Koszty 50 % przy zbyciu praw autorskich a zwolnienie z PIT dla młodych

Zastosowanie „ulgi dla młodych” w PIT

Wraz z początkiem sierpnia 2019 roku na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako: „ustawy o PIT”), zaczęła obowiązywać tzw. ulga dla młodych. W myśl art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, zakresem niniejszego zwolnienia zostały objęte przychody osiągane przez osoby fizyczne do ukończenia 26 roku życia, do których stosuje się zasady opodatkowania według skali podatkowej. Ulga objęła przychody:

• ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT oraz
• działalności wykonywanej osobiście na podstawie umowy zlecenia, o której mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT,
•  a także od 1 stycznia 2021 r. przychody ze stażów uczniowskich oraz praktyk absolwenckich.

Kluczowymi elementami warunkującymi możliwość skorzystania z ww. ulgi są kryteria określające wiek podatnika, moment uzyskania przychodu, zasady opodatkowania przychodów i ich rodzaj, a także limit ulgi, który został ograniczony do kwoty 85 528 zł.

Chociaż w teorii zasady stosowania przedmiotowego zwolnienia zostały dosyć szczegółowo określone, to w praktyce wielu podatników i płatników ma z nimi problem. Dowodzą temu liczne wnioski o interpretacje indywidualne składane przez podatników. Szczególnie problematyczną kwestią w nich poruszaną jest zamknięty katalog źródeł przychodów umożliwiających skorzystanie z ulgi dla młodych i odpowiednie zakwalifikowanie przychodów z praw autorskich.

Prawa autorskie pracownika/zleceniobiorcy a 50 proc. kosztów uzyskania przychodów (KUP)

Zastosowanie 50 proc. kosztów uzyskania przychodów przysługuje m.in. z tytułu przeniesienia praw autorskich do utworu, jednakże aby dany przychód nie został zakwalifikowany jako przychód z praw majątkowych wyłączających możliwość zastosowania zwolnienia z PIT, kluczowa jest analiza treści zawieranej umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej.

Uznanie części wynagrodzenia za honorarium autorskie oraz zastosowanie wobec niego 50 proc. kosztów uzyskania przychodów  uwarunkowane jest tym, aby:

• w ramach stosunku pracy powstał utwór będącego przedmiotem prawa autorskiego;
• pracownik, który stworzył utwór będący przedmiotem prawa autorskiego dysponował obiektywnymi dowodami na potwierdzenie tych okoliczności (np. oświadczeniem pracownika oraz pracodawcy);
• honorarium autorskie zostało wyraźnie wyodrębnienie od innych składników wynagrodzenia  pracownika – twórcy.

Powstanie utworu i przeniesienie praw do niego

W myśl ustawy o prawie autorskim, z prawami autorskimi mamy do czynienia w sytuacji, kiedy w wyniku nakładu pracy powstaje utwór o zindywidualizowanym charakterze stanowiący postać działalności twórczej danej osoby. Staje się on przedmiotem prawa autorskiego od momentu jego ustalenia, tj. możliwości zaprezentowania osobie trzeciej, jednakże moment ten nie musi być równoznaczny z ukończeniem dzieła, może go stanowić również jego fragment.

Zgodnie z ogólną interpretacją Ministra Finansów z 15 września 2020 roku o Nr DD3.8201.1.2018, dotyczącą zastosowania 50 proc. kosztów uzyskania przychodów do honorarium autorskiego, utwór może powstać zarówno w ramach umowy o pracę jak również stosunku cywilnoprawnego.

Na podstawie zawartej z twórcą umowy, prawa do utworu mogą zostać przekazane na zasadzie pierwotnego nabycia (ex lege) już w chwili jego powstania, bądź w drodze nabycia następczego (tzw. cessio legis), w myśl którego prawa autorskie przechodzą z twórcy na pracodawcę w sposób pochodny dopiero na skutek ich przekazania. W myśl powyższego, w przypadku nabycia wtórnego, do rozporządzenia majątkowym prawem autorskim dochodzi w momencie przyjęcia utworu. Stanowi o tym również art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim, który znajduje zastosowanie, jeśli umowa bądź szczególne regulacje ustawowe nie przewidują odrębnych ustaleń.

W tym miejscu warto wskazać, iż art. 74 ust. 3 cytowanej ustawy odnosi się stricte do profesji programistów i zawiera wyjątek od przedstawionej wyżej reguły. Wprowadza bowiem zasadę pierwotnego nabycia praw autorskich do programu komputerowego przez pracodawcę, która skutkuje wykluczeniem możliwości odliczenia 50 proc. kosztów uzyskania przychodów u danego pracownika w przypadku nie wprowadzenia innych ustaleń w umowie. Powodem takiego stanu rzeczy jest konstrukcja zacytowanego przepisu, wskazująca, iż w opisanym przypadku nie dochodzi do rozporządzania prawami autorskimi przez pracownika, ani do ich przeniesienia na pracodawcę w myśl art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT.

Reasumując, warunkiem koniecznym uprawniającym twórców do zastosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów jest zawarcie takiej umowy, z której w sposób niebudzący wątpliwości będą wynikały prawa autora do rozporządzania własnym utworem oraz warunki ich odpłatnego przekazania na rzecz pracodawcy (zleceniodawcy).

Jednocześnie należy zastrzec, że wyżej wskazane regulacje nie odnoszą się do przychodów z praw autorskich, kwalifikowanych zgodnie z art. 18 ustawy o PIT jako przychody z praw majątkowych. Mają one bowiem zastosowanie wyłącznie do rozporządzania prawami autorskimi w ramach stosunku pracy bądź stosunków pokrewnych lub z osobiście wykonywanej działalności na podstawie umowy zlecenia.

 Wyodrębnienie i udokumentowanie honorarium autorskiego

Jednym z kluczowych elementów, umożliwiających stosowanie 50 proc. kosztów uzyskania przychodów w przypadku umowy o pracę zawieranej z twórcą jest odpowiednie wyodrębnienie honorarium dotyczącego przekazania praw autorskich.  Kryteria określenia wynagrodzenia dla autora nie zostały wprost wskazane w przepisach, jednakże co do zasady ustalenie honorarium następuje na podstawie zawartej umowy lub innych regulacji obowiązujących u pracodawcy.

Objęcie przedmiotem prawa autorskiego może dotyczyć przychodu osiągniętego przez pracownika również w części. Prawo do pomniejszenia przychodu o preferencyjne koszty w wysokości 50 proc. będzie dotyczyło wyłącznie wynagrodzenia, należnego z tytułu stworzenia dzieła będącego przedmiotem praw autorskich. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 26 kwietnia 2017 r. o sygn. akt II FSK 3865/14, tylko jednoznaczne ustalenie, że dany przychód objęty jest przedmiotem prawa autorskiego, umożliwia zastosowanie podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.

W orzecznictwie wskazuje się na kilka istotnych elementów, o których spełnienie należy zadbać, aby organy podatkowe nie zakwestionowały słuszności zastosowania 50 proc. kosztów uzyskania przychodów.  Warto podkreślić, że dorobek orzecznictwa w tym zakresie, ograniczył się w głównej mierze do  wyszczególnienia negatywnych przesłanek. Mianowicie, jako niewystarczające dowody potwierdzające wyodrębnienie honorarium autorskiego sądy wskazują oparcie się wyłącznie na obustronnych oświadczeniach o wykonaniu pracy twórczej bądź jedynie procentowym wyszczególnieniu czasu przeznaczonego na pracę twórcą w umowie o pracę.

Nie ma uniwersalnych reguł, które należałoby zastosować. Wskazuje się jednak, że niezbędnym elementem w obydwu przypadkach (tj. wyodrębnienia honorarium wyłącznie na podstawie oświadczenia bądź procentowego wyszczególnienia czasu pracy) jest określenie konkretnego utworu, który powstał lub ma powstać w ramach zawartej umowy. Pomocne będą również wszelkiego rodzaju ewidencje oraz dokumentacja urzeczywistniająca przebieg prac nad danym utworem. W ewidencji tej pracodawca może też potwierdzać przyjęcie danego utworu, lub inny moment  warunkujący przejście na niego autorskich praw majątkowych.

Ponadto płatnik powinien wyodrębnić w ramach wynagrodzenia honorarium oraz pozostałe składniki wynagrodzenia. Umowa może wprost wskazywać kwotę honorarium lub przewidywać zasadę procentowego określania honorarium w stosunku do ogólnej kwoty wynagrodzenia, z tym że honorarium musi być powiązane z konkretnym utworem (czy utworami określonymi rodzajowo).

Fakt uzyskania przychodu z praw autorskich i jego wysokość wymaga odpowiedniego udokumentowania. W ślad za aktualną linią orzeczniczą, należy podkreślić, iż nie wyklucza się żadnego prawnie dopuszczalnego dowodu.

Należy podkreślić, że analogiczne wnioski płyną także z powołanej wyżej interpretacji ogólnej Ministra Finansów z 15.09.2020 r. dotyczącej zastosowania 50 proc. kosztów uzyskania przychodów do honorarium autorskiego.

Wspólny limit obejmujący ulgę dla młodych oraz podwyższone KUP z tytułu praw autorskich

Zastosowanie wobec podatnika preferencji polegającej na zwolnieniu z PIT do osiągnięcia 26 roku życia, nie wyklucza odliczenia 50 proc. kosztów uzyskania przychodów z tytułu praw autorskich. Jednakże, osoby korzystające z ulgi dla młodych oraz jednocześnie uzyskujące przychody z tytułu rozporządzania prawami autorskimi, do których stosują podwyższone KUP, powinny monitorować na bieżąco ich proporcję w stosunku do ustawowo określonego limitu obydwu preferencji. Zgodnie z art. 22 ust. 9aa ustawy o PIT, suma przychodów objętych ulgą oraz łączna wartość odliczanych 50 proc. kosztów uzyskania przychodów, nie mogą w roku podatkowym przekroczyć wysokości pierwszego progu podatkowego, tj. kwoty 85 528 zł.

Zatem podatnik będący beneficjentem ulgi dla młodych, który w danym roku podatkowym w ramach zawartej umowy otrzymuje także przychody z tytułu praw autorskich, musi tak skalkulować odliczane koszty oraz przychód by mieszcząc się we wskazanym wyżej limicie skorzystać z jak największej preferencji.

Podstawa prawna:

- ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.);

- ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1231 ze zm.).

Katarzyna Kliszczewska, konsultant podatkowy w Taxeo Komorniczak i Wspólnicy sp. k.