REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
RSM Poland – Audit, Tax, Consulting
Dzięki nam z odwagą spojrzysz w biznesową przyszłość
Piotr Wyrwa
Doradca podatkowy nr 12653
Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT
Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT

REKLAMA

REKLAMA

W czasach minionego już ustroju, powszechną praktyką organów państwa było stosowanie instytucji wywłaszczenia nieruchomości. Podstawą do takiego działania był np. dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, czy też dekret z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy. Choć wskazane akty legitymizowały wywłaszczenie w minionym ustroju, to osoby pozbawione mienia – w praktyce także ich spadkobiercy lub osoby, które nabyły uprawnienia do zwrotu nieruchomości – odzyskują takie nieruchomości albo otrzymują odszkodowanie z tego tytułu, jeżeli ich zwrot z różnych przyczyn nie jest możliwy.

W niniejszym artykule staram się omówić podstawowe konsekwencje podatkowe na gruncie PIT związane z odzyskaniem takich nieruchomości lub otrzymaniem za nie odszkodowań.

REKLAMA

Autopromocja

Odzyskanie wywłaszczonej nieruchomości

Zwrot zabranej uprzednio nieruchomości może budzić wątpliwości, co do swoich skutków podatkowych na gruncie ustawy o PIT. Można argumentować, że skoro dana osoba otrzymuje coś (nieruchomość) nie będąc zobowiązanym do zapłaty za nią, to po jej stronie powstaje przychód. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, przychodami podatnika jest m.in. wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Takie stanowisko, zdaniem autora, należy uznać za nieprawidłowe. Brak jest bowiem podstaw do przyjmowania, iż zwrot zabranej nieruchomości skutkuje jej nabyciem (w tym nabyciem nieodpłatnym).

Dla zrozumienia konsekwencji odzyskania nieruchomości wywłaszczonej na podstawie dekretu, kluczowe znaczenia ma założenie, iż formalne odzyskanie zabranego mienia nie wiąże się z jego nabyciem. Taką sytuację należy utożsamiać jedynie z przywróceniem niesłusznie zabranego prawa własności, czyli instytucją tzw. „restytucji”.

Powyższa teza jest akceptowana w praktyce organów podatkowych i sądów administracyjnych. Wyraz temu poglądowi dano m.in. w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów NSA z 17 grudnia 1996 r. (sygn. FPS 7/96) gdzie wskazano, że: „Przywracając stan prawny, który istniał przed wydaniem decyzji o wywłaszczeniu, decyzja o zwrocie nieruchomości pełni funkcję restytucyjną, czyli jest aktem prawnym, który wywiera bezpośrednio skutki w sferze prawa cywilnego […]. Decyzja o zwrocie powoduje przejście prawa własności na dotychczasowego właściciela, jednakże nie kreuje tego prawa; przywraca tylko wcześniej panujące stosunki prawnorzeczowe. […] Zwrot nieruchomości następuje […] na podstawie decyzji administracyjnej, która przywraca /restytuuje/ stronę podmiotową stosunku prawnorzeczowego odnośnie do wywłaszczonej nieruchomości do stanu sprzed wywłaszczenia. Nie stanowi więc "nabycia" nieruchomości […]”.

Podobny pogląd prezentowany jest także przez sądy powszechne, np. w uchwale Sądu Najwyższego z 25 stycznia 1996 r. (sygn. III AZP 31/95), jak również przez organy podatkowe np. Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 19 maja 2015 r. (sygn. IBPBII/1/4515-32/15/AŻ).

Podsumowując powyższe, skoro decyzja o zwrocie nieruchomości ma charakter restytucyjny (tj. nie kreuje prawa własności, lecz jedynie je przywraca) to brak jest podstaw do przyjęcia, iż w związku z otrzymaniem zabranego mienia dochodzi do jego (powtórnego) nabycia. W konsekwencji, otrzymanie zwrotu nie będzie skutkować powstaniem przychodu opodatkowanego PIT.

Sprzedaż odzyskanej nieruchomości

Choć samo odzyskanie zabranej nieruchomości jest neutralne na gruncie PIT, to nie powinno budzić wątpliwości, że jej późniejsza sprzedaż będzie zdarzeniem które, co do zasady, może skutkować powstaniem podlegającego opodatkowaniu przychodu.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 8) ustawy o PIT, źródłem przychodu jest m.in. odpłatne zbycie nieruchomości, jeżeli nie następuje w ramach działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie.

Z przepisu wynika, że sprzedaż nieruchomości – o ile nie następuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – podlega opodatkowaniu PIT jedynie wówczas, gdy nastąpi wcześniej niż przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie. Zatem dla rozstrzygnięcia przedstawionego problemu zasadnicze znaczenie ma ustalenie, w którym momencie podatnik nabył odzyskaną nieruchomość.

Zdaniem autora, brak jest podstaw do przyjęcia, że to odzyskanie nieruchomości wyznacza moment, w którym uprawniony ją nabył. Moment nabycia (wejścia w posiadanie) nieruchomości powinien być odnoszony jeszcze do okresu zanim nastąpiło jej wywłaszczenie. Jak wskazano powyżej, zwrot nieruchomości nie kreuje na nowo prawa własności do nieruchomości (z czym może wiązać się jej nabycie), lecz ma charakter restytucyjny – przywracający zaistniały już poprzednio stan własności.

Tym samym, zważywszy na lata w jakich następowało wywłaszczenie z nieruchomości na podstawie dekretów (tj. okres sprzed III RP), zbycie odzyskanych nieruchomości przez osoby niesłusznie pozbawione prawa własności nie będzie generalnie podlegać opodatkowaniu PIT, z uwagi na upływ 5 letniego terminu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8) ustawy o PIT.

Z drugiej strony, odmiennie należy rozpatrywać sytuację, w której zwrot nieruchomości następuje nie na rzecz jej „pierwotnego” właściciela, ale na rzecz jego spadkobierców – co zważywszy na okres, w jakim nieruchomości były wywłaszczane jest powszechnym zjawiskiem. W przypadku takich osób– zdaniem autora należy – przyjąć, iż nabycie nieruchomości nie następuje z momentem jej uzyskania, lecz z chwilą nabycia spadku po osobie, której odebrano tę nieruchomość. Oznacza to, że upływ 5 letniego terminu liczony powinien być od momentu, w którym nastąpiło nabycie spadku (obejmującego uprawnienie do dochodzenia zwrotu niesłusznie przejętej przez państwo nieruchomości), a nie momentu w którym nastąpiło skuteczne wyegzekwowanie tego prawa.

Należy jednak wskazać, iż w praktyce spotykane jest również stanowisko odmienne od zaprezentowanego powyżej (np. w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 2 września 2014 r.; sygn. ITPB2/415-587/14/DSZ).


Otrzymanie odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość

Niekiedy osoby domagające się zwrotu odebranej własności nie otrzymują nieruchomości, lecz odszkodowanie – kwoty są zasądzane na rzecz poszkodowanych lub ich spadkobierców przez sądy powszechne. Należy zauważyć, że tego rodzaju przysporzenie może, co do zasady, korzystać ze zwolnienia z opodatkowania PIT.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Stosownie bowiem do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT zwolnione z PIT są m.in. otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z pewnymi wyjątkami, które nie znajdują jednak zastosowania w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze, że przyznając odszkodowanie sądy działają w oparciu o przepisy ustaw (w szczególności art. 361 § 1 i 417 Kodeksu cywilnego), to wartość otrzymanego odszkodowania powinna zostać objęta zwolnieniem z PIT.

Taki pogląd zaprezentował m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 9 września 2014 r. (sygn. IPPB4/415-458/14-4/MS). Niemniej organy wskazują jednocześnie, że co prawda zwolniona z podatku jest wartość odszkodowania, lecz nie dotyczy to kwoty zasądzonych odsetek. W ich opinii, odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego (są skutkiem nie wykonania zobowiązań i nie są związane wprost z poniesioną szkodą).

Piotr Wyrwa, Doradca podatkowy 12653, Tax Consultant, RSM Poland

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
System ICS-2 w transporcie drogowym i kolejowym – na to muszą uważać przewoźnicy. Od kwietnia 2025 r. ostatni etap wdrażania

Import Control System 2 (ICS2) ma służyć do przekazywania informacji o ładunkach między Unią Europejską a krajami trzecimi, a jego zadaniem jest uszczelnienie handlu z państwami spoza UE. Od kwietnia 2025 r. rozpoczął się ostatni etap wdrażania systemu ICS-2 dla sektora transportu drogowego i kolejowego.

Rząd źle oszacował dochody z VAT-u - największego źródła dochodów budżetowych. Eksperci: ogromna pomyłka i wzrost deficytu

Jak wynika ze wstępnych danych Ministerstwa Finansów, w 2024 roku wpływy netto z tytułu podatku VAT wyniosły 287,7 mld zł, zaś brutto – 475,3 mld zł. To więcej niż w 2023 roku. Natomiast zgodnie z założeniami ustawy budżetowej na rok 2024, dochody z tytułu podatku VAT określono w wysokości 316,4 mld zł. Po nowelizacji zostały one obniżone do 293,5 mld zł. Za to o 14,6% spadły rok do roku zwroty z tytułu ww. podatku, tj. do wartości 187,6 mld zł. Eksperci komentujący te dane zauważają, że wyniki resortu rozminęły się z prognozami. Jednocześnie podkreślają, że zmniejszyła się tzw. luka VAT.

Firmy niegotowe na KSeF. Tylko 5230 przedsiębiorstw korzysta z systemu – czas ucieka. [DANE MF]

Z danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów wynika, że do 5 marca 2025 roku z Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) skorzystało zaledwie 5230 firm. To oznacza, że w ciągu ponad trzech lat działania systemu zdecydowało się na niego jedynie kilka tysięcy przedsiębiorców. Tymczasem za 9 miesięcy korzystanie z KSeF stanie się obowiązkowe – a to oznacza prawdziwą rewolucję dla księgowości w Polsce.

Prof. Modzelewski do premiera Tuska: narzucanie KSeF-u i faktur ustrukturyzowanych wszystkim podatnikom VAT nie jest deregulacją gospodarki; ten pomysł powinien trafić do kosza

W dniu 12 kwietnia br. Ministerstwo Finansów potwierdziło zamiar wdrożenia w 2026 roku obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur i obligatoryjnego stosowania faktur ustrukturyzowanych przez wszystkich podatników VAT. Prof. dr hab. Witold Modzelewski apeluje do Pana Premiera Donalda Tuska: „Wierzę, że jako liberał traktuje Pan potrzebę deregulacji gospodarki zupełnie poważnie. Nie należy ulegać lobbystom, którzy chcą zarobić na dezorganizacji systemu fakturowania. Pomysł faktur ustrukturyzowanych powinien trafić definitywnie do kosza.”

REKLAMA

Można przekazać 1,5% podatku rolnego - w 2025 r. pierwszy raz. Są dwie uprawnione organizacje

W komunikacie z 16 kwietnia 2025 r. Ministerstwo Finansów poinformowało, że w 2025 roku podatnicy podatku rolnego mogą przekazać 1,5 tego podatku na rzecz Krajowego Związku Rewizyjnego Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych lub OPZZ Rolników i Organizacji Rolniczych. Jakie są warunki tego przekazania?

PIT 2025: 15 najczęstszych błędów w rocznym zeznaniu podatkowym. Bądź mądry przed szkodą!

Złożenie corocznej deklaracji PIT to podstawowy zakres komunikacji podatnika z administracją skarbową. Warto zadbać, by przebiegła ona w sposób optymalny i nie nastręczała niespodziewanych nieprzyjemności. Dlatego też przedstawiamy zestawienie najczęstszych błędów, przed którymi można się uchronić, korzystając z poniższych podpowiedzi.

7 skutków spadających stóp procentowych NBP. Już w maju 2025 r. RPP rozpocznie cykl obniżek?

Tańsze i łatwiej dostępne kredyty to tylko część skutków cięć stóp procentowych NBP. Polityka monetarna to miecz obosieczny. W momencie, w którym kredytobiorcy cieszą się z niższych rat, to posiadacze oszczędności mają problem ze znalezieniem solidnie oprocentowanego depozytu. Widmo niższych stóp procentowych oznacza też, że w dół pójść może oprocentowanie detalicznych obligacji skarbowych, a zakup mieszkania na wynajem może znowu odzyskać swój blask.

Korekta zeznania podatkowego PIT. Jak to zrobić i do kiedy jest na to czas?

Do końca roku 2030 podatnicy mają prawo składać korekty zeznań PIT za rok 2024. Błędy w deklaracjach podatkowych zdarzają się zarówno na niekorzyść podatnika (np. pominięcie ulgi, o której się nie wiedziało), jak i na niekorzyść fiskusa (np. pominięcie źródła przychodów, o którym się zapomniało). Złożenie korekty zeznania nie wymaga uzasadnienia, a skorygować można nawet taką deklarację, która z upływem 30 kwietnia 2025 r. została bez udziału podatnika automatycznie zatwierdzona w usłudze Twój e-PIT.

REKLAMA

Pilne! Będzie nowelizacja ustawy o KSeF, znamy projekt: jakie zmiany w obowiązkowym e-fakturowaniu

Ministerstwo Finansów opublikowało długo wyczekiwany projekt nowelizacji ustawy o VAT, regulujący obowiązek stosowania faktur ustrukturyzowanych. Wraz z nim udostępniono również oficjalną „mapę drogową” wdrożenia Krajowego Systemu e-Faktur – KSeF.

Ewidencje VAT oszustów i uczciwych podatników niczym się nie różnią. Jak systemowo zablokować wzrost zwrotów VAT? Prof. Modzelewski: jest jeden sposób

Jedyną skuteczną barierą systemową dla prób wyłudzenia zwrotów jest uzależnienie wpływów zwrotów od zastosowania przez podatnika mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do kwot podatku naliczonego, który miałby być zwrócony – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

REKLAMA