Wspólne rozliczenie PIT - zmiany od 2022 roku

Wspólne rozliczenie PIT małżonków - aktualny stan prawny

Małżonkowie zasadniczo podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez siebie dochodów. Ale małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (tj. będący rezydentami Polski), między którymi istnieje wspólność majątkowa przez cały rok podatkowy, pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, mogą być, na wniosek wyrażony we wspólnym zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot podlegających odliczeniu od dochodu. W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków (art. 6 ust. 1-2 ustawy PIT).

Wspólne rozliczenie PIT małżonków jest korzystne (można zapłacić niższy podatek) szczególnie w przypadku dużych różnic dochodów między małżonkami. W niektórych sytuacjach wspólne rozliczenie pozwoli lepiej zarabiającemu małżonkowi na uniknięcie wejścia w drugi próg podatkowy, w którym dochody są opodatkowane 32% stawką PIT. Zasada sumowania dochodów małżonków i obliczania podatku od połowy tej sumy pozwala często na pozostanie w pierwszym progu podatkowym przy stawce 17%.

Ta preferencja podatkowa ma zastosowanie również, jeżeli jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów, lub osiągnął dochody w wysokości nie powodującej obowiązku uiszczenia podatku – art. 6 ust. 3 ustawy PIT.

Wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów może być wyrażony przez jednego z małżonków. Wyrażenie wniosku przez jednego z małżonków traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów; oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania (art. 6 ust. 2a ustawy PIT).

W sposób preferencyjny nie mogą być opodatkowani małżonkowie pozostający w separacji, gdyż z chwilą jej orzeczenia małżonków nie łączy już wspólność majątkowa.

Te preferencyjne zasady mają zastosowanie również do:

1) małżonków, mających miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
2) małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,

- jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (art. 6 ust. 3a ustawy PIT).

Preferencyjny sposób opodatkowania małżonków ma również zastosowanie w sytuacji, gdy jeden z małżonków zmarł w roku podatkowym albo po upływie roku podatkowego, przed złożeniem zeznania za rok ubiegły (uprawnienie to reguluje art. 6a ustawy PIT).

Trzeba podkreślić, że do sumy dochodów małżonków we wspólnym zeznaniu podatkowym nie można dodawać dochodów ani przychodów opodatkowanych w sposób zryczałtowany (tj. np. od wygranych w grach liczbowych, dywidend, odsetek od lokat bankowych, itp.). Wspólnemu rozliczeniu podlegają bowiem tylko dochody opodatkowane według skali podatkowej PIT.

Wspólne rozliczenie z samotnie wychowywanym dzieckiem - jak jest teraz

Preferencyjne opodatkowanie dochodów osób samotnie wychowujących dzieci jest przewidziane w art. 6 ust. 4 ustawy PIT. Ta preferencja jest dostępna rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje:

1)      dzieci małoletnie,

2)      dzieci bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3)      dzieci do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej lub art. 30b (tzw. dochody kapitałowe m. in. z tytułu obrotu papierami wartościowymi) lub uzyskały przychody, o których nowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 (tzw. ulga dla młodych) w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy, z wyjątkiem renty rodzinnej.

Analogicznie do wspólnego opodatkowania małżonków, podatek samotnego rodzica może być określony, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci; z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

Ta preferencja podatkowa jest także dostępna dla osób, podlegających w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (tzw. nierezydentów Polski), samotnie wychowujących w roku podatkowym dzieci, jeżeli łącznie spełniają następujące warunki (art. 6 ust. 4a ustawy PIT):

1)      mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,

2)      osiągnęły podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym,

3)      udokumentowały certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Jednakże wspólne opodatkowanie dochodów małżonków lub preferencyjny sposób opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci nie może mieć jednak zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków lub osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka, mają zastosowanie przepisy: (1) art. 30c ustawy PIT (opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej i z działów specjalnych produkcji rolnej przy zastosowaniu 19% stawki podatkowej), (2) ustawy o ryczałcie, (3) ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym, (4) ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Z preferencyjnego opodatkowania mogą jednak korzystać podatnicy w przypadku uzyskiwania dochodów z najmu, podnajmu i dzierżawy opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym, pod warunkiem niekorzystania jednocześnie z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej według stawki 19%, na zasadach określonych w ustawie o ryczałcie lub ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym albo ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Wspólne rozliczenie PIT - co się zmieni od 2022 roku?

W zakresie preferencyjnego opodatkowania dochodów małżonków oraz osób samotnie wychowujących dzieci projekt nowelizacji ustawy o PIT, przygotowany w ramach Polskiego Ładu, przewiduje poniżej wskazane zmiany.

1. Przyznanie prawa do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków również za rok, w którym został zawarty związek małżeński pod warunkiem, że małżeństwo i wspólność majątkowa trwało/istniała do końca roku podatkowego (zmiana ust. 2 w art. 6 w ustawie PIT),

2. Zmiana w art. 6 ust. 4 ustawy PIT polegającą na zastąpieniu wyrazów „Od dochodów rodzica” wyrazami „Od dochodów jednego rodzica”, czyli na doprecyzowaniu, że z preferencyjnego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci może skorzystać tylko jeden rodzic (opiekun prawny).

Zdaniem autorów omawianego projektu, zmiana ta ma na celu w celu wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych, jakie pojawiły się po wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 kwietnia 2017 r. sygn. akt II FSK 573/15, i które prowadzą do nadużyć w stosowaniu tej preferencji.
W wyroku tym Sąd podjął precedensowe rozstrzygniecie, uznając, że w sytuacji gdy rozwiedzeni rodzice na przemian wychowują wspólne dzieci, to każdemu z nich przysługuje prawo opodatkowania dochodów na preferencyjnych zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. W konsekwencji każdy rodzic ma prawo do obliczenia podatku w podwójnej wysokości od połowy swoich dochodów. W ocenie Sądu, taka wykładnia zgodna jest z literalnym brzmieniem art. 6 ust. 4 ustawy PIT, które zostało wprowadzone nowelizacją z dnia 25 listopada 2010 r. i obowiązuje od 1 stycznia 2011 r. Jak zauważył bowiem Sąd nowelą tą „ustawodawca zrezygnował z wcześniejszego zapisu (zawartego w uchylonym nowelą ust. 5 art. 6), że za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się "jednego z rodziców." Tym samym należy przyjąć, że zamierzony zabieg ustawodawcy doprowadził do takiego stanu prawnego, w którym status osoby "samotnie wychowującej dzieci" od 1 stycznia 2011 r. może mieć każde z rodziców spełniających pozostałe kryteria określone w art. 6 ust. 4 u.p.d.o.f.”

Zdaniem Ministerstwa Finansów wnioski płynące z ww. wyroku Sądu nie są tożsame z intencją ustawodawcy. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji z dnia 25 listopada 2010 r., uchwalonej w oparciu o projekt zawarty w druku 3366 Sejmu VI Kadencji nr 3366 wskazano, że wobec rozbieżności interpretacji przepisów dotychczasowych preferencyjnego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci zmiana przepisów ustawy PIT w tym zakresie zmierza „do doprecyzowania pojęcia "osoby samotnie wychowującej dzieci" w taki sposób, aby nie budziło wątpliwości, że prawo do preferencyjnego opodatkowania dochodów nie przysługuje wszystkim osobom stanu wolnego posiadającym dzieci własne lub przysposobione, o których mowa w art. 6 ust. 4, a wyłącznie tym, które samotnie wychowują te dzieci”. Przy czym samotnie – zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem sądów administracyjnych i Trybunału Konstytucyjnego – oznacza „bez udziału drugiego rodzica”.

Tym samym – wbrew opinii Sądu wyrażonej w wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r. sygn. akt II FSK 573/15 oraz w kolejnych orzeczeniach np. w wyroku z dnia 16 lutego 2018 r. sygn. akt I SA/Wr 1234/17, z dnia 28 sierpnia 2019 r. sygn. akt I SA/Po 347/19, z dnia 12 września 2019 r. sygn. akt III SA/Wa 2835/16, z dnia 20 maja 2020 r. sygn. akt II FSK 383/20 – z samotnym wychowywaniem dziecka nie mamy do czynienia w sytuacji gdy oboje rodzice, w równym stopniu (choć naprzemiennie), są zaangażowani w wychowywanie dziecka, niezależnie od stanu cywilnego w którym pozostają. Osobą samotnie wychowującą dziecko nie jest bowiem rodzic, który naprzemiennie z drugim rodzicem sprawuje zgodną opiekę nad dzieckiem. W takim przypadku nie można mówić o samotnym wychowywaniu dziecka, lecz o zaangażowaniu w proces wychowawczy obojga rodziców. Jak zauważył bowiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi z dnia 22 października 2019 r. sygn. akt I SA/Łd 475/19, „naprzemienne przebywanie dzieci raz u jednego, raz u drugiego z rodziców wynika z prawa rodziców do kontaktowania się ze swymi dziećmi. Tego faktu w żadnym przypadku nie można utożsamiać z samotnym wychowywaniem dzieci. Dzieci wychowywane są wspólnie przez dwoje rodziców. Jest to tryb naprzemiennej pieczy nad dziećmi.”.

Z tych te względów proponuje się zmianę w zakresie art. 6 ust. 4 ustawy PIT. Projekt dookreśla – tak jak miało to miejsce w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2011 r. – że prawo do preferencyjnego opodatkowania dochodów na zasadach określonych w art. 6 ust. 4 ustawy PIT, przysługuje wyłącznie jednemu rodzicowi (opiekunowi prawnemu).

3. Zmiana techniczna polegająca na uporządkowaniu redakcji pkt 3 w art. 6 ust. 4 ustawy PIT oraz zmianę, której celem jest utrzymanie kryterium dochodowego na obecnym poziomie, czyli w kwocie 3 089 zł; korzyść osoby samotnie wychowującej dzieci będzie wynikała ze wzrostu kwoty zmniejszającej podatek, która wzrosnąć ma od 2022 r. blisko dziesięciokrotnie,

4. Poszerzenie prawa do wspólnego opodatkowania dochodów małżonków i osób samotnie wychowujących dzieci w odniesieniu do tych podatników, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy PIT lub przepisy ustawy o ryczałcie, w zakresie opodatkowania przychodów innych niż z tytułu tzw. najmu prywatnego i którzy:
- przez cały rok podatkowy nie osiągnęli przychodów, ani nie ponieśli kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w tych przepisach,
- nie są również obowiązani lub nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, ani
- nie są obowiązani albo nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń,
tj. podatników, którzy złożą „zerowy” PIT-36L lub PIT-28.

Poszerzenie to odbędzie się poprzez zmianę ust. 8 w art. 6 ustawy PIT, który to przepis ma otrzymać od 2022 r. następujące brzmienie:

„8.      Sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania w przypadku, gdy chociażby jeden z małżonków, osoba samotnie wychowująca dzieci lub jej dziecko:

1)     stosują przepisy:

a)     art. 30c lub

b)    ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem art. 6 ust. 1a tej ustawy

– w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń;

2)     podlegają opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.”,

5. Przyznanie prawa do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków za rok, w którym został zawarty związek małżeński również w przypadku śmierci jednego z małżonków w roku zawarcia związku małżeńskim lub w roku następnym zanim złożono zeznanie podatkowe za ten rok podatkowy (ust. 1 w art. 6a ).

Źródło: Projekt z 26 lipca 2021 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw