Zmiany składu osobowego spółki cywilnej – skutki w PIT

Przepisy kodeksu cywilnego nie ograniczają możliwości wystąpienia ze spółki obecnych wspólników i wstąpienia na ich miejsce nowych.

Powołajmy się w tym zakresie na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1995 r. (sygn. akt III CZP 160/95), w którym Sąd uznał: ,,dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników, w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki.”

Po przystąpieniu nowych wspólników, dotychczasowi wspólnicy mogą wystąpić ze spółki. Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej odbywa się poprzez wypowiedzenie przez niego swojego udziału i wiąże się z koniecznością rozliczeń z pozostałymi wspólnikami.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego występującemu ze spółki wspólnikowi zwraca się:

1. w naturze - rzeczy, które wspólnik wniósł do spółki do używania; nie podlega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę cywilną rzeczy należących do wspólnika,

2. w pieniądzu – wartość wkładu oznaczonego w umowie spółki cywilnej, wniesionego przez wspólnika występującego. Jeżeli nie ma w tej kwestii innych ustaleń, bierze się pod uwagę wartość wkładu w chwili jego wniesienia. Ponadto w pieniądzu wypłaca się wspólnikowi taką część wartości wspólnego majątku, pozostałą po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) podatnikiem podatku dochodowego są osoby fizyczne będące wspólnikami spółki cywilnej, a nie sama spółka.

Zarówno przychody, jak i koszty uzyskania przychodów z tytułu udziału w spółce cywilnej, u każdego wspólnika ustala się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki.

Na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej przez spółkę cywilną podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych) - każdy ze wspólników z osobna oblicza swój dochód jako nadwyżkę przypadającej na niego (proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku) kwoty przychodów nad kosztami ich uzyskania (obliczonymi z zachowaniem tej samej proporcji). Od tak obliczonego dochodu każdy ze wspólników samodzielnie opłaca podatek (w ciągu roku zaliczki na podatek).

Oznacza to, że każda zmiana proporcji praw do udziału w zysku spółki cywilnej powinna być odpowiednio uwzględniona w rozliczeniu podatku dochodowego jej poszczególnych wspólników.

Jeżeli  jeden ze wspólników występuje ze spółki cywilnej, a na jego miejsce przystępuje do spółki nowy wspólnik - przychody i koszty uzyskania przychodów poszczególnych wspólników spółki cywilnej (a w rezultacie ich dochód) powinny być ustalone na podstawie zapisów dokonanych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych).

Trzeba przy tym zauważyć, że jeżeli spółka cywilna prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, to w razie zmiany wspólnika lub zmiany proporcji udziałów, powstaje obowiązek sporządzenia i wpisania do tej księgi spisu z natury oraz rozliczenia dochodów wspólników odpowiednio z uwzględnieniem różnic remanentowych.

O zamiarze sporządzenia spisu z natury w innym terminie niż na dzień 1 stycznia lub 31 grudnia - podatnicy powinni zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej 7 dni przed datą sporządzenia tego spisu.

Konsekwencje w PIT dla wspólnika występującego ze spółki osobowej

Środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki osobowej, a więc również spółki cywilnej, z tytułu wystąpienia z takiej spółki są przychodem z działalności gospodarczej.

Dochodem z tego tytułu jest różnica między uzyskanym przychodem (otrzymanymi środkami pieniężnymi) a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w spółce. Przychód powstanie z chwilą faktycznego otrzymania przez występującego wspólnika kwot pieniężnych ze spółki.

Jednocześnie ustawodawca wskazuje na określone kwoty otrzymane przez ustępującego wspólnika, które nie stanowią przychodu podatkowego. Do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika występującego z takiej spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce.

Przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki cywilnej.

Wspólnik występujący ze spółki cywilnej zapłaci więc podatek od dochodu określonego jako różnica między przychodem uzyskanym z odpłatnego zbycia a wydatkami poniesionymi na ich nabycie lub wytworzenie, niezliczonymi w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów przez wspólnika lub spółkę.

Podatku nie zapłacimy od przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki cywilnej, jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wspólnik wystąpił ze spółki, do dnia odpłatnego zbycia otrzymanych składników majątku upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.

W przypadku zaś otrzymania przez wspólnika występującego ze spółki cywilnej równocześnie środków pieniężnych i innych składników majątku - jednoczesne zastosowanie znajdą obie omówione wyżej regulacje. Każda z nich w odniesieniu do odpowiedniej postaci składników majątku, otrzymanych w związku z wystąpieniem ze spółki.

Warto dodać, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną należy sporządzić wykaz składników majątku na dzień wystąpienia wspólnika z takiej spółki.

W 2011 roku likwidacja firmy nie będzie opodatkowana PIT

Obowiązek sporządzania wykazu składników majątku nie zwalnia podatników z obowiązku dokonania zwykłego remanentu (spisu z natury) towarów i materiałów na dzień zmiany wspólników. W remanencie trzeba też ująć wyposażenie.

Remanent nie jest trudny - czyli jak przygotować spis z natury

Konsekwencje w PIT dla wspólnika przystępującego do spółki osobowej

Przystąpienie nowych wspólników do spółki cywilnej nie podlega opodatkowaniu PIT.

Będzie się jednak wiązało się obowiązkiem sporządzenia spisu z natury na dzień poprzedzający wstąpienie nowych wspólników, gdyż spis ten jest niezbędny przy ustalaniu wysokości podatku dochodowego każdego z występujących wspólników.

Źródło: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2010 r., znak IPPB1/415-94/10-5/MT.

Podstawa prawna :

- § 27 i 28 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

- art. 8, art. 14 ust. 2 pkt 16, art. 14 ust. 2 pkt 16 i pkt 17 , art. 24 ust. 3a do ust. 3d oraz ust. 4, ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych