Jednostronne świadczenia na rzecz udziałowców

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) lub członków spółdzielni niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów, z tym że wydatki ponoszone na rzecz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i innych spółdzielni zajmujących się produkcją rolną są kosztem uzyskania przychodów w części dotyczącej działalności objętej obowiązkiem podatkowym w zakresie podatku dochodowego.

Z przepisu wynika więc, że podatnik nie zaliczy do kosztów podatkowych świadczeń o charakterze jednostronnym dokonywanych na rzecz udziałowców niepozostających ze spółką w stosunku pracy.

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia „jednostronne świadczenie”. W ślad za orzecznictwem sądowym przyjmijmy, że są to świadczenia dokonywane przez jedną ze stron na rzecz drugiej, bez jakiejkolwiek ekwiwalentności świadczenia tej drugiej strony (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 17 lutego 2004 r., sygn. akt I SA/Łd 45/2003). W wyroku z 28 lipca 2005 r., sygn. akt FSK 1720/04 Naczelny Sąd Administracyjny powiedział: „jednostronne świadczenie spółki na rzecz jej udziałowca w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych to takie, któremu nie odpowiada wzajemne świadczenie udziałowca na rzecz spółki".

A więc jednostronne świadczenie to takie, w którym tylko jedna ze stron jest uprawniona, a druga tylko zobowiązana (obowiązek świadczenia ciąży tylko na jednej stronie). Świadczenie nie jest jednostronne, jeżeli obie strony umowy są wobec siebie zobowiązane, nawet jeżeli wzajemne świadczenia nie mają takiej samej wartości. Przykładem jednostronnych świadczeń spółki na rzecz udziałowca byłoby np. użyczenie udziałowcowi samochodu na cele inne niż służbowe, wynajem mieszkania, zafundowanie wakacji, zakup ubrań.

Fakt, iż udziałowcy nie są pracownikami spółki, nie musi oznaczać wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów poniesionych na nich wydatków. Spółka będzie mogła zaliczyć do kosztów podatkowych, na ogólnych zasadach, wydatki na udziałowców, jeśli podpisała z udziałowcami umowy cywilnoprawne (np. zlecenie, dzieło) zobowiązujące wspólników do wykonywaniem na jej rzecz określonych świadczeń (np. wykonania usługi).