Jak ustalić koszt podatkowy przy sprzedaży wierzytelności własnych?

Wierzytelność to uprawnienie wierzyciela do żądania od dłużnika spełnienia określonego działania lub zaniechania, np. zapłaty ceny za wykonaną usługę lub zapłaty ceny za sprzedany towar.

Wierzytelności mogą stanowić przedmiot obrotu. Przeniesienie wierzytelności pod tytułem odpłatnym ma miejsce najczęściej w sytuacji, gdy zagrożone jest realne odzyskanie należnych świadczeń, egzekucja może być utrudniona lub zagrożona.

W związku z tym naturalne jest, że zbycie wierzytelności może nastąpić poniżej jej wartości, co w konsekwencji oznacza dla zbywającego wierzytelność poniesienie straty na takiej transakcji.

Zwrócić uwagę należy na dwa odmienne poglądy dotyczące zasad ustalania kosztów podatkowych powstających w związku ze sprzedażą wierzytelności „własnej”.

Sądy: brutto (czyli razem z VAT)

W orzecznictwie sądów pojawia się pogląd, że sprzedając taką wierzytelność zaliczymy do kosztów uzyskania przychodów je wartość nominalną (brutto), a więc kwotę uzyskaną ze sprzedaży wierzytelności łącznie z podatkiem z VAT.

W wydawanych wyrokach sądy administracyjne zwracają uwagę, że zbycie wierzytelności własnej jest innym zdarzeniem, aniżeli sprzedaż towaru, stanowiąca źródło powstania tej wierzytelności, czy też sprzedaż wierzytelności przez podmiot, dla którego obrót wierzytelnościami stanowi przedmiot działalności gospodarczej. Inne są bowiem podstawy prawne uzyskanych przychodów.

Polecam: Jak rozliczyć wydatki na zagranicznych pracowników ?

W przypadku sprzedaży związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą, przychodem są przychody należne, choćby nie zostały jeszcze otrzymane.

Sprzedaż wierzytelności własnej nie jest już sprzedażą związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą i stanowi źródło przychodów do którego zastosowanie będzie miał art. 14 ust. 1 ustawy o CIT, zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych, z zastrzeżeniem nie mającym zastosowania w sprawie, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie.

Polecamy: Rozliczenie rat leasingowych, gdy przedmiot leasingu jest wynajmowany

Rozliczając koszty uzyskania przychodów ze sprzedaży wierzytelności należy również pamiętać o art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT, zgodnie z którym, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności chyba, że wierzytelność ta uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 została zarachowana jako przychód należny.

Przepis ten wyraża zasadę, zgodnie z którą straty z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Równocześnie kształtuje wyjątek zgodnie z którym kosztem uzyskania przychodów może być strata z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta uprzednio, na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o CIT, została zarachowana jako przychód należny.

Polecamy: Podatki osobiste

Czy sprzedaż wierzytelności jest dobrym rozwiązaniem dla wierzyciela?

Fiskus: netto (czyli bez VAT)

Zdanie odmienne prezentują organy podatkowe. W ich ocenie w przypadku sprzedaży wierzytelności, kosztem uzyskania przychodu będzie kwota netto, a więc wartość wierzytelności bez podatku od towarów i usług.

W przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności uprzednio zaliczonych do przychodów należnych, podatnik uwzględni w kosztach uzyskania przychodów, jedynie stratę powstałą w wyniku transakcji.

W ocenie organów podatkowych, jeżeli podatnik sprzedaje wierzytelność, którą uprzednio zaliczył do przychodów należnych, to uzyskana w wyniku takiej transakcji kwota nie zwiększa przychodów. W takim przypadku następuje jedynie spłata należności zaliczonej już wcześniej do przychodów.

Przychód należny stanowi, zdaniem organów podatkowych kwota podatku netto, tj. pomniejszona o podatek VAT, ponieważ podatek należny VAT nie stanowi przychodu podatkowego. Jednocześnie zbywca wierzytelności „własnej” nie uwzględnia w kosztach uzyskania przychodów kwoty odpowiadającej wartości zbywanej wierzytelności zaliczonej do przychodów należnych, a zatem transakcja taka w ujęciu podatkowym wykazywana jest wynikowo.

W przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności „własnej” zaliczonej uprzednio do przychodów należnych, podatnik może uwzględnić w kosztach uzyskania przychodów, jedynie stratę powstałą w wyniku tej transakcji.

Stratą jest różnica między ceną określoną w zawartej umowie sprzedaży (ceną sprzedaży), a kwotą zaliczoną uprzednio do przychodu należnego (t.j. wartością netto wierzytelności).

Czy fiskus musi respektować tezy orzeczeń sądów administracyjnych?

Przykładem takiej argumentacji są interpretacje indywidualne:
- Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12 października 2010 r., nr IBPBI/2/423-922/10/SD,
- Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 stycznia 2009 r. nr ILPB3/423-742/08-2/MM.