Rok obrotowy a rok podatkowy

Zasady określania roku obrotowego zawiera ustawa o rachunkowości, która stwierdza, że przez pojęcie roku obrotowego rozumie się rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych.

Rokiem podatkowym jest:

• rok kalendarzowy, chyba że ustawa podatkowa stanowi inaczej, zgodnie z art. 11 Ordynacji podatkowej, gdzie znajduje się ogólny przepis dotyczący roku podatkowego, lub

• rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy w myśl art. 8 updop.

Na podstawie powyższych informacji należy wnioskować, że:

1. W przypadku jednostek, których dotyczą przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, rok obrotowy z reguły pokrywa się z rokiem podatkowym.

2. W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych (osoby fizyczne samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą, wspólnicy spółek cywilnych, jawnych i partnerskich, zakładanych i prowadzonych przez osoby fizyczne) rok obrotowy i podatkowy stanowi rok kalendarzowy i nie ma możliwości odstępstwa od tej zasady. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje bowiem innego roku podatkowego niż okres trwający od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy rozpoczęcie działalności nastąpiło już w trakcie trwania roku. W takim przypadku okres rozliczenia będzie odpowiednio krótszy, np. od 12 maja do 31 grudnia. Koniec roku obrotowego przypada zawsze na 31 grudnia.

Prawo do wyboru okresu trwania roku obrotowego/podatkowego mają jedynie osoby prawne. Szczegółowe zestawienie regulacji prawa bilansowego oraz prawa podatkowego w tym zakresie zawiera tabela 1.

Tabela 1. Uregulowania w zakresie roku obrotowego i podatkowego

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Źródło: opracowanie własne.

Należy zwrócić uwagę na warunki wyboru roku podatkowego i obrotowego innego niż rok kalendarzowy. Warunki te mają zastosowanie w przypadku rozpoczęcia działalności przez podmiot nowo zarejestrowany, jak i zmiany roku przez podmiot już istniejący.

Warunki wyboru odmiennego roku obrotowego i podatkowego:

1. Zawarcie odpowiedniego zapisu (lub wprowadzenie zmiany) w statucie albo w umowie spółki lub w innym dokumencie, na podstawie którego utworzono jednostkę.

2. Zawiadomienie o tym naczelnika właściwego urzędu skarbowego w ściśle określonym terminie. Termin ten wynosi 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Ponieważ ustawodawca nie precyzuje, co oznacza dzień rozpoczęcia działalności, należałoby przyjąć datę podaną w zgłoszeniu identyfikacyjnym NIP-2.

Należy powiadomić naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę jednostki. Może jednak wystąpić sytuacja, że NIP-2 będzie wysyłany do innego urzędu skarbowego niż zawiadomienie o wyborze roku podatkowego¹.

Termin 30-dniowy jest terminem zawitym, co oznacza, że nie przysługuje jego przywrócenie. Jeśli podatnik nie wywiąże się z obowiązku powiadomienia na czas naczelnika urzędu skarbowego o wybranym roku podatkowym, za rok podatkowy należy przyjąć rok kalendarzowy. Wówczas ze względu na zmienione zapisy umowy spółki/statutu rok obrotowy nie będzie pokrywał się z rokiem kalendarzowym.

Tabela 2. Długość trwania roku podatkowego (obrotowego)

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Źródło: opracowanie własne.

W razie podjęcia po raz pierwszy działalności w drugiej połowie roku kalendarzowego i wybrania roku podatkowego pokrywającego się z rokiem kalendarzowym pierwszy rok podatkowy może trwać od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym rozpoczęto działalność. Takiej możliwości wyboru nie ma przedsiębiorca rozpoczynający działalność w pierwszej połowie roku kalendarzowego.

Ponadto rok podatkowy (obrotowy) może ulec skróceniu w przypadku:

• postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości,

• zakończenia działalności jednostki, w tym również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,

• zmiany formy prawnej,

• przejęcia jednostek - w jednostce przejmowanej, w szczególności na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,

• podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, w szczególności na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału.

Przykład 1

1. Spółka rozpoczyna działalność 21 czerwca 2007 r. W umowie spółki przyjęto, że rok obrotowy i podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Jej pierwszy rok podatkowy i obrotowy zakończy się 31 grudnia 2007 r.

2. Spółka rozpoczyna działalność 30 lipca 2007 r. W umowie spółki przyjęto, że rok obrotowy i podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Jej pierwszy rok podatkowy i obrotowy zakończy się 31 grudnia 2007 r. bądź 31 grudnia 2008 r., w zależności od decyzji jednostki (rozpoczęcie działalności nastąpiło w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego).

3. Spółka rozpoczyna działalność 6 maja 2007 r. W umowie spółki przyjęto, że rok obrotowy i podatkowy ze względu na specyfikę działalności jednostki trwa od 1 września do 31 sierpnia. Dlatego pierwszy rok podatkowy i obrotowy będzie trwał od 6 maja 2007 r. do 31 sierpnia 2007 r.

4. Spółka rozpoczyna działalność 16 maja 2007 r. W umowie spółki przyjęto, że rok obrotowy i podatkowy ze względu na specyfikę działalności jednostki trwa od 1 kwietnia do 31 marca. Pierwszy rok podatkowy i obrotowy będzie trwał od 16 maja 2007 r. do 31 marca 2008 r.

5. Spółka rozpoczyna działalność 16 listopada 2007 r. W umowie spółki przyjęto, że rok obrotowy i podatkowy ze względu na specyfikę działalności jednostki trwa od 1 września do 31 sierpnia. Pierwszy rok podatkowy i obrotowy będzie trwał od 16 listopada 2007 r. do 31 sierpnia 2008 r.

Przykład 2

30 lipca 2007 r. została podjęta uchwała o zmianie roku obrotowego pokrywającego się z rokiem kalendarzowym na rok obrotowy obejmujący okres od 1 października do 30 września.

Spółka chciałaby zakończyć bieżący rok obrotowy 30 września 2007 r.

Przepisy nie przewidują możliwości zmiany roku podatkowego w trakcie jego trwania. Zmiana roku nastąpi od początku kolejnego roku obrotowego/podatkowego.

W związku z tym pierwszym po zmianie rokiem obrotowym, a także rokiem podatkowym, w spółce (pod warunkiem złożenia zawiadomienia o jego zmianie w terminie wynikającym z art. 8 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) będzie rok rozpoczynający się 1 stycznia 2008 r. i kończący się 30 września 2009 r. Jeśli jednostka nie powiadomi naczelnika urzędu skarbowego o zmianie roku podatkowego, rokiem podatkowym będzie dotychczas obowiązujący, tj. rozpoczęty 1 stycznia 2008 r. Rok spółki skończy się wówczas 31 grudnia 2008 r.

Przykład 3

Spółka rozpoczęła działalność 15 czerwca 2007 r. i przyjęła za rok obrotowy oraz podatkowy rok kalendarzowy. We wrześniu zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę o zmianie roku na okres trwający od 1 kwietnia do 31 marca. W związku z tym dokonano odpowiedniej zmiany w umowie spółki, złożono uchwałę walnego zgromadzenia w sądzie rejestrowym oraz powiadomiono w ciągu 30 dni naczelnika urzędu skarbowego o zaistniałej zmianie. Działalność zlikwidowano 14 czerwca 2011 r.

Lata podatkowe i obrotowe tej spółki będą następujące:

• 1 rok: 15 czerwca 2007-31 grudnia 2007,

• 2 rok: 1 stycznia 2008-31 marca 2009,

• 3 rok: 1 kwietnia 2009-31 marca 2010,

• 4 rok: 1 kwietnia 2010-31 marca 2011,

• 5 rok: 1 kwietnia 2011-14 czerwca 2011.

• art. 17 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1378

• art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540

UWAGA

Ustawa o VAT i ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych posługują się terminem „rok podatkowy”, jednak nie definiują go. Wskazują jedynie, że zastosowanie będzie miał w tym przypadku art. 11 Ordynacji podatkowej.

UWAGA

Choć rok podatkowy/obrotowy to zwykle 12 kolejnych miesięcy, zdarza się, że okres ten jest krótszy lub dłuższy.

dr Nelli Artienwicz

Katedra Rachunkowości, Uniwersytet Gdański

¹ Ma to miejsce wówczas, gdy osoba prawna jest podatnikiem VAT i wykonuje czynności opodatkowane wyłącznie w jednym miejscu na terenie właściwości innego urzędu skarbowego niż jej siedziba.