brzmienie tego przepisu. Od przyszłego roku zostaną doprecyzowane pojęcia podatnika VAT oraz działalności gospodarczej wykonywanej samodzielnie. O ocenę projektu ministerstwa poprosiliśmy ekspertów podatkowych.
Wprowadzone zmiany...
Aneta Pożarowska, ekspert z kancelarii Podatkowo-Księ- gowej, podkreśliła, że planowana nowelizacja art. 15 ustawy o VAT idzie w dobrym kierunku. Zachowano zasadę, iż podatnikami VAT są jedynie podatnicy wykonujący działalność gospodarczą, co jest zgodne z VI dyrektywą. Zmieniono również język tego przepisu, usuwając zwroty niepotrzebne czy niezrozumiałe.
– Na uwagę zasługuje zmiana definicji działalności gospodarczej i, co najważniejsze, analizując jednocześnie projekty zmian w zakresie podatków dochodowych, jest szansa, żeby pojęcie działalności gospodarczej było jednolite dla obu podatków. Dziś mamy absurdalną sytuację – podatnik jest uznawany za prowadzącego działalność gospodarczą na gruncie VAT, jednocześnie nie będąc uważany za takiego w rozumieniu PIT lub, odwrotnie, jest przedsiębiorcą na gruncie PIT, ale już nie w rozumieniu VAT – argumentowała Aneta Pożarowska.
Jednocześnie wyjaśniła, że zgodnie z projektem za przedsiębiorcę uznawana ma być osoba, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek, a więc ponosi ryzyko gospodarcze. Tym samym podkreślono cechy działalności gospodarczej wzorując się na ustawie o swobodzie działalności gospodarczej takie jak samodzielność i niezależność, ale także odpowiedzialność. Nie powinno już być wątpliwości, że osoby, które wykonują jedynie polecenia podmiotów zlecających, bez obciążenia ich ryzykiem, nie ponosząc przy tym kosztów, nie byłyby traktowane jako osoby wykonujące działalność gospodarczą, a co za tym idzie, nie byłyby podatnikami VAT. Nie powinno już być wątpliwości, że sprzątaczka zatrudniona na umowę zlecenia np. w szpitalu nie jest podatnikiem VAT.
– Nowa definicja działalności gospodarczej stwarza jednak bezpośrednie zagrożenie dla osób pozostających w ramach tzw. samozatrudnienia, które nie będą uznawane za przedsiębiorców ani na gruncie VAT, ani na gruncie PIT. Oznacza to utratę możliwości rozliczania się przez te osoby podatkiem liniowym – ostrzegała Aneta Pożarowska.
...mogą być niewystarczające
Eksperci podatkowi oceniając projekt MF uznali, że zmiana art. 15 ustawy o VAT to krok w dobrym kierunku, choć zmiany zaproponowane przez resort mogą okazać się niewystarczające. Marek Wojda, doradca podatkowy z Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe, wyjaśnił, że propozycję dotyczącą zmiany definicji podatnika VAT trudno ocenić jednoznacznie. Brzmienie obecnych przepisów, nie dość, że wyjątkowo niejasne, pomija istotne kryteria wynikające z dyrektywy i wyroków ETS. Stąd krokiem w dobrym kierunku jest ich uwzględnienie w treści projektu (przede wszystkim kryterium ponoszenia ryzyka ekonomicznego w związku z prowadzoną działalnością).
– Pozytywne jest również odejście od elementów groteskowych, np. słynne „więzy prawne tworzące stosunek prawny” – stwierdził Marek Wojda. Jednocześnie dodał, że z drugiej strony, problem z nieprecyzyjnym zakresem definicji podatnika VAT w obecnych przepisach pojawiał się przede wszystkim w przypadku osób działających w ramach samozatrudnienia. Trudno oprzeć się wrażeniu, że czytając projekt nowelizacji, osoby te będą miały jeszcze większe wątpliwości niż obecnie.
Nowe definicje
Paweł Jabłonowski, prawnik w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, uważa, że planowane zmiany są próbą wprowadzenia postulatów doktryny dotyczących rozumienia pojęcia samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej na gruncie ustawy o VAT. Obecne brzmienie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT rodzi szereg pytań o bardzo zawiłe sformułowanie „więzów prawnych” tworzących stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonywanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonywanie tych czynności wobec osób trzecich”.
– W projekcie wskazano, o jaką odpowiedzialność zlecającego chodzi, wskazano na trafną konieczność podległości organizacyjnej wykonującego zlecenie lub braku ryzyka gospodarczego, jeżeli ma on być wyłączonym z kręgu podatników VAT. Nie ma też innych nieprecyzyjnych zapisów, dlatego projekt należy ocenić pozytywnie – dodał nasz rozmówca.
PRZEPIS, KTÓRY BUDZI WĄTPLIWOŚCI
Artykuł 15 ustawy o VAT – obecnie obowiązujący
Ust. 1. Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Ust. 2. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Ust. 3. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:
1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.);
2) (uchylony);
3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
(...)
Artykuł 15 ustawy o VAT według projektu Ministerstwa Finansów
Ust. 1. Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2.
Ust. 2. Działalnością gospodarczą jest działalność:
1) wytwórcza,
2) rolnicza,
3) budowlana,
4) handlowa,
5) usługowa,
6) zawodowa,
7) polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
8) polegająca na wykorzystywaniu towarów oraz wartości niematerialnych i prawnych,
– zmierzająca do osiągania korzyści majątkowych, prowadzona bez względu na jej cel oraz rezultat, wykonywana niezależnie, we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły.
Ust. 3. Za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich – z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych – za ich wykonywanie ponosi zlecający wykonanie tych czynności oraz:
1) są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności lub
2) wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością, a w szczególności wszelkie istotne koszty związane z prowadzeniem działalności są ponoszone przez zlecającego czynności.
