Czy utracone wadium może być kosztem podatkowym

Wadium

Zgodnie z art. 704 Kodeksu Cywilnego w warunkach przetargu organizator może zastrzec, że przystępujący do przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do przetargu, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium).

Wadium, co do zasady, ma charakter zwrotny, nie będzie więc stanowiło kosztu uzyskania przychodów, ponieważ wpłata wadium nie jest wydatkiem poniesionym definitywnie. Zwrócone wadium nie będzie natomiast stanowiło przychodu.

Wątpliwości pojawiają się w przypadku utraty wadium z powodu np. uchylania się od zawarcia umowy, zmiany sytuacji wpłacającego wadium i niemożliwości zawarcia umowy bądź odstąpieniem od przetargu i jego utraty, czy wadium to może być dla wpłacającego kosztem uzyskania przychodu?

Czy wadium zatrzymane przez organizatora przetargu jest kosztem uczestnika przetargu?

Wpłacający wadium ma na celu osiągnięcie przychodu w sytuacji wygranej przetargu działa więc w celu osiągnięcia przychodu, ponadto przepisy ustawy nie wyłączają bezpośrednio w art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT) wadium z kosztów uzyskania przychodów. Wydaje się więc, że utracone wadium może stanowić koszt uzyskania przychodu.

To nie jest koszt podatkowy

Jednakże sądy i organy podatkowe w wyrokach i interpretacjach przeważnie stoją na stanowisku przeciwnym.

Wyrok dla podatników niekorzystny to np. wyrok WSA Poznaniu z dnia 22 września 2011 r. (sygn. I SA/Po 534/11), w którym sąd stwierdził iż, "aby wydatek stanowił koszt uzyskania przychodu w działalności gospodarczej musi być on definitywny, nie może mieć charakteru zwrotnego. Wadium co do zasady ma charakter zwrotny, tym samym wydatek związany z jego uiszczeniem nie może być uznany za pozostający w związku ze spodziewanymi przychodami, bądź ich zachowaniem albo zabezpieczeniem i nigdy nie będzie stanowił kosztu uzyskania przychodu".

Jak szybciej odzyskać VAT z wadium?

Sąd wyjaśnił również, że w przypadku zatrzymania wadium przestaje ono być wprawdzie świadczeniem zwrotnym, jednakże wskazane obciążenie finansowe nie jest związane z celowym działaniem podatnika, tym samym nie można przyjąć, że wydatek ten został poniesiony w celu uzyskania przychodu, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu.

Ponadto WSA uznał, że skoro  zatrzymanie wadium nastąpiło wskutek zawinionego działania podatnika, to nie może on utraconego wadium zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Natomiast WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 21 marca 2012 (sygn. I SA/Po 98/12) stwierdził, iż nawet celowe działanie podatnika ze względów ekonomicznych oraz "niedochowanie (...) należytej staranności i popełnienie błędów, które następnie skutkowały zatrzymaniem wadium były działaniami celowymi, świadomymi, podjętymi w celu uzyskania przychodu, którego źródłem nie jest kontrakt zawarty po przeprowadzeniu procedury przetargowej, ale umowa zawarta, niezależnie od prowadzonego postępowania przetargowego z innym podmiotem" nie zasługuje na uznanie wadium jako kosztu uzyskania przychodu.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 29 kwietnia 2010 r. zajmował się problemem dotyczącym utraconej kwoty pieniędzy na skutek fikcyjnego ogłoszenia dotyczącego przetargu. Organ podatkowy uznał, że podatnik nie dochował należytej staranności, dokonując wpłaty wadium w związku z zamiarem przystąpienia do ogłoszonego w prasie przetargu. Oznacza to, że wydatek na zapłacenie wadium nie może stanowić kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej.

Odstąpienie od wygranego przetargu

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 8 stycznia 2013 r. (nr IPTPB3/423-367/12-2/GG) potwierdził dominującą tezę o niemożliwości zaliczenia utraconego wadium do kosztów uzyskania przychodów.

Stan faktyczny przedstawiony we wniosku dotyczył wadium wpłaconego przez Spółkę na poczet przetargu, który został przez nią wygrany. W trakcie prac przygotowawczych okazało się, że Spółka musi dodatkowo ponieść koszty demontażu i remontu maszyn produkcyjnych.

Po dokładnej analizie wszystkich aspektów ekonomicznych i gospodarczych przedsięwzięcia, Spółka zaniechała realizacji inwestycji w początkowym okresie, żeby nie generować większych kosztów.

Co zrobić gdy zamawiający zatrzyma wadium? - opinia UZP

Spółka stała na stanowisku pozwalającym poniesiony wydatek uznać za koszt uzyskania przychodu, jednakże Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi uznał takie stanowisko za nieprawidłowe powołując się na art. 16 ustawy o CIT. W myśl art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy o CIT nie uważa się bowiem za koszty uzyskania przychodów strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy.

Jak wskazano w interpretacji "Należy zatem zauważyć, iż istota i funkcja jaką pełni wadium w procesie przetargu wynika, że wadium stanowi warunek udziału w przetargu. Wykonanie prawa zatrzymania wadium połączone jest na wzór zadatku z odstąpieniem od umowy przedwstępnej. Jeśli od zawarcia umowy finalnej uchyla się zwycięski oferent, zatrzymanie wadium przez zamawiającego stanowi jedyną konsekwencję tego uchybienia. Zatem, zatrzymanie wadium co do zasady wyłącza możliwość dochodzenia zawarcia umowy przez organizatora lub uczestnika przetargu. Zachowanie przedmiotu wadium stanowi zastępcze zaspokojenie organizatora i wyłącza dalszą odpowiedzialność majątkową oferenta. Skutki wpłacenia wadium są zbliżone do skutków zadatku, ale wpłacenie wadium nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody. Jednocześnie w przypadku zatrzymania wadium nie mamy zatem do czynienia z dostawą towaru czy usługą".

Organ stwierdził, iż strata po stronie Spółki powstała w wyniku zatrzymania wadium przez zamawiającego z powodu zaniechania dalszej realizacji inwestycji zgodnej z warunkami przetargowymi nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów. Bowiem art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy o podatku dochodowym osób prawnych wyłącza takie wydatki z kosztów uzyskania przychodów stanowiące straty w związku z niewykonaniem umowy.

Pomimo korzystnych interpretacji jak np. ta wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 30 marca 2009 r. (nr nr IPPB1/415-19/09-2/ES ) stanowiąca, iż koszty na pokrycie wadium stanowią koszt uzyskania przychodu, jeżeli z ekonomicznego punktu widzenia decyzja o ich poniesieniu była zasadna miała bowiem na celu osiągnięcie przychodu, większość wyroków i interpretacji przedstawia stanowisko odmienne.

Zauważyć należy, iż jak w większości przypadków które wywołują rozbieżności interpretacyjne podatnik chcąc być pewnym prawidłowości swojego działania powinien się zwrócić z wnioskiem o wydanie interpretacji w jego indywidualnej sprawie bowiem przytoczone powyżej interpretacje nie są powszechnym źródłem prawa.

Joanna Litwińska, konsultant podatkowy

ECDDP Sp. z o.o.