Czy od statusu organizacji zależy prawo do realizacji zadań publicznych

Tak - takie stowarzyszenie może się starać o zlecenia w zakresie realizacji zadań publicznych. Status organizacji pożytku publicznego (OPP) nie jest niezbędny do podpisywania umów z jednostkami sektora publicznego.

Stowarzyszenie, które rozpoczęło działalność we wrześniu 2010 r., będzie mogło uzyskać status OPP dopiero w 2012 r. Wynika to z art. 22 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej udpp). Przepis ten stanowi, że organizacja pozarządowa oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 4 udpp mogą uzyskać status OPP, pod warunkiem że działalność, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 udpp - prowadzona jest nieprzerwanie przez co najmniej 2 lata. Działalność, która jest warunkiem uzyskania statusu OPP, to działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów - pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. W przypadku stowarzyszeń działalność ta nie może być prowadzona wyłącznie na rzecz członków stowarzyszenia.

Działalność niezależna od statusu OPP

Wymóg dwuletniego prowadzenia działalności pożytku publicznego przed uzyskaniem statusu OPP nie usuwa jednak z rynku non profit nowo zakładanych stowarzyszeń i fundacji. Mimo braku statusu OPP stowarzyszenie może prowadzić działalność w sferze publicznej. Wynika to np. z przepisów rozdziału 2 udpp. Znajdują się w nim przepisy regulujące zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadań publicznych. Organy administracji publicznej:

• wspierają w sferze zadań publicznych (zob. art. 4 udpp) realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe, do których zalicza się stowarzyszenia,

• powierzają w sferze zadań publicznych realizację zadań publicznych organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 udpp, prowadzącym działalność statutową w danej dziedzinie.

Wspieranie oraz powierzanie, o których mowa wyżej, odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb zlecania. Możliwe jest też wykonanie tych zadań przez organy administracji publicznej na podstawie przepisów o partnerstwie publiczno-prywatnym albo na podstawie umów międzynarodowych, jeżeli na realizację określonego zadania publicznego będą przekazywane niepodlegające zwrotowi środki ze źródeł zagranicznych. W sytuacjach wyjątkowych (klęska żywiołowa, katastrofa naturalna lub awaria techniczna) przepisy dopuszczają zlecanie realizacji zadania publicznego z pominięciem otwartego konkursu ofert. Także prezes Rady Ministrów może w ten sposób zlecać realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert. Musi to być niezbędne ze względu na ochronę życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny.

Organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 udpp mogą z własnej inicjatywy złożyć wniosek o realizację zadania publicznego. W szczególnej sytuacji, którą określa art. 19a udpp, realizacja takiego wniosku nie wymaga przeprowadzenia otwartego konkursu ofert. Dotyczy to realizacji zadania publicznego o charakterze lokalnym lub regionalnym, spełniającego łącznie następujące warunki:

1) wysokość dofinansowania lub finansowania zadania publicznego nie przekracza kwoty 10 000 zł,

2) zadanie publiczne ma być realizowane w okresie nie dłuższym niż 90 dni.

W ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego bezpośrednio bądź za pośrednictwem organizacji pozarządowych lub podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 udpp mogą złożyć wniosek o realizację zadania publicznego do jednostki samorządu terytorialnego, na terenie której mają miejsce zamieszkania lub siedzibę, w zakresie określonym przez ustawę.

W żadnej z powyżej opisanych możliwości działania stowarzyszenia w sferze publicznej przepisy udpp nie stawiają warunku posiadania przez stowarzyszenie statusu OPP.

Możliwości z ustawy o finansach publicznych

Przepisy ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych także nie uzależniają prawa do zawarcia umów z jednostkami sektora publicznego od posiadania przez stowarzyszenie statusu OPP.

Najważniejsze reguły i warunki współpracy stowarzyszeń z sektorem publicznym:

• prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej (art. 43 ustawy o finansach publicznych);

• podmiot wnioskujący o przyznanie środków publicznych na realizację wyodrębnionego zadania powinien przedstawić ofertę wykonania zadania zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, gwarantującą wykonanie zadania w sposób efektywny, oszczędny i terminowy (art. 47 ustawy o finansach publicznych);

• dysponent części budżetowej może zlecić organizacji pozarządowej realizację swoich zadań na podstawie zawartej z tą organizacją umowy, przyznając jednocześnie dotację celową na realizację tych zadań (art. 151 ust. 1 ustawy o finansach publicznych); umowa ta powinna określać:

1) szczegółowy opis zadania - w tym cel, na jaki dotacja została przyznana - i termin jego wykonania,

2) wysokość udzielonej dotacji i tryb płatności,

3) termin wykorzystania dotacji - nie dłuższy niż do 31 grudnia danego roku budżetowego,

4) tryb kontroli wykonywania zadania,

5) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji,

6) termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji - nie dłuższy niż 15 dni od określonego w umowie dnia wykonania zadania, a w przypadku zadania realizowanego za granicą - 30 dni od określonego w umowie dnia jego wykonania.

Istotny jest też art. 221 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten wprowadza takie reguły:

1) podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe na cele publiczne, związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań,

2) zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami udpp - a jeżeli dotyczy ono innych zadań, niż określone w tej ustawie - na podstawie umowy jednostki samorządu terytorialnego z podmiotem niezaliczanym do sektora finansów publicznych i niedziałającym w celu osiągnięcia zysku,

3) tryb postępowania o udzielenie dotacji na inne zadania, niż określone w przepisach udpp, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania, określa - w drodze uchwały - organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, mając na uwadze zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.

TOmasz król

Podstawy prawne:

- ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie - j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536

- ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych - Dz.U. Nr 157, poz. 1240; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 96, poz. 620