Czas odzyskać oprocentowanie nadpłat podatków – ważny wyrok TSUE już opublikowany

Prawo do oprocentowania nadpłaty podatku - istota problemu

Polskie przepisy z całą pewnością nie zapewniają pełnej ochrony związanej z nienależnie powstałą nadpłatą i związanym z tym ograniczeniem możliwości rozporządzania swoim kapitałem przez podatnika. O ile konieczność zapłaty odsetek od zaległości podatkowej zachodzi w prawie każdym przypadku, tak już oprocentowanie, które musi zwrócić organ podatkowy, podlega bardzo istotnym ograniczeniom.
Przykładem są regulacje dotyczące prawa do oprocentowania nadpłaty powstałej wskutek orzeczenia TSUE. Zgodnie z art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej oprocentowanie przysługuje:
- od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu – jeżeli wniosek został złożony maksymalnie 30 dni od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, lub
- od dnia powstania nadpłaty do 30. dnia od publikacji sentencji orzeczenia TSUE – jeżeli wniosek o zwrot nadpłaty nie został złożony w przeciągu tych 30 dni.

Taka konstrukcja przepisów powoduje, że w sytuacji, gdy nadpłata powstała już po publikacji wyroku TSUE (np. z uwagi na brak odpowiedniej nowelizacji przepisów podatkowych) to podatnicy są pozbawieni możliwości oprocentowania nadpłaty, na której powstanie podatnik mógł nie mieć żadnego wpływu.

Autopromocja

Co powiedział TSUE?

Komentowany wyrok TSUE zapadł na tle skutków innego rozstrzygnięcia TSUE stwierdzającego niezgodność regulacji krajowych z prawem UE, tj. wyroku TSUE z 10 kwietnia 2014 r. w sprawie C-190/12, dotyczącego prawa do zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez fundusze inwestycyjne z państw trzecich (głównie USA). Polski ustawodawca pomimo upływu 9 lat w dalszym ciągu nie dostosował regulacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W przypadku wypłat na rzecz takich funduszy, płatnicy w dalszym ciągu zmuszeni są do pobierania nienależnego podatku, a następnie fundusze te muszą uczestniczyć w skomplikowanym postępowaniu nadpłatowym. Funduszy pozbawia się więc możliwości dysponowania kapitałem. Niestety – wbrew ogólnym zasadom – nie jest to im w żaden sposób wynagradzane, ponieważ regulacje art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej nie przewidują możliwości oprocentowania nadpłat powstałych już po publikacji wyroku TSUE.

Na tle tak zarysowanego problemu TSUE orzekł, że: „Zasadę skuteczności w związku z zasadą lojalnej współpracy należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w przypadku gdy wniosek o zwrot nadpłaty podatku został złożony po upływie 30 dni od opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wyroku Trybunału, z którego wynika stwierdzenie sprzeczności rozpatrywanego opodatkowania z prawem Unii, ogranicza oprocentowanie nadpłaty należne danemu podatnikowi do trzydziestego dnia po tej publikacji, a nawet wyklucza wszelkie oprocentowanie w przypadku, gdy owa nadpłata została poniesiona przez podatnika po upływie tego trzydziestego dnia”. 

Uzasadniając swoje stanowisko TSUE wskazał, że wnioski o zwrot nadpłat oraz ich oprocentowanie podlegają krajowym przepisom proceduralnym, które mogą wymagać od wnioskodawców działania z należytą starannością w celu uniknięcia szkody lub ograniczenia jej zakresu, niemniej jednak przepisy takie nie mogą naruszać unijnych zasad równoważności i skuteczności. W konsekwencji TSUE nie miał wątpliwości, że regulacja art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej jest niezgodna z prawem UE.

Ocena wyroku i jego skutki

W naszej ocenie niedopuszczalna jest sytuacja, w której błędy władzy ustawodawczej są źródłem korzyści ekonomicznych państwa, a taką korzyścią niewątpliwe jest możliwość dysponowania przez Skarb Państwa kapitałem w postaci podatku pobranego przez płatnika tylko dlatego, że polskie państwo nie dokonało odpowiedniej nowelizacji przepisów podatkowych.

Ostatni wyrok TSUE pozwoli na pełniejszą realizację zasady rekompensowania szkód związanych z ograniczeniem możliwości dysponowania środkami pieniężnymi przez podatników w sytuacji, w których nadpłata powstała po upływie 30-dniowego terminu od publikacji wyroku w Dzienniku Urzędowym UE. Podatnicy w końcu uzyskają możliwość uzyskiwania rekompensaty za niesłuszne pozbawianie ich należnych im środków.

O oprocentowanie jakich nadpłat można wystąpić? Nie tylko fundusze z USA

Co istotne wyrok TSUE będzie miał znaczenie nie tylko do tych sytuacji, w których nadpłata powstała w związku z wyrokiem TSUE w sprawie C-190/12, ale oddziaływać będzie wszędzie tam, gdzie w efekcie niezgodnych z prawem Unii polskich przepisów podatnicy byli pozbawiani prawa do oprocentowania należnych ich nadpłat, lub też gdy prawo to było istotnie ograniczone. Warto przypomnieć, że w ostatnich latach TSUE wielokrotnie orzekał o niezgodności polskich przepisów podatkowych z prawem Unii, w tym miejscu można wymienić tylko niektóre z nich takie jak: (i) wyrok TSUE z 15 października 2020 r. w sprawie C‑335/19 dotyczący ulgi na złe długi w VAT, (ii) wyrok TSUE z 18 marca 2021 r., w sprawie C-895/19 dotyczący tzw. szyku rozwartego w rozliczeniach WNT, (iii) wyrok TSUE z 7 lipca 2022 r. w sprawie C-696/20 dotyczący opodatkowania transakcji łańcuchowych.

Autopromocja

VAT 2024. Komentarz z programem INFORLEX Matryca stawek VAT w PREZENCIE

Sprawdź

30 dni czas start… a może jednak nie?

Wyrok TSUE otwiera możliwość odzyskania brakującego oprocentowania. Teoretycznie zgodnie z regulacją art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej odpowiednie wnioski powinny zostać złożone przez podatników w ciągu 30 dni od publikacji wyroku TSUE (tj. do 23 sierpnia 2023 r.) – pozwoli to na maksymalizację przysługującego podatnikowi oprocentowania.

Co do zasady wyrok TSUE dotyczył sytuacji, w których nadpłata powstała już po stwierdzeniu przez TSUE niezgodność regulacji krajowych z prawem UE. Niemniej jednak TSUE zwrócił uwagę także na ograniczanie końcowego momentu naliczania oprocentowania w przypadkach, kiedy nadpłata powstała jeszcze przed tą publikacją, a wniosek o stwierdzenie i jej zwrot został złożony po upływie 30 dni od publikacji tego orzeczenia w Dzienniku Urzędowym UE.

W naszej ocenie TSUE w wyroku jednoznacznie stwierdził, że nawet jeżeli wniosek nadpłatowy odnoszący się do nadpłaty powstałej przed determinującym ją wyrokiem TSUE został złożony po upływie 30 dni od opublikowania go w Dzienniku Urzędowym UE, to i tak taka nadpłata powinna być oprocentowana od momentu jej powstania do dnia jej zwrotu, bez ograniczenia, o którym mowa w art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji podatkowej. TSUE zauważył, że nie można wymagać od każdego racjonalnie działającego podatnika, który nie był stroną określonego postępowania przed TSUE świadomości publikacji wyroku TSUE, a tym bardziej jego skutków. Warto mieć także na względzie, że orzecznictwo TSUE ma charakter interpretacyjny, co oznacza, że jego rzeczywiste skutki są de facto widoczne dopiero po kilku miesiącach, a nawet latach.

Dodatkowo trzeba mieć jednak na uwadze, że w niektórych przypadkach może zachodzić konieczność skorzystania z trybu, o którym mowa w art. 240 § 2 pkt 2) Ordynacji podatkowej – wznowienie postępowania (w przypadku spraw, w których organ podatkowy wydał już negatywną decyzję dotyczącą oprocentowania nadpłaty). W takich przypadkach wniosek o wznowienie postępowania musi zostać złożony w ciągu miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (analogiczny, tyle że trzymiesięczny termin jest w przypadku chęci wznowienia postępowania sądowo-administracyjnego).

Jacek Drzazga, starszy menedżer w CRIDO,
Jakub Walczak, starszy konsultant w CRIDO

Autopromocja

Ordynacja podatkowa, NIP 2024

Sprawdź