REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak rozliczyć odsetki od umowy murabaha

Anna Chimerek
Ekspert podatkowy
Robert Wielogórski
Ekspert podatkowy
PwC Studio
Serwis prawno-podatkowy PwC

REKLAMA

REKLAMA

Umowa murabaha jest podobna w swym charakterze do kredytu kupieckiego. Jest to rodzaj finansowego instrumentu dłużnego, od którego wynagrodzenie powinno być traktowane na gruncie polskiego prawa podatkowego tak jak odsetki.

Wynagrodzenie wypłacane z tytułu nabycia udziałów i wierzytelności w ramach umowy murabaha powinno zostać uznane za odsetki w rozumieniu przepisów polskiego prawa podatkowego. W związku z powyższym, spółka ma prawo do rozpoznania wynagrodzenia, jako kosztu uzyskania przychodów stosownie do postanowień art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT w dacie jego zapłaty.

REKLAMA

Autopromocja

Tak orzekł WSA w Warszawie w wyroku z 13 września 2010 r. (sygn. III SA/Wa 970/10)

Stan faktyczny - umowa z udziałem muzułmańskich inwestorów

Spółka, w celu realizacji planu inwestycyjnego polegającego na nabyciu nieruchomości położonej w Polsce, a należącej do polskiej spółki komandytowej stała się stroną umowy Murabaha Facility Agreement.

Na mocy umowy, luksemburska spółka nabyła od dotychczasowych udziałowców udziały w austriackiej spółce będącej komandytariuszem w spółce komandytowej oraz polskiej spółce z o.o. będącej jej komplementariuszem.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Ponadto spółka luksemburska nabyła również wierzytelności z tytułu pożyczek udzielonych pierwotnie przez dotychczasowych udziałowców do komandytariusza i komplementariusza, a także do spółki komandytowej. Następnie spółka luksemburska w ramach instrumentu finansowego murabaha, sprzedała spółce na mocy tej samej umowy i w tym samym dniu wspomniane udziały i wierzytelności.

Zastosowanie w przedstawionej powyżej transakcji konstrukcji nabycia udziałów i wierzytelności wynika z faktu, iż udziałowcami spółki są pośrednio inwestorzy z krajów islamskich, prowadzący swoją działalność gospodarczą zgodnie z muzułmańskim prawem shariah, które zakazuje min. stosowania w kontraktach riba, czyli odsetek.

Ograniczenia w stosowaniu odsetek

Ograniczenie to niekoniecznie musi mieć postać obowiązującego w danym państwie prawa, niemniej, jako rodzaj kategorycznego zakazu o charakterze wyznaniowym w istocie uniemożliwia stosowanie tam klasycznych umów pożyczki lub kredytu. W związku z powyższym ograniczeniem zakazującym muzułmanom stosowania odsetek jako wynagrodzenia z tytułu udostępniania kapitału, transakcję oparto na typowej w praktyce gospodarczej państw islamskich konstrukcji finansowania murabaha.

REKLAMA

Umowy typu murabaha są w rzeczywistości instrumentami finansowania dłużnego, które przewidują sprzedaż środków trwałych i innych aktywów w oparciu o metodę koszt plus oraz zasady zbliżone do kredytu kupieckiego (m.in. poprzez zastosowanie odroczonej płatności).

Typowa transakcja oparta o umowę typu murabaha przewiduje zakup przez instytucję finansującą aktywa wskazanego przez klienta od strony trzeciej, a następnie odsprzedaż tego aktywa klientowi po cenie uwzględniającej marżę w wysokości procentu od ceny nabycia aktywa lub też w wysokości ustalonej kwotowo.

Wysokość marży musi zostać ustalona przed wykonaniem umowy oraz nie może zostać zmieniona podczas jej trwania. Ponadto, sprzedaż aktywa odbywa się na zasadzie odroczonej płatności.

Powyższe podejście — w istocie stanowiące ekwiwalent umowy kredytowej - jest akceptowane w muzułmańskim systemie wartości ze względu na fakt, że instytucja finansująca nie uzyskuje wynagrodzenia w postaci odsetek wyłącznie za udostępnienie kapitału, lecz ponosi także ryzyko, jako właściciel i sprzedawca aktywa, w związku z czym wynagradzanie jest marżą, która w istocie odpowiada rynkowym odsetkom od kredytu, który mógłby zostać udzielony w porównywalnych warunkach transakcyjnych.

Polecamy: VAT 2011

Biorąc pod uwagę wymogi prawa shariah, spółka i jej luksemburski kontrahent uzgodniły następujące warunki instrumentu finansowego murabaha:

a) Całość kwoty należnej spółce luksemburskiej od spółki polskiej z tytułu sprzedaży udziałów i wierzytelności będzie składać się z określonej przez strony części ceny, płatnej w chwili zawarcia umowy oraz pozostałej części ceny, której płatność na rzecz Luksemburczyków została odroczona w czasie oraz wynagrodzenia z tytułu odroczenia płatności w czasie,

b) Co kwartał, spółka polska będzie obowiązana do zapłaty na rzecz spółki luksemburskiej wynagrodzenia z tytułu odroczenia płatności ceny odroczonej, które to wynagrodzenie kalkulowane będzie każdorazowo w dniu płatności, jako aktualna wartość trzymiesięcznej stopy EURIBOR w odniesieniu do wysokości kwoty ceny odroczonej oraz liczby dni okresu kredytowania.

Jak traktować wynagrodzenie z tytułu umowy murabaha?

W kontekście powyższego stanu faktycznego spółka zwróciła się do organu podatkowego o udzielenie interpretacji indywidualnej, co do zakresu stosowania przepisu art. 16 ust. 1 pkt 11 oraz art. 16 ust. 1 pkt 8 w związku z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, zadając następujące pytania:

1) Czy dokonana przez spółkę płatność z tytułu wynagrodzenia może być traktowana na gruncie polskiego prawa podatkowego jak odsetki i w konsekwencji uznana za koszt uzyskania przychodów spółki z datą ich zapłaty, czy też spółka powinna rozpoznać je jako koszt podatkowy w momencie uzyskania przychodów ze sprzedaży udziałów lub spłaty wierzytelności?

2) Czy w przedmiotowym stanie faktycznym wynagrodzenie płatne z tytułu udostępnienia finansowania celem nabycia udziałów i wierzytelności, powinno stanowić koszt uzyskania przychodów spółki w dacie zapłaty, czy też spółka powinna rozpoznać je jako koszt podatkowy w momencie uzyskania przychodów ze sprzedaży udziałów lub spłaty wierzytelności.

Polecamy: Podatki 2011

Zdaniem spółki, wartość wynagrodzenia wypłacanego luksemburskiemu kontrahentowi z tytułu odroczenia w czasie płatności w związku z nabyciem udziałów i wierzytelności powinna zostać uznana za odsetki w rozumieniu przepisów polskiego prawa podatkowego.

W związku z powyższym, zdaniem spółki, ma ona prawo do rozpoznania wynagrodzenia, jako kosztu uzyskania przychodów stosownie do postanowień art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT w dacie jego zapłaty. Z tym stanowiskiem nie zgodził się Dyrektor Izby Skarbowej, w interpretacji indywidualnej z 23 września 2008 r. (IP-PB3-423-950/08-2/AG) uznając je za nieprawidłowe. Spółka wniosła skargę do WSA w Warszawie, który uchylił zaskarżony akt.

Czy murabaha to kredyt kupiecki?

Sąd podzielił stanowisko spółki. Instrument finansowy murabaha, poprzez podobieństwo swej istoty do kredytu kupieckiego powszechnie występującego w obrocie gospodarczym, nosi znamiona finansowego instrumentu dłużnego, od którego wynagrodzenie powinno być per analogiam traktowane na równi z odsetkami na gruncie polskiego prawa podatkowego.

WSA podkreślił, że zawarta przez spółkę umowa nie narusza zasady swobody zawierania umów wyrażonej w art. 3531 Kodeksu cywilnego. Jej istotą jest udostępnienie spółce instrumentu finansowego będącego źródłem pozyskania kapitału w celu nabycia składników majątkowych w sposób zgodny z normami religijnego prawa islamu - shariah.

Konkludując, sąd uznał, iż wartość wynagrodzenia wypłacanego spółce luksemburskiej z tytułu odroczenia w czasie płatności z tytułu nabycia udziałów i wierzytelności powinna zostać uznana za odsetki w rozumieniu przepisów polskiego prawa podatkowego. W związku z powyższym, spółka ma prawo do rozpoznania wynagrodzenia, jako kosztu uzyskania przychodów stosownie do postanowień art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT w dacie jego zapłaty. 

Wynagrodzenie to nie stanowi wydatków na nabycie udziałów i wierzytelności, nie jest, bowiem wydatkiem bezpośrednio warunkującym nabycie tych składników majątkowych, lecz wydatkiem poniesionym z tytułu udostępnienia finansowania celem nabycia przedmiotowych aktywów.

Główne założenia islamskiego systemu finansowego

Omawiany wyrok jest pierwszym dotyczącym zagadnienia podatkowego wiążącego się z transakcjami zgodnymi z islamskim prawem finansowym. Korzystając z okazji warto się zatem przyjrzeć stosowanym w nim rozwiązaniom.

Należy na wstępie podkreślić, że Koran wprost zabrania lichwy (2:275-280, 3:130, 4:161, 30:39), rozumianej jako uzyskiwanie dochodu z samego tylko tytułu udzielenia pożyczki. Trzeba zaznaczyć, że jednakowo potępieni są zarówno pożyczkodawcy pobierający odsetki, jak i pożyczkobiorcy, którzy odsetki płacą. Pobieranie i płacenie odsetek jest bowiem uważane za źródło niesprawiedliwości. 

Uważa się mianowicie, że w przypadku, gdy odsetki są wyższe niż dochód pożyczkobiorcy z pożyczonego dobra – pożyczkodawca uzyskuje nadmierny dochód. Z kolei, w sytuacji, gdy dochód z pożyczonego dobra okazał się dużo wyższy niż planowano – nadmierny dochód uzyskuje pożyczkobiorca.

Umowy quasi - kredytowe

Wyeliminowanie tej niesprawiedliwości czyni dopuszczalnym zawieranie umów quasi-kredytowych zgodnie z szariatem. Przykładem takiego kontraktu jest mudaraba – umowa pożyczki, która nie przewiduje odsetek, ale zapewnia pożyczkodawcy udział w przyszłych zyskach kredytowanego przedsiębiorcy (w uzgodnionej proporcji).

Wadą jej jest to, że pożyczkodawcę obciąża także ryzyko ewentualnych strat i to pomimo tego, że nie ma on wpływu na działanie przedsiębiorstwa. Mudaraba zbliżona jest pod względem ekonomicznym do spółki komandytowej. Odpowiednikiem spółki jawnej jest z kolei muszaraka.

Osoba dysponująca wolnymi środkami finansowymi może je z kolei ulokować w islamskiej instytucji finansowej na podstawie umowy powiernictwa (wadiah). Dochody płynące z inwestowania tych środków (wyłącznie w formie mudaraba lub innych transakcji zgodnych z szariatem) stanowią dochód powiernika. Powierzający może żądać zwrotu powierzonych środków w każdej chwili. Nie należą mu się jednak żadne odsetki. W praktyce przyjęte jest zatem, że powiernik dobrowolnie przekazuje powierzającemu część zysków w formie darowizny (hibah).

Jak wspomniano, mudaraba i muszaraka wiążą się z udziałem finansującego w ewentualnych stratach. Istnieje jednak mechanizm, który to ryzyko eliminuje. Murabaha polega na nabyciu przez finansującego, z inicjatywy jego klienta, danego dobra od osoby trzeciej i jego niezwłocznej odsprzedaży na rzecz klienta po ustalonej wcześniej, odpowiednio wyższej cenie, uwzględniającej poniesione koszty dodatkowe i – jeśli zapłata ceny jest odroczona w czasie – odpowiednią marżę.

Cena zakupu dobra od osoby trzeciej i kwota marży musi być znana ostatecznemu nabywcy w chwili zawarcia transakcji. Marża stanowi bowiem de facto wynagrodzenie za odroczenie terminu płatności. Cena sprzedaży wraz z marżą nie może ulec zmianie po zawarciu transakcji.

Konstrukcja murabaha zbliżona jest do kredytu kupieckiego. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że ten ostatni udzielany jest zazwyczaj przez producenta lub sprzedawcę hurtowego danego towaru.

Tymczasem w murabaha strona kredytująca jedynie formalnie zawiera umowy sprzedaży. W istocie dokonuje zakupu na zlecenie swojego klienta, do którego bezpośrednio dostarczane jest zakupione dobro. Można zatem uznać, że murabaha zbliżona jest do kredytu kupieckiego w tym samym stopniu co do – również znanego z polskiej praktyki rynkowej – kredytu ratalnego.

Istotną różnicą w stosunku do kredytu kupieckiego jest także to, że w przypadku opóźnienia płatności poza ustalony termin kredytujący nie może żądać zapłaty odsetek za opóźnienie ani podwyższyć ceny. Jeśli nabywca dobra nie jest w stanie spłacić swojego długu – kredytujący powinien poczekać aż jego sytuacja się poprawi. Najlepszym zaś wyjściem z takiej sytuacji jest umorzenie długu (Koran 2:280).

Jeśli kredytujący nie jest tak litościwy, może podjąć kroki prawne mające na celu zaspokojenie jego roszczenia poprzez odebranie i odsprzedaż dobra, które było przedmiotem transakcji. Jeśli jednak cena ponownej sprzedaży będzie wyższa niż cena ustalona z pierwotnym nabywcą – zysk musi zostać zwrócony temu ostatniemu, ponieważ ewentualna dodatkowa korzyść kredytującego uznana zostałaby za odsetki.

Odwrotnością murabaha jest bai salam, polegający na zakupie przez kredytującego towarów za gotówkę z odroczonym terminem ich dostarczenia.

Brak możliwości pobierania odsetek za opóźnienie sprawia, że murabaha traci obecnie na popularności na rzecz Ijarah, w której kredytujący nie przenosi własności rzeczy na rzecz klienta, a jedynie udziela mu prawa do korzystania z niej za określoną miesięczną opłatę.

Suma opłat równa jest cenie zakupu dobra powiększonej o prowizję. Ijarah różni się od leasingu operacyjnego tym, że nie zawiera zobowiązania do przeniesienia własności rzeczy na najemcę po zakończeniu umowy i uiszczeniu wszystkich opłat. Szariat nie zezwala bowiem na zawieranie warunkowych umów o przeniesienie własności. Niemniej jednak, w praktyce kredytujący składa obietnicę, że po zakończeniu umowy podaruje rzecz najemcy jako hibah.

Warto zaznaczyć, że murabaha nie jest dopuszczalna przy transakcjach zamiany metali szlachetnych na inne metale szlachetne lub pieniądze, zamiany jednej waluty na drugą, a także zamiany żywności na inny rodzaj żywności. W takich transakcjach Sunna (tradycja) zabrania bowiem odraczania płatności, a także ogranicza możliwość nieekwiwalentnej wymiany. W typowej sytuacji murabaha dotyczy zakupu środków trwałych służących działalności gospodarczej lub nieruchomości służących zaspokojeniu potrzeb prywatnych.

Kwalifikacja wynagrodzenia z umowy murabaha jako odsetek jest prawidłowa

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego sprawy, która była przedmiotem rozstrzygnięcia sądu, można mieć pewne wątpliwości, co do spełnienia przez opisaną transakcję wymogów murabaha. Wynagrodzenie za odroczenie płatności powinno być bowiem znane nabywcy w chwili zawarcia kontraktu. 

Jego wysokość nie powinna być uzależniona od stopy EURIBOR, bo zbliża niebezpiecznie owo wynagrodzenie do instytucji odsetek. Wątpliwości może również budzić fakt nabycia przez kredytującego wierzytelności i ich odsprzedaż za wynagrodzeniem. Jest to bowiem zakazane przez szariat, który dopuszcza jedynie ekwiwalentną wymianę środków i wartości pieniężnych.

Zostawiając na boku powyższe wątpliwości, które nie mogą mieć wszak skutków prawnopodatkowych, należy się zgodzić z orzeczeniem sądu, że wynagrodzenie z tytułu odroczenia płatności towarzyszące transakcji sprzedaży powinno być traktowane dla celów podatkowych jak odsetki od zobowiązań, dokładnie tak samo jak w przypadku kredytu kupieckiego. 

Nie powinny tu mieć znaczenia wskazane powyżej różnice między murabaha a kredytem kupieckim, ponieważ obie te operacje są umowami nienazwanymi, a możliwość ich zawierania wynika z ogólnej zasady swobody umów (art. 3531 k.c.). 

Skoro zatem wynagrodzenie za odroczenie płatności przy kredycie kupieckim doktryna i orzecznictwo nazywa „odsetkami” i wiąże z nim określone skutki podatkowe, to – jak bardzo słusznie zauważył sąd – przez analogię należy identyczne skutki podatkowe wiązać z wynagrodzeniem za odroczenie płatności w ramach murabaha. Ich ekonomiczny charakter jest bowiem identyczny.

Źródło: taxonline.pl

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Własne

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Podatek PIT - część 2
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
2 maja 2023 r. (wtorek)
4 maja 2023 r. (czwartek)
29 kwietnia 2023 r. (sobota)
Następne
Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Naruszenia prawa w Ministerstwie Finansów można zgłaszać nawet anonimowo. Minister określił procedurę przyjmowania i rozpatrywania zgłoszeń

Od 25 września 2024 r. obowiązuje zarządzenie Ministra Finansów z 18 września 2024 r. w sprawie procedury dokonywania zgłoszeń wewnętrznych naruszeń prawa i podejmowania działań następczych w Ministerstwie Finansów. Celem tej procedury jest realizacja obowiązku wynikającego z ustawy z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów. Ta nowa procedura rozszerza zakres przedmiotowy zgłoszeń oraz wprowadza możliwość anonimowego informowania o nieprawidłowościach. 

Prof. Modzelewski: anglosaska firma doradcza faktycznie rządzi polityką podatkową w Polsce. Wieloletni faktyczny wakat na ulicy Świętokrzyskiej

Od prawie piętnastu lat resort finansów korzysta z usług doradczych (chyba nie za darmo) co najmniej jednej „międzynarodowej” czyli anglosaskiej firmy doradczej, która faktycznie rządzi polityką podatkową – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski. Zdaniem Profesora Modzelewskiego, to jeden z objawów "faktycznego wakatu" na stanowisku ministra finansów.

Cudzoziemcy od 2025 r. tylko na etacie. Krytyka projektu ustawy, który wprowadza ograniczenia w zatrudnianiu

Najnowsza wersja ustawy o warunkach zatrudniania cudzoziemców w Polsce wywołuje obawy przedsiębiorców. Projekt ogranicza możliwość pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, co może negatywnie wpłynąć na rynek pracy. Konfederacja Lewiatan ostrzega przed konsekwencjami tych zmian.

Koniec blokady amerykańskich portów. Eksport do USA - duża szansa dla polskich firm

Strajk amerykańskich dokerów a sprawa polska – czy można rozpatrywać w tym świetle kwestię ubiegłotygodniowej blokady amerykańskich portów? Odbiorcy z USA generują w tym roku rekordowo dużo nowych zamówień dla polskich eksporterów, na szczęście krótki czas blokady amerykańskich portów nie powinien wpłynąć na ich sprzedaż - ocenia Allianz Trade.

REKLAMA

Hołownia: Musimy dowieźć sprawiedliwą składkę zdrowotną

Musimy dowieźć sprawiedliwą składkę zdrowotną, tej sprawy nie odpuścimy - deklarował marszałek Sejmu Szymon Hołownia. Mówił też o kredycie zero procent, rozliczeniach i zatrudnianiu w państwowych spółkach.

Nakaz ujawniania informacji o uzgodnieniach podatkowych narusza prawo do prywatności klienta. Wyrok TSUE

Przepis nakazujący pośrednikom ujawnianie organom informacji o transgranicznych uzgodnieniach podatkowych narusza szeroko rozumiane prawo do poszanowania prywatności klienta. W celu ochrony tajemnicy zawodowej z tego obowiązku zwolnić się może prawnik, jednak warunkiem jest poinformowanie o tym innego pośrednika. Wyrokiem z 29 lipca 2024 r. TSUE potwierdził, że obowiązek nie dotyczy sytuacji gdy inny pośrednik nie jest klientem prawnika. W Polsce nakaz nie może obejmować adwokatów i radców prawnych (sprawa C 623/22, Belgian Association of Tax Lawyers i in., przeciwko Premier minister).

Ryczałt 2025 (od przychodów ewidencjonowanych): limity, stawki, najem prywatny, działalność gospodarcza

Jakie limity dla ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych będą obowiązywały w 2025 roku? Kto może płacić ryczałt w 2025 roku? Kto może płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych kwartalnie w 2025 r.? Jakie stawki ryczałtu obowiązywać będą w przyszłym roku?

Ostateczny termin wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego. Jakie skutki prawne upływu tego terminu? Kary, przedawnienie

W ostatnim czasie wiele się mówi o zachowaniu równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Zwolennikami doktryny „work-life-balans” nie są już tylko pracownicy, ale coraz częściej przekonują się do niej również pracodawcy, oferując co rusz nowe przywileje swoim współpracownikom. Jednym, nierzadko spotykanym jest udzielenie pracownikom dodatkowych, płatnych dni wolnych np. z okazji urodzin. Jest to jednak dobrowolność zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika. Przywilejem pracownika, który z pewnością pomoże zachować równowagę w życiu, jest urlop wypoczynkowy. Udzielenie go jest jednym z obowiązków pracodawcy, którego nieprzestrzeganie podlega karze grzywny. 

REKLAMA

Które firmy płacą największy CIT? Orlen już nie jest liderem - zapłacił tylko 1,38 mld zł, rok wcześniej było to 4,37 mld zł

Orlen dopiero na trzecim miejscu. Tym razem to banki zdominowały listę największych indywidualnych podatników CIT w 2023 r. W pierwszej dziesiątce największych podatników znalazło się siedem banków m.in. Pekao, Santander Bank Polska, czy ING BSK.

Stopy procentowe NBP 2024: bez zmian w październiku. Prezes Glapiński: obniżka stóp najwcześniej w II kw. 2025 r.

Rada Polityki Pieniężnej na posiedzeniu w dniach 1-2 października 2024 r. postanowiła pozostawić wszystkie stopy procentowe NBP na niezmienionym poziomie. Stopa referencyjna wynosi nadal 5,75 proc. - podał w komunikacie Narodowy Bank Polski. Decyzja RPP była zgodna z oczekiwaniami większości analityków i ekonomistów. Wydaje się, że Rada Polityki Pieniężnej zacznie cykl obniżek stóp procentowych w II kw. 2025 r. Tak wynika z wypowiedzi prezesa NBP Adama Glapińskiego z comiesięcznej konferencji prasowej, która odbyła się 3 października 2024 r.

REKLAMA