Zmiany składu osobowego spółki cywilnej – skutki w PIT

Przepisy kodeksu cywilnego nie ograniczają możliwości wystąpienia ze spółki obecnych wspólników i wstąpienia na ich miejsce nowych.

Powołajmy się w tym zakresie na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1995 r. (sygn. akt III CZP 160/95), w którym Sąd uznał: ,,dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników, w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki.”

Po przystąpieniu nowych wspólników, dotychczasowi wspólnicy mogą wystąpić ze spółki. Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej odbywa się poprzez wypowiedzenie przez niego swojego udziału i wiąże się z koniecznością rozliczeń z pozostałymi wspólnikami.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego występującemu ze spółki wspólnikowi zwraca się:

1. w naturze - rzeczy, które wspólnik wniósł do spółki do używania; nie podlega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę cywilną rzeczy należących do wspólnika,

2. w pieniądzu – wartość wkładu oznaczonego w umowie spółki cywilnej, wniesionego przez wspólnika występującego. Jeżeli nie ma w tej kwestii innych ustaleń, bierze się pod uwagę wartość wkładu w chwili jego wniesienia. Ponadto w pieniądzu wypłaca się wspólnikowi taką część wartości wspólnego majątku, pozostałą po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) podatnikiem podatku dochodowego są osoby fizyczne będące wspólnikami spółki cywilnej, a nie sama spółka.

Zarówno przychody, jak i koszty uzyskania przychodów z tytułu udziału w spółce cywilnej, u każdego wspólnika ustala się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki.

Na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej przez spółkę cywilną podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych) - każdy ze wspólników z osobna oblicza swój dochód jako nadwyżkę przypadającej na niego (proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku) kwoty przychodów nad kosztami ich uzyskania (obliczonymi z zachowaniem tej samej proporcji). Od tak obliczonego dochodu każdy ze wspólników samodzielnie opłaca podatek (w ciągu roku zaliczki na podatek).

Oznacza to, że każda zmiana proporcji praw do udziału w zysku spółki cywilnej powinna być odpowiednio uwzględniona w rozliczeniu podatku dochodowego jej poszczególnych wspólników.

Jeżeli  jeden ze wspólników występuje ze spółki cywilnej, a na jego miejsce przystępuje do spółki nowy wspólnik - przychody i koszty uzyskania przychodów poszczególnych wspólników spółki cywilnej (a w rezultacie ich dochód) powinny być ustalone na podstawie zapisów dokonanych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych).

Trzeba przy tym zauważyć, że jeżeli spółka cywilna prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, to w razie zmiany wspólnika lub zmiany proporcji udziałów, powstaje obowiązek sporządzenia i wpisania do tej księgi spisu z natury oraz rozliczenia dochodów wspólników odpowiednio z uwzględnieniem różnic remanentowych.

O zamiarze sporządzenia spisu z natury w innym terminie niż na dzień 1 stycznia lub 31 grudnia - podatnicy powinni zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej 7 dni przed datą sporządzenia tego spisu.