Regulamin prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników. Jakie elementy powinien zawierać ten dokument?

Prewencyjna kontrola trzeźwości w pracy. Kto powinien stworzyć regulamin?

Nowelizacja kodeksu pracy (ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. z 2023 r. poz. 240) zapewniła pracodawcom nie tylko nowe przywileje, ale też i obowiązki z tym związane. Wprowadzenie prewencyjnej kontroli trzeźwości z jednej strony jest dużym ułatwieniem w zakresie dbania o bezpieczne i higieniczne warunki pracy, jednak z drugiej zaś wiąże się z szeregiem czynności, które muszą być spełnione, aby móc z tych możliwości korzystać.  

Firmy zatrudniające powyżej 50 pracowników zobowiązane są do stworzenia regulaminów wewnątrzzakładowych. W związku z tym, jeśli chcemy wprowadzić prewencyjną kontrolę trzeźwości w takim przedsiębiorstwie, należy stworzyć regulamin tego procesu, zawierający szczegółowe wyjaśnienie aspektów, na jakich będziemy opierać taką kontrolę. Jakie elementy powinien zawierać wspomniany wcześniej regulamin? Odpowiedź na to pytanie, postaram się przybliżyć w dalszej części tego artykułu. 

Autopromocja

Jasny i precyzyjny cel wprowadzenia kontroli trzeźwości

Zgodnie z art. 22^1c. § 1 Kodeksu pracy (obowiązującym od 21 lutego 2023 r.), prewencyjną kontrolę trzeźwości w przedsiębiorstwie można wprowadzić na podstawie konkretnych przesłanek m.in., jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników.  
Podkreślić należy, że firmy zatrudniające pracowników na stanowiskach z większym ryzykiem zawodowym np. z zakresu transportu publicznego, czy budownictwa są bardziej narażone na negatywne konsekwencje nietrzeźwości pracowników. W takich przypadkach wprowadzenie wspomnianego przywileju w zakładzie pracy jest dużym ułatwieniem przy zapewnianiu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i solidnym fundamentem w zakresie dbania o dobro i zdrowie swoich współpracowników. 
Pamiętać trzeba, że w ustawie wymieniono jeszcze jedną przesłankę -ochrona mienia- dzięki której nie musimy pomijać pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjno-biurowych. W stanie nietrzeźwości pracownicy biurowi mogą narazić przecież pracodawcę na znaczne straty związane choćby z uszkodzeniem sprzętu czy utratą dobrego imienia firmy.

Kogo dotyczy

Ustawodawca w przepisach dotyczących prewencyjnej kontroli trzeźwości wprowadził dla przedsiębiorców pewien przywilej. Rozszerzył krąg osób, które mogą być poddawane badaniu trzeźwości podczas wykonywania obowiązków służbowych. Nie dotyczy ona tylko wyłącznie pracowników zatrudnionych na postawie stosunku pracy, ale również osoby współpracujące np. na mocy umowy cywilnoprawnej, czy też kontrahentów B2B. W związku z tym jednym z istotnych elementów regulaminu tego procesu jest wskazanie konkretnej grupy osób poddawanej kontroli. 

Wyznaczając tę grupę, możemy wskazać nazwy stanowisk, dział, w jakim wykonują pracę lub zakres wykonywanych obowiązków. Warto pamiętać, aby przy doborze pracowników zachować zasadę równego traktowania i zakazu dyskryminacji.

Sposób przeprowadzenia kontroli

Podczas ustalania grupy osób poddanych kontrolom, a także określając sposób ich przeprowadzania, w zgodzie z art. art. 22^1c § 2 Kodeksu pracy, pracodawca powinien mieć na uwadze fakt, że zabronione jest naruszanie godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Zważając na tę informację, należy w regulaminie precyzyjnie określić, na jakich zasadach oparta będzie weryfikacja trzeźwości oraz kto upoważniony zostanie do przeprowadzania tego procesu i ewentualnego wglądu w dokumentację z wynikiem badań. Zaznaczyć można także, że kontrola powinna być przeprowadzana na osobności, w oddzielnym pomieszczeniu. 

Autopromocja

Praca zdalna. Obowiązki i uprawnienia pracowników i pracodawców

Książka z plakatem w prezencie

Sprawdź

Czas i częstotliwość

Kolejnym, wartym uwagi elementem regulaminu jest czas i częstotliwość przeprowadzania omawianej kontroli w zakładzie pracy. Nie ma obowiązku wskazania precyzyjnych ram czasowych, dlatego też zapis taki można uogólnić, sugerując, że będzie ona wykonywana co jakiś okres np. raz na trzy miesiące. Istotnym zabezpieczeniem pracodawcy jest ustanowienie możliwości wprowadzenia niezapowiedzianych kontroli, dzięki czemu uświadomimy pracowników, że trzeźwym w pracy należy być cały czas, a nie tylko w wybrane dni. Możemy również doprecyzować moment w danym dniu, kiedy będziemy poddawać pracowników takim badaniom. 

Urządzenie

W myśl art. 22^1c § 4 Kodeksu pracy prewencyjna kontrola trzeźwości powinna być przeprowadzona przy użyciu metod niewymagających badan laboratoryjnych i za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację i wzorcowanie, dlatego w regulaminie warto wskazać, jakim urządzeniem będziemy posługiwać się podczas takiego procesu. Należy jednak pamiętać, że ustawodawca nie nałożył na pracodawcy obowiązku określenia konkretnego modelu urządzenia. W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika wskazał jednak dwa rodzaje urządzeń, dzięki którym możemy dokonać pomiaru na stężenie alkoholu w wydychanym powietrzu. Urządzenia te powinny zawierać metodę spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego. W regulaminie powinniśmy zatem określić sposób kalibracji i konserwacji tego urządzenia oraz przeprowadzenia serwisu, w celu poświadczenia, że urządzenie działa w sposób prawidłowy i zgodny z wszelkimi normami.

Rodzaj substancji 

Znacznym elementem dokumentu jest określenie czy kontrola będzie przeprowadzana tylko na obecność alkoholu, czy również na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Jeśli pracodawca zdecyduje także na to drugie, warto doprecyzować sposób postępowania w tym przypadku oraz uświadomić pracowników o katalogu substancji poddawanych badaniom. Można to zrobić na dwa sposoby: wypunktować w regulaminie nazwy środków, działających podobnie do alkoholu lub odwołać się do przepisu rozporządzenia (tj. §  10.  [Środki działające podobnie do alkoholu]).

Autopromocja

Jak optymalizować koszty zatrudnienia

Sprawdź

Kary i konsekwencje

Należy mieć na uwadze również to, że nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp rodzi za sobą negatywne dla niego konsekwencje. W sytuacji stanu nietrzeźwości w pracy pracodawca ma obowiązek odsunięcia go od wykonywania obowiązków służbowych, co w konsekwencji może oznaczać nieobecność bez prawa do wynagrodzenia. Dodatkowo pracodawca uprawniony jest również do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym na podstawie ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych oraz nałożenie na niego kary porządkowej. 

Obowiązek informacyjny

Wprowadzając w firmie zasady prewencyjnej kontroli trzeźwości, trzeba pamiętać o obowiązku poinformowania pracowników z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Nachodzi jednak pytanie, w jaki sposób tego dokonać w przypadku nowozatrudnionych osób? W regulaminie kontroli trzeźwości powinniśmy zawrzeć zapis o formie i sposobie informacji nowych pracowników. Jednym z rozwiązań, jakie możemy wykorzystać, jest wręczenie pracownikowi papierowej informacji o przeprowadzanych kontrolach trzeźwości w zakładzie pracy. 

Autopromocja

Poradnik pracodawcy 2024
Uprawnienia rodziców w pracy

Sprawdź

Justyna Kurbiel, Specjalista ds. Kadr i Płac, Meritoros SA