Powstanie obowiązku podatkowego przy nabyciu w drodze dziedziczenia

Od 1 stycznia br. zmieniły się w znacznym stopniu przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ze względu na konieczność szczególnej ochrony sytuacji majątkowej rodziny oraz uwzględniając fakt, że nieodpłatne przekazywanie majątku odbywa się najczęściej między osobami najbliższymi, w znowelizowanych przepisach ww. ustawy postanowiono całkowicie zwolnić od podatku nieodpłatne nabycie (a więc także w wyniku nabycia w drodze dziedziczenia) majątku od osób najbliższych. Te osoby najbliższe to: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki...), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie...), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Warunkiem zwolnienia jest:

l zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku,

l udokumentowanie (gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza 9637 zł) otrzymania tych środków dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo na jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od jednej osoby (po jednej osobie) w ciągu pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza 9637 zł, oraz przypadków, gdy nabycie jest dokonane na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Konsekwencją niedotrzymania warunku zgłoszenia w terminie naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych lub warunku udokumentowania nabycia środków pieniężnych jest opodatkowanie tego nabycia według zasad określonych dla nabywców zaliczonych przez przepisy ww. ustawy do I grupy podatkowej (oczywiście z zastosowaniem wszelkich ulg przewidzianych dla nabywców zaliczonych do tej grupy).

Należy także zauważyć, że obowiązek podatkowy w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku, a więc w analizowanym przypadku już w 2007 roku, czyli już po wejściu w życie zmienionych przepisów. Poza tym, jak wynika ze zmienionych przepisów, dla skorzystania ze zwolnienia decydujące znaczenie ma moment powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - moment uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, a nie data śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że jeśli spadkodawca zmarł w 2006 r., a więc jeszcze przed zmianą przepisów, ale przyjęcie spadku nastąpiło już w roku 2007, a więc po wejściu w życie nowelizacji wprowadzającej zwolnienie od podatku, spadkobiercy (oczywiście tylko ci najbliżsi, którzy zostali wymienieni wyżej) będą korzystać ze zwolnienia od podatku. Aby tak się stało, muszą oni jednak spełnić wiele warunków dotyczących tego zwolnienia, jak chociażby zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Paweł Mazur

Podstawa prawna:

art. 4a ust. 1 i 4 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn.zm.).