Do jakich preferencji podatkowych uprawnia wychowywanie dziecka w konkubinacie

rada

Tak. Matka małoletniego dziecka niepozostająca w związku małżeńskim może rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Z kolei prawo do ulgi na wychowywanie dzieci nie zostało uzależnione od pozostawania rodziców w związku małżeńskim, tylko od wychowywania w roku podatkowym własnego bądź przysposobionego dziecka. Dlatego nie ma przeszkód, aby z tej ulgi skorzystał ojciec dziecka, jeśli je wychowywał.

uzasadnienie

Jedną z niewielu preferencji funkcjonujących w polskim systemie podatkowym jest przewidziana dla osób samotnie wychowujących dziecko możliwość wspólnego rozliczenia się razem z dzieckiem. Definicję osoby samotnie wychowującej dziecko zawiera art. 6 ust. 5 updof. Osobą samotnie wychowującą dziecko jest jedno z rodziców albo opiekun prawny, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem bądź osobą rozwiedzioną albo pozostającą w sądownie orzeczonej separacji. Jest nią również osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeśli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich bądź odbywa karę pozbawienia wolności. Zatem osoba, która nie zawarła związku małżeńskiego, wychowująca małoletnie dziecko może się z nim wspólnie rozliczyć na preferencyjnych zasadach.

Z pytania wynika, że taka właśnie sytuacja ma miejsce w Pani przypadku. Nie zawarła Pani związku małżeńskiego z ojcem dziecka, pozostaje z nim jedynie w związku nieformalnym. Biorąc pod uwagę definicję ustawową, nie ma przeszkód, aby za 2007 r. rozliczyła się Pani jako matka samotnie wychowująca dziecko.

WAŻNE!

Osoba pozostająca w związku nieformalnym (tzw. konkubinacie), będąca rodzicem dziecka z takiego związku, ma prawo rozliczyć się na preferencyjnych zasadach jako osoba samotnie wychowująca dziecko.

Należy podkreślić, że uprawnienie takie przysługuje tylko jednemu z rodziców. Warunkiem takiego rozliczenia nie jest jednak samotne wychowywanie dziecka przez cały rok podatkowy. W tym przypadku wystarczy, aby takie wychowywanie trwało jedynie przez część roku - w przeciwieństwie do małżonków, którym uzależniono prawo do wspólnego rozliczenia nie tylko od trwania małżeństwa przez cały rok podatkowy (wyjąwszy szczególny przypadek wdowców i wdów), ale też istnienia pomiędzy nimi przez cały rok wspólności majątkowej. Ten ostatni warunek został wprowadzony do ustawy od 2007 r.

Wbrew stanowisku prezentowanemu przez większość organów podatkowych takiej przeszkody nie stanowi również wspólne zamieszkiwanie matki wychowującej dziecko wraz z jego ojcem. W związku z tym, że ustawodawca jasno zdefiniował pojęcie osoby samotnie wychowującej dziecko w przepisach updof, niedopuszczalne jest uzależnianie prawa takich osób do preferencyjnego rozliczenia się od dodatkowych warunków niezapisanych w ustawie.

Jednoznacznie wyraził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 18 września 2007 r. (sygn. III SA/Wa 1133/07). Sąd stwierdził, że ustawodawca zdefiniował w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcie osoby samotnie wychowującej dzieci. Zgodnie z tą definicją, taką osobą jest jedno z rodziców albo opiekun prawny, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację. Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku, definicja ta nie odwołuje się w żadnym zakresie do tego, gdzie drugi rodzic mieszka, ani też do tego, czy tylko jedno z rodziców ma władzę rodzicielską (wyjątek stanowią małżeństwa). Zatem w przypadku pozostawania w związku nieformalnym (tzw. konkubinacie) istotne jest jedynie, czy podatnik jest jedną z osób wymienionych w art. 6 ust. 5 updof, czyli przepisie definiującym osobę samotnie wychowującą dziecko.

Sąd uznał za niedopuszczalne posługiwanie się przez organy podatkowe inną niż ustawowa definicją pojęcia „osoba samotnie wychowująca dziecko” bądź interpretowanie go w taki sposób, aby wywieść dodatkowe warunki, które muszą być przez podatnika spełnione dla skorzystania z preferencyjnego sposobu rozliczenia. Tym samym zakwestionowanie przez organy podatkowe prawa do preferencyjnego rozliczenia z dzieckiem z powodu wspólnego zamieszkiwania z jego matką było bezzasadne i pozbawione podstaw prawnych.

Jeśli chodzi o prawo do skorzystania z ulgi na wychowywanie dzieci (tzw. ulgi prorodzinnej), to należy podkreślić, że nie zostało ono w żadnym razie uzależnione od pozostawania rodziców bądź opiekunów prawnych dziecka w związku małżeńskim. Jedynym warunkiem, jaki postawił ustawodawca osobom chcącym skorzystać z tej ulgi, jest wychowywanie dziecka własnego bądź przysposobionego. Z okoliczności przedstawionych w pytaniu wynika, że warunek ten został w Państwa przypadku spełniony.

Ponieważ sposób korzystania z ulgi (tzn. warunki jej podziału) został określony w ustawie tylko w odniesieniu do rodziców rozwiedzionych bądź pozostających w orzeczonej sądownie separacji, w opisanej w pytaniu sytuacji mogą się Państwo podzielić tą ulgą w dowolny sposób. Nie ma zatem przeszkód, aby z ulgi tej skorzystał w całości tylko jeden z rodziców, tj. w Państwa przypadku - ojciec dziecka.

• art. 6 ust. 5, art. 27f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 225, poz. 1673

Anna Welsyng

radca prawny, doradca podatkowy