Umowa cywilnoprawna (świadczenie usług) a umowa o pracę - podobieństwa i różnice

Samozatrudnienie. Czym jest B2B?

W ostatnich latach coraz powszechniejszą formą zatrudnienia jest forma współpracy na zasadach tzw. B2B (business to business), czyli mówiąc wprost – samozatrudnienia. Polega ono na prowadzeniu działalności gospodarczej we własnym imieniu. Co do zasady, formalnie różni się ona od umowy o pracę, jednakże ich treść może być tak łudząco do siebie podobna, że Urząd Skarbowy lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych może ją wziąć pod przysłowiową „lupę”.

Autopromocja

Umowa o pracę a umowa B2B

Kodeks pracy definiując stosunek pracy sprawia, iż istnieje potencjalne ryzyko polegające na możliwości uznania umowy cywilnoprawnej za odpowiadającą umowie o pracę. Do najważniejszych elementów stosunku pracy należy:

• stosunek kierownictwa (podporządkowanie),
• określony rodzaj pracy,
• osobiste wykonywanie pracy,
• wyznaczony czas i miejsce pracy,
• wynagrodzenie płatne w regularnych odstępach czasu.

W myśl Kodeksu pracy zatrudnienie w warunkach określonych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Z brzmienia przepisów wynika zatem, że zasadnicze znaczenie w ewentualnym procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, ma ustalenie, czy praca wykonywana w ramach badanego stosunku prawnego faktycznie posiada cechy wymienione w Kodeksie pracy. Gdy umowa ewidentnie jest wykonywana w warunkach wskazujących na stosunek pracy, to takie ustalenie, a nie treść oświadczeń woli złożonych przy jej zawieraniu, decyduje o charakterze łączącego strony stosunku prawnego.

Często umowa B2B zawiera tożsame postanowienia, tym samym wykazuje wspólne cechy dla umowy o pracę. Sądy powszechne, Urzędy Skarbowe i ZUS podchodzą w sposób bardzo rygorystyczny do ustalenia rzeczywistego stosunku łączącego strony. Przy konstruowaniu umowy cywilnoprawnej trzeba być bardzo czujnym, ponieważ trzeba liczyć się z możliwością kontroli i podważenia umowy przez urzędników, którzy uznają współpracę w formie B2B jako obejście stosunku pracy.

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

Ryzyko związane z zawieraniem umowy cywilnoprawnej. Czym różni się umowa o pracę od umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług?

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeśli umowa wykazuje cechy wspólne dla co najmniej dwóch różnych rodzajów umowy – w omawianym przypadku umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej – to w celu dokonania jej właściwej kwalifikacji prawnej należy poczynić ustalenia w kierunku tego, jakie cechy przeważają. Gdy umowa poddawana analizie wykazuje z ich jednakowym nasileniem cechy wspólne dla dwóch różnych wzorców umownych, o jej rodzaju decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, który może, ale wcale nie musi, wyrażać się także w nazwie umowy. Ocenie podlega nie tylko treść umowy, ale przede wszystkim sposób jej wykonywania. Woli stron można przypisać decydujące znaczenie dopiero wtedy, gdy zawarta umowa wykazuje cechy wspólne dla umowy o pracę i umowy prawa cywilnego w podobnym nasileniu.

Pułapki w umowie B2B

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17 czerwca 2015 r. (III UZP 2/15) wskazał jednoznacznie, iż świadczenie usług tylko dla jednego pomiotu nie wyklucza prowadzenia działalności gospodarczej i nie może to stanowić podstawy do zakwalifikowania takiej umowy jako umowy o pracę. Jednakże umowa B2B nie może zawierać elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jeśli treść umowy zawiera łącznie poniższe postanowienia, nie jest możliwe zakwalifikowanie jej jako umowy współpracy B2B:

• zlecający ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonywanie czynności oraz ich rezultat,
• czynności są wykonywane w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego i pod jego kierownictwem,
• zleceniobiorca nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Wykorzystywanie narzędzi i sprzętu zleceniodawcy

W sytuacji korzystania przez zleceniobiorcę z narzędzi oraz sprzętu należącego do zleceniodawcy istnieje ryzyko uznania, iż przedmiotowa współpraca ma charakter stosunku pracy. W takim przypadku w wątpliwość można podać także samodzielność zleceniobiorcy, tj. jego niepozostawanie pod kierownictwem oraz możliwość samodzielnego ustalania czasu i miejsca pracy. Bartłomiej Niezabitowski, radca prawny z Kancelarii Chmura i Partnerzy, proponuje przykładowo zastrzeżenie w umowie B2B, iż zleceniobiorca otrzymuje firmowy sprzęt, np. laptop lub telefon służbowy z uwagi na konieczność zachowania bezpieczeństwa i poufności danych.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Brak odpowiedzialności wobec osób trzecich

W przypadku stosunku pracy całe ryzyko związane z działalnością spoczywa na pracodawcy, natomiast odpowiedzialność pracownika wobec pracodawcy jest mocno ograniczona, z wyjątkiem sytuacji, kiedy pracodawca udowodni, że pracownik wyrządził konkretną szkodę w sposób umyślny. O współpracy B2B można mówić w momencie, kiedy odpowiedzialność cywilnoprawna wobec osób trzecich za wykonywanie zlecenia i jego rezultat ponoszą obie strony danego kontraktu. Pełna odpowiedzialność zleceniobiorcy lub odpowiedzialność solidarna zleceniobiorcy i zleceniodawcy powinna być ustalona w warunkach współpracy.

Zależność pracowników

Osoba samozatrudniona w oparciu o umowę B2B powinna mieć dowolność ustalenia miejsca i czasu wykonywania usług w ramach umowy. Należy wystrzegać się określania konkretnych godzin oraz dokładnego miejsca świadczenia usług. Takie elementy umowy jak regulamin obowiązujący zleceniobiorcę lub możliwość dyscyplinowania zleceniobiorcy mogą sugerować, że w takim stosunku istnieje swoiste kierownictwo. O jego braku może jednak świadczyć postanowienie w umowie co do prawa odmówienia przez zleceniobiorcę wykonania konkretnej czynności.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Możliwość wykonywania usług przez osoby trzecie

Częstym błędem w umowach B2B jest postanowienie, że zleceniobiorca nie może posługiwać się w realizacji zlecenia osobami trzecimi. Najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem, rekomendowanym przez r. pr. Bartłomieja Niezabitowskiego jest ustalenie, że zleceniobiorca może posługiwać się osobami trzecimi, ale potrzebuje do tego uprzedniej zgody zleceniodawcy. W przypadku ewentualnej kontroli prowadzonej przez Urząd Skarbowy lub ZUS takie postanowienie wprost wskazuje, że współpraca dopuszcza zatrudnianie podwykonawców, co jest niemożliwe przy stosunku pracy.

Podsumowanie

Konstruując umowę współpracy na zasadzie B2B należy wystrzegać się pewnych elementów i postanowień, w tym wyżej wymienionych. W przeciwnym wypadku istnieje ewentualność zakwalifikowania jej jako zawartej w ramach stosunku pracy, co może ponieść za sobą niekorzystne konsekwencje jak np. uznanie przez organ podatkowy, że korzystanie ze sprzętu należącego do zleceniodawcy w ramach umowy B2B stanowi nieopodatkowany przychód zleceniobiorcy.

Bartłomiej Niezabitowski, Radca Prawny