Zasady naliczania odsetek za zwłokę naruszały konstytucję

ORZECZENIE

Autopromocja

Skarga podatnika, którą zajął się wczoraj Trybunał Konstytucyjny, dotyczyła art. 54 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2003 r. W ocenie skarżącego, przepis naruszał zasadę równości w zakresie, w jakim nie wyłączał naliczania odsetek za zwłokę w sytuacji, gdy w postępowaniu zabezpieczającym organ przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego dokonał zajęcia majątku podatnika, a następnie środki uzyskanie w wyniku zajęcia zaliczył na poczet zaległości podatkowych.

Trybunał przyznał rację podatnikowi i uznał przepis za niezgodny z konstytucją.

W zaskarżonym art. 54 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej obowiązującym do 1 stycznia 2003 r. ustawodawca odstąpił od zasady naliczania odsetek w sytuacji, gdy organ podatkowy w postępowaniu zabezpieczającym dokonał zajęcia środków pieniężnych rzeczy lub praw majątkowych, a które następnie zostały zaliczone na poczet zaległości. Odstępstwo to zostało ograniczone jednak tylko do wypadku, gdy zajęcie nastąpiło przed wydaniem decyzji ustalającej (konstytutywnej, z mocy której powstaje zobowiązanie podatkowe) wysokość zobowiązania podatkowego. Wyjątkiem tym nie objęto sytuacji, gdy zajęcie nastąpiło przed wydaniem decyzji określającej (deklaratoryjnej).

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

Trybunał zwrócił uwagę na to, że ustawodawca od 1 stycznia 2003 r. zmienił sporny przepis. W wyniku nowelizacji zrezygnowano z naliczania odsetek za zwłokę w sytuacji, gdy w związku z dokonaniem zajęcia majątku podatnika pozbawiono go możliwości dysponowania nim. W praktyce oznacza to bowiem niemożność uregulowania zobowiązań i uniknięcie konsekwencji w postaci narastających odsetek.

W ocenie skarżącego przed zmianą zróżnicowanie sytuacji podatników w zakresie naliczania odsetek naruszało konstytucyjną zasadę równości. I Trybunał podzielił to stanowisko. Zasada równości w prawie polega na tym, że wszystkie podmioty prawa, adresaci normy prawnej charakteryzujący się daną cechą istotną w równym stopniu mają być traktowani równo - przypomniał TK. Mają być traktowani według jednakowej miary, bez zróżnicowania dyskryminującego czy faworyzującego. Wspólną cechą charakteryzującą adresatów spornego przepisu jest to, że organ dokonał zajęcia ich majątku, a kwoty uzyskane z jego zbycia zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowej. Jednak jak zauważył TK, kryterium zróżnicowania położenia prawnego podatników w tym przypadku sprowadzało się do sposobu powstania zobowiązania podatkowego, czyli tego, czy powstało ono z mocy prawa czy też z mocy decyzji. W ocenie TK takie kryterium różnicujące nie było ani racjonalnie umotywowane, ani usprawiedliwione. Różnicowanie sytuacji podatników w zależności od sposobu powstania zobowiązania podatkowego w tej sytuacji TK uznał za dowolne i nieuzasadnione. Taka regulacja narusza zasadę równości.

Za trafny Trybunał uznał też zarzut braku równości w nakładaniu ciężarów publicznych. Polegał na tym, że nienaliczanie odsetek za zwłokę stosowane tylko wtedy, gdy organ zabezpieczył wykonanie zobowiązania przed wydaniem decyzji ustalającej, powoduje, że podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, wobec których wydano decyzje określające, są obciążani odsetkami za pełny okres. Z tytułu odsetek podatnicy ci doznają większego uszczerbku w swym majątku.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

SPORNY PRZEPIS ORDYNACJI PODATKOWEJ

Do 1 stycznia 2003 r.:

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli w postępowaniu zabezpieczającym organ podatkowy, przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub przed upływem terminu płatności podatku, dokonał zajęcia środków pieniężnych, rzeczy lub praw majątkowych, a następnie, po upływie terminu płatności podatku, środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych,

W brzmieniu obecnym

Odsetek za zwłokę nie nalicza się za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych.

Sygn. akt SK 63/06

Aleksandra Tarka

aleksandra.tarka@infor.pl