Sprawozdania środowiskowe 2021/2022 – rodzaje, terminy, sankcje, jak wypełnić, gdzie złożyć

Rachunkowość środowiskowa. Rodzaje sprawozdań środowiskowych

Rolą rachunkowości środowiskowej jest także dostarczenie informacji niezbędnych do wypełnienia obowiązków informacyjnych wynikających z innych przepisów, wśród których wymienić można różnego rodzaju regulacje „środowiskowe” obligujące do sporządzania szeregu sprawozdań i innych dokumentów. Różnorodność tego typu raportów oraz fakt, że dotyczą różnych wskazanych w przepisach grup jednostek, nie daje możliwości wymienienia wszystkich z nich. Mec. Dagmara Pajączkowska, Partner z kancelarii Chmura i Partnerzy wskazuje, że największe znaczenie mają w Polsce trzy rodzaje sprawozdań:

1. Sprawozdanie „odpadowe” – są to roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi oraz roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami; każde przedsiębiorstwo, którego dotyczy obowiązek ich sporządzania jest zobowiązane do składania tego typu raportów do właściwego urzędu marszałkowskiego raz w roku do 15 marca.

2. Sprawozdanie z korzystania ze środowiska – składane do Urzędu Marszałkowskiego raz do roku (do końca marca, za poprzedni rok kalendarzowy); dotyczy ono w szczególności takich zagadnień korzystania ze środowiska, jak: emisja gazów i pyłów oraz składowanie odpadów; na podstawie tych sprawozdań oblicza się tzw. opłatę środowiskową.

3. Raport KOBIZE – jest składane w formie elektronicznej do bazy Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) raz w roku (do końca lutego), osobno dla każdego zakładu przedsiębiorstwa.

Sprawozdanie odpadowe za 2021 rok

Jeżeli podmiot nie złożył jeszcze sprawozdania odpadowego za 2021 rok powinien to uczynić niezwłocznie nie czekając na wezwanie w BDO. Powinno zostać złożone według nowych zasad w BDO do wtorku 15 marca 2022 roku. Możliwa jest także korekta sprawozdania, niezależnie czy ma ono w systemie BDO status “złożone” czy “zatwierdzone”. Sprawozdanie odpadowe za 2021 rok w BDO zawiera 13 działów oraz 31 tabel, które należy wypełnić danymi na podstawie ewidencji odpadów prowadzonej w poprzednim roku. Niezależnie od tego czy w poprzednim roku były wystawiane karty przekazani odpadów w BDO, w 2022 rok składamy sprawozdanie odpadowe za 2021 rok. Pamiętaj karta przekazania odpadów dotyczy zagospodarowania odpadów. Wytwórca odpadów w sprawozdaniu odpadowym raportuje ich wytworzenie niezależnie od KPO. Sprawozdanie odpadowe w BDO składamy na podstawie karty ewidencji odpadów. W najbliższym czasie zapowiadane jest także połączenie w systemie BDO bieżącej ewidencji z kart ewidencji odpadów ze sprawozdaniem rocznym dla marszałka w BDO.

W 2022 roku w sprawozdaniu w BDO pojawi się obowiązek wykazywania nowych odpadów oraz obowiązek raportowania w sprawozdaniu odpadów żywnościowych. Podmioty prowadzące przetwarzanie odpadów w 2022 roku, będą miały także obowiązek, przekazywania szczegółowych informacji o produktach lub materiałach powstałych w wyniku odzysku.

Termin składania sprawozdania odpadowego

Jeżeli po raz pierwszy składałeś sprawozdanie odpadowe za 2019 rok to warto pamiętać, że termin 31 października 2020 roku był wyjątkiem od reguły. Zasadą jest, że sprawozdanie odpadowe składamy zawsze do dnia 15 marca za rok poprzedni. W kolejnych latach sprawozdanie odpadowe składane będą do 15 marca. Sprawozdania w zakresie opakowań i produktów także składamy w BDO zawsze do dnia 15 marca. Dotyczy to sprawozdań składanych za pośrednictwem BDO, o których mowa w art. 73, art. 74a i art. 75 ustawy o odpadach – tłumaczy mec. Dagmara Pajączkowska

Sprawozdanie środowiskowe

Wielu polskich przedsiębiorców jest zobowiązanych do corocznego sporządzania sprawozdania środowiskowego oraz opłacania wyliczonych na jego podstawie opłat. Najczęściej obowiązek taki pojawia się w przypadku korzystania z firmowych samochodów.  Jakie formalności należy zatem spełnić i w jakim terminie złożyć deklarację? Na co naraża się przedsiębiorca, który nie wniesie opłaty środowiskowej?

Sprawozdanie środowiskowe to szczegółowy wykaz, który służy firmom do corocznej ewidencji, dotyczącej zakresu korzystania ze środowiska oraz należnych z tego tytułu opłat. Jako „korzystanie ze środowiska” należy rozumieć wprowadzanie do atmosfery szkodliwych gazów i pyłów, a także składowanie odpadów. Opłata środowiskowa stanowi więc pewnego rodzaju rekompensatę dla państwa, w związku z zanieczyszczaniem powietrza. Obowiązek sporządzania sprawozdania środowiskowego wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Kogo dotyczy sprawozdanie środowiskowe?

Zobowiązani do corocznego składania sprawozdania środowiskowego są zarówno polscy, jak i zagraniczni przedsiębiorcy, a także organizacje pozarządowe, spółdzielnie mieszkaniowe, placówki edukacyjne oraz instytucje i jednostki zarządzające infrastrukturą publiczną (np. przestrzenią miejską). Obowiązek ten może dotyczyć również osób fizycznych, jeżeli:

• wykonują zawód medyczny w ramach praktyki specjalistycznej lub indywidualnej,
• korzystają ze środowiska w zakresie wymagającym pozwolenia,
• prowadzą działalność wytwórczą w takich obszarach jak hodowla zwierząt, leśnictwo, ogrodnictwo, uprawy rolne, warzywnictwo lub rybactwo śródlądowe.

Wprowadzanie do atmosfery pyłów lub gazów może nastąpić m.in. w przypadku tych podmiotów, które:

• spalają paliwa w pojazdach z silnikiem spalinowym,
• prowadzą stacje paliw,
• korzystają z kotłowni,
• zajmują się hodowlą drobiu,
• prowadzą działalność z wykorzystaniem tego typu procesów technologicznych jak lakierowanie, wędzenie, spawanie czy malowanie.

Opłata środowiskowa za pojazd

Do sporządzenia sprawozdania środowiskowego jest zobowiązany każdy przedsiębiorca, który w celu prowadzenia działalności wykorzystuje firmowy samochód. Nie ma znaczenia, czy jest to auto będące jego własnością, czy używane w ramach leasingu lub umowy wynajmu długoterminowego. Nie jest także istotne, czy pojazd znajduje się w rejestrze środków trwałych firmy. Opłata obowiązuje wtedy, gdy samochód emituje do powietrza pyły lub gazy.

Wysokość opłaty środowiskowej za pojazd należy ustalić na podstawie faktur za paliwo, które zostały ujęte jako koszt prowadzenia działalności. Przedsiębiorca poniesie więc koszt uzależniony od ilości zakupionego paliwa, która w sprawozdaniu powinna zostać ujęta w jednostce masy. Niezbędne staje się więc przeliczenie litrów na tony. Oprócz wspomnianej ilości paliwa, wysokość opłaty środowiskowej jest uzależniona od:

• rodzaju paliwa,
• kategorii auta (ciężarowe, osobowe lub specjalne),
• daty pierwszej rejestracji samochodu,
• daty spełnienia wymagań europejskiego standardu emisji spalin – uzyskania potwierdzającego certyfikatu EURO.

W przypadku opłaty środowiskowej za samochód obowiązuje ogólna zasada wnoszenia należności. Przedsiębiorca będzie więc musiał wpłacić pieniądze na konto urzędu marszałkowskiego jedynie wtedy, gdy wyliczona kwota okaże się wyższa niż 800 złotych. W przeciwnym razie obowiązkowe jest jedynie złożenie wykazu, o ile wyliczona należność będzie przekraczać 100 złotych. Obliczeń opłaty środowiskowej można dokonać poprzez wpisanie danych w formularzu aplikacji, udostępnianych na stronach internetowych urzędów marszałkowskich.

Na jakie sankcje są narażeni przedsiębiorcy?

Jeśli przedsiębiorca nie złoży sprawozdania środowiskowego w terminie i nie wniesie należnej opłaty, będą mu zagrażać dotkliwe sankcje. Urząd marszałkowski w przypadku nieotrzymania rejestru wylicza samodzielnie opłatę – może w tym celu posłużyć się wynikami kontroli inspektora ochrony środowiska. Zasady wyliczania są wówczas znacznie mniej korzystne dla przedsiębiorcy. Powinien on również być przygotowany na zapłatę odsetek za zwłokę oraz kary grzywny.

Przedsiębiorcy korzystający z urządzeń wprowadzających pyły lub gazy do powietrza bez wymaganych zezwoleń, mogą zostać wezwani do wniesienia opłaty podwyższonej o 500%.

Inną sankcją nałożoną na podmiot zalegający z opłatami środowiskowymi może być ponadto brak możliwości otrzymania dotacji ze środków publicznych lub żądanie zwrotu uzyskanego dofinansowania. Przedsiębiorcy, którzy byli zobowiązani jedynie do złożenia wykazu (bez obowiązku wniesienia opłaty) mogą uniknąć kar – powinni w tym celu złożyć sprawozdanie po terminie i jednocześnie wyrazić czynny żal.

Co to jest raport KOBiZE?

KOBiZE to skrót, pod którym kryje się Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Do jego zadań należy między innymi prowadzenie Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji. To właśnie dzięki tej działalności KOBiZE znany jest licznym polskim przedsiębiorcom, którzy w ramach prowadzonej działalności korzystają ze środowiska w zakresie emisji do powietrza. Są oni bowiem zobowiązani do składania corocznego raportu w zakresie swojej działalności emisyjnej. Funkcjonowanie KOBiZE regulowane jest przez ustawę z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. z 2020 r. poz. 1077, z późn. zm.).

Co zawiera Krajowa baza? Raporty dotyczące emisji

Na stronie internetowej KOBIZE i w wyżej wymienionej ustawie można znaleźć pełen wykaz informacji, które baza ta zawiera. Są to m.in.: miejsca korzystania ze środowiska, urządzenia, których eksploatacja powoduje emisje, środki techniczne mające na celu zapobieganie lub ograniczanie emisji, wielkość emisji, przedsięwzięcia inwestycyjne, aktywności związane z prowadzeniem działalności przemysłowej, transportem, rolnictwem, leśnictwem i sektorem usług i wiele innych.

Informacje te są w większości wprowadzane do bazy przez podmioty korzystające ze środowiska, których działalność powoduje emisję. Robią to poprzez roczne raporty dotyczące emisji. Do kiedy należy złożyć raport KOBiZE? Podmioty te mają obowiązek złożyć go do końca lutego każdego roku.

Raport KOBiZE 2021 należy złożyć do 28 lutego 2022 roku - kto musi go złożyć?

Często pojawia się pytanie, czy raporty do KOBiZE są obowiązkowe? Dla wielu podmiotów tak. Każde przedsiębiorstwo, niezależnie od branży lub skali działania, zobowiązane jest uwzględniać w swojej działalności wymagania formalno-prawne, wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska i przepisów wykonawczych.

Wystarczy, że w przedsiębiorstwie eksploatowane są samochody służbowe lub korzysta się z klimatyzacji, by na przedsiębiorcy spoczywał obowiązek naliczenia opłaty środowiskowej oraz złożenia stosownego raportu do marszałka województwa i KOBiZE. Nawet właściciele niewielkich firm mają do spełnienia szereg obowiązków prawnych dotyczących ochrony środowiska, a trzeba pamiętać, że nieznajomość przepisów nie stanowi taryfy ulgowej w momencie kontroli.

Okazuje się, że poza raportem do KOBiZE, dotyczącym emisji, które miały miejsce w danym roku sprawozdawczym i który wejdzie w skład Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji, podmioty te mają obowiązek sprawozdawczy względem marszałka województwa. Raport do marszałka to wykazy opłatowe, czyli wykazy zawierające informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska wykorzystane do ustalenia wysokości opłat. Powinien on być przygotowany na podstawie raportu do KOBiZE. Oba raporty muszą być spójne, co wbrew pozorom nie jest oczywiste.

Jak przygotować raport do Krajowej bazy KOBiZE?

Mimo że informacje na stronie KOBiZE są stosunkowo klarowne i można znaleźć tam instrukcje dotyczące wprowadzania poszczególnych danych, raporty do Krajowej bazy wciąż budzą wątpliwości. Nie zawsze jest oczywiste, jakich użyć przeliczników czy wskaźników emisji. Sytuacja każdego przedsiębiorstwa jest indywidualna, co może powodować niepewność poprawności uzupełnianych danych. Warto wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę podczas przygotowywania corocznego raportu do Krajowej bazy KOBiZE.

Niezbędne jest przede wszystkim wprowadzanie do raportu danych emisyjnych w sposób spójny z prowadzonymi przez podmiot innymi rodzajami sprawozdawczości, w tym dotyczącymi opłat za korzystanie ze środowiska, a także sprawozdaniami GUS i PRTR. Błędne przygotowanie raportu do KOBIZE może mieć wpływ na ustalenie wysokości opłaty za korzystanie ze środowiska i tym samym skutkować sankcją za niesporządzenie i/lub niewnoszenie opłat za korzystanie ze środowiska. Bardzo istotny jest także fakt, że dane wykazywane w sprawozdaniu z naliczonych opłat za korzystanie ze środowiska powinny być spójne z danymi wprowadzanymi do krajowej bazy KOBiZE.

Należy także zwrócić uwagę na poprawny dobór źródeł danych o emisji z poszczególnych instalacji i źródeł emisji. Mogą to być m.in. publikacje określające wskaźniki emisji dla danych procesów, sprawozdania z pomiarów okresowych, raporty z pomiarów ciągłych, karty charakterystyk stosowanych preparatów, itp. Ważne jest także poprawne wprowadzanie do raportu w Krajowej bazie informacji o posiadanych decyzjach administracyjnych dotyczących emisji do powietrza i o dokonanych zgłoszeniach eksploatacji instalacji, których eksploatacja nie wymaga pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza.

Dagmara Pajączkowska, Adwokat