REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
RSM Poland – Audit, Tax, Consulting
Dzięki nam z odwagą spojrzysz w biznesową przyszłość
Piotr Wyrwa
Doradca podatkowy nr 12653
Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT
Odzyskanie i sprzedaż nieruchomości odebranych na podstawie dekretów – skutki w PIT

REKLAMA

REKLAMA

W czasach minionego już ustroju, powszechną praktyką organów państwa było stosowanie instytucji wywłaszczenia nieruchomości. Podstawą do takiego działania był np. dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, czy też dekret z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy. Choć wskazane akty legitymizowały wywłaszczenie w minionym ustroju, to osoby pozbawione mienia – w praktyce także ich spadkobiercy lub osoby, które nabyły uprawnienia do zwrotu nieruchomości – odzyskują takie nieruchomości albo otrzymują odszkodowanie z tego tytułu, jeżeli ich zwrot z różnych przyczyn nie jest możliwy.

W niniejszym artykule staram się omówić podstawowe konsekwencje podatkowe na gruncie PIT związane z odzyskaniem takich nieruchomości lub otrzymaniem za nie odszkodowań.

REKLAMA

Autopromocja

Odzyskanie wywłaszczonej nieruchomości

Zwrot zabranej uprzednio nieruchomości może budzić wątpliwości, co do swoich skutków podatkowych na gruncie ustawy o PIT. Można argumentować, że skoro dana osoba otrzymuje coś (nieruchomość) nie będąc zobowiązanym do zapłaty za nią, to po jej stronie powstaje przychód. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, przychodami podatnika jest m.in. wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Takie stanowisko, zdaniem autora, należy uznać za nieprawidłowe. Brak jest bowiem podstaw do przyjmowania, iż zwrot zabranej nieruchomości skutkuje jej nabyciem (w tym nabyciem nieodpłatnym).

Dla zrozumienia konsekwencji odzyskania nieruchomości wywłaszczonej na podstawie dekretu, kluczowe znaczenia ma założenie, iż formalne odzyskanie zabranego mienia nie wiąże się z jego nabyciem. Taką sytuację należy utożsamiać jedynie z przywróceniem niesłusznie zabranego prawa własności, czyli instytucją tzw. „restytucji”.

Powyższa teza jest akceptowana w praktyce organów podatkowych i sądów administracyjnych. Wyraz temu poglądowi dano m.in. w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów NSA z 17 grudnia 1996 r. (sygn. FPS 7/96) gdzie wskazano, że: „Przywracając stan prawny, który istniał przed wydaniem decyzji o wywłaszczeniu, decyzja o zwrocie nieruchomości pełni funkcję restytucyjną, czyli jest aktem prawnym, który wywiera bezpośrednio skutki w sferze prawa cywilnego […]. Decyzja o zwrocie powoduje przejście prawa własności na dotychczasowego właściciela, jednakże nie kreuje tego prawa; przywraca tylko wcześniej panujące stosunki prawnorzeczowe. […] Zwrot nieruchomości następuje […] na podstawie decyzji administracyjnej, która przywraca /restytuuje/ stronę podmiotową stosunku prawnorzeczowego odnośnie do wywłaszczonej nieruchomości do stanu sprzed wywłaszczenia. Nie stanowi więc "nabycia" nieruchomości […]”.

Podobny pogląd prezentowany jest także przez sądy powszechne, np. w uchwale Sądu Najwyższego z 25 stycznia 1996 r. (sygn. III AZP 31/95), jak również przez organy podatkowe np. Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 19 maja 2015 r. (sygn. IBPBII/1/4515-32/15/AŻ).

Podsumowując powyższe, skoro decyzja o zwrocie nieruchomości ma charakter restytucyjny (tj. nie kreuje prawa własności, lecz jedynie je przywraca) to brak jest podstaw do przyjęcia, iż w związku z otrzymaniem zabranego mienia dochodzi do jego (powtórnego) nabycia. W konsekwencji, otrzymanie zwrotu nie będzie skutkować powstaniem przychodu opodatkowanego PIT.

Sprzedaż odzyskanej nieruchomości

Choć samo odzyskanie zabranej nieruchomości jest neutralne na gruncie PIT, to nie powinno budzić wątpliwości, że jej późniejsza sprzedaż będzie zdarzeniem które, co do zasady, może skutkować powstaniem podlegającego opodatkowaniu przychodu.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 8) ustawy o PIT, źródłem przychodu jest m.in. odpłatne zbycie nieruchomości, jeżeli nie następuje w ramach działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie.

Z przepisu wynika, że sprzedaż nieruchomości – o ile nie następuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – podlega opodatkowaniu PIT jedynie wówczas, gdy nastąpi wcześniej niż przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie. Zatem dla rozstrzygnięcia przedstawionego problemu zasadnicze znaczenie ma ustalenie, w którym momencie podatnik nabył odzyskaną nieruchomość.

Zdaniem autora, brak jest podstaw do przyjęcia, że to odzyskanie nieruchomości wyznacza moment, w którym uprawniony ją nabył. Moment nabycia (wejścia w posiadanie) nieruchomości powinien być odnoszony jeszcze do okresu zanim nastąpiło jej wywłaszczenie. Jak wskazano powyżej, zwrot nieruchomości nie kreuje na nowo prawa własności do nieruchomości (z czym może wiązać się jej nabycie), lecz ma charakter restytucyjny – przywracający zaistniały już poprzednio stan własności.

Tym samym, zważywszy na lata w jakich następowało wywłaszczenie z nieruchomości na podstawie dekretów (tj. okres sprzed III RP), zbycie odzyskanych nieruchomości przez osoby niesłusznie pozbawione prawa własności nie będzie generalnie podlegać opodatkowaniu PIT, z uwagi na upływ 5 letniego terminu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8) ustawy o PIT.

Z drugiej strony, odmiennie należy rozpatrywać sytuację, w której zwrot nieruchomości następuje nie na rzecz jej „pierwotnego” właściciela, ale na rzecz jego spadkobierców – co zważywszy na okres, w jakim nieruchomości były wywłaszczane jest powszechnym zjawiskiem. W przypadku takich osób– zdaniem autora należy – przyjąć, iż nabycie nieruchomości nie następuje z momentem jej uzyskania, lecz z chwilą nabycia spadku po osobie, której odebrano tę nieruchomość. Oznacza to, że upływ 5 letniego terminu liczony powinien być od momentu, w którym nastąpiło nabycie spadku (obejmującego uprawnienie do dochodzenia zwrotu niesłusznie przejętej przez państwo nieruchomości), a nie momentu w którym nastąpiło skuteczne wyegzekwowanie tego prawa.

Należy jednak wskazać, iż w praktyce spotykane jest również stanowisko odmienne od zaprezentowanego powyżej (np. w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 2 września 2014 r.; sygn. ITPB2/415-587/14/DSZ).


Otrzymanie odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość

Niekiedy osoby domagające się zwrotu odebranej własności nie otrzymują nieruchomości, lecz odszkodowanie – kwoty są zasądzane na rzecz poszkodowanych lub ich spadkobierców przez sądy powszechne. Należy zauważyć, że tego rodzaju przysporzenie może, co do zasady, korzystać ze zwolnienia z opodatkowania PIT.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Stosownie bowiem do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT zwolnione z PIT są m.in. otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z pewnymi wyjątkami, które nie znajdują jednak zastosowania w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze, że przyznając odszkodowanie sądy działają w oparciu o przepisy ustaw (w szczególności art. 361 § 1 i 417 Kodeksu cywilnego), to wartość otrzymanego odszkodowania powinna zostać objęta zwolnieniem z PIT.

Taki pogląd zaprezentował m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 9 września 2014 r. (sygn. IPPB4/415-458/14-4/MS). Niemniej organy wskazują jednocześnie, że co prawda zwolniona z podatku jest wartość odszkodowania, lecz nie dotyczy to kwoty zasądzonych odsetek. W ich opinii, odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego (są skutkiem nie wykonania zobowiązań i nie są związane wprost z poniesioną szkodą).

Piotr Wyrwa, Doradca podatkowy 12653, Tax Consultant, RSM Poland

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Przedsiębiorcy chcą uproszczenia w kontroli celno-skarbowej i podatkowej. Widzą potrzebę dialogu z kontrolerami

Przedsiębiorcy, w ramach deregulacji prowadzonej przez rząd, domagają się większej współpracy i otwartości na wyjaśnienia ze strony służb celno-skarbowych, jasnej interpretacji przepisów, partnerskiego traktowania oraz skrócenia procesu przedawnienia.

Zawód: księgowy: teraz wyraźny awans w rankingu prestiżu. Dlaczego warto zarabiać na umiejętności księgowania

W najnowszym rankingu najbardziej poważanych zawodów w Polsce opublikowanym przez SW Research (2025) księgowy awansował o 3 miejsca w porównaniu z ubiegłym rokiem. Aktualnie zajmuje 22 miejsce na 51 profesji.

Rząd poprawia KSeF, przedsiębiorcy zadowoleni z kolejnym zmian w ustawie, zwłaszcza że korzystne modyfikacje nastąpią jeszcze przed wejściem w życie zmienianych przepisów

Krajowy System e-Faktur zmienia się na lepsze. Rząd, po konsultacjach z przedsiębiorcami, przyjął pakiet przepisów, które mają ułatwić funkcjonowanie Krajowego Systemu e-Faktur. Nowe przepisy są wynikiem licznych konsultacji z przedsiębiorcami, jakie przeprowadziło Ministerstwo Finansów.

MF proponuje zmiany w raportowaniu do KNF. Mniej obowiązków dla domów maklerskich

Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia zmieniającego zasady przekazywania informacji do Komisji Nadzoru Finansowego przez firmy inwestycyjne i banki prowadzące działalność maklerską. Nowe regulacje, będące częścią pakietu deregulacyjnego, mają na celu uproszczenie obowiązków sprawozdawczych i zmniejszenie obciążeń administracyjnych.

REKLAMA

Kawa z INFORLEX. Przygotowanie do KSeF

Zapraszamy na bezpłatne spotkanie online. Kawa z INFORLEX wydanie EXTRA. Rozmowa z 2 cenionymi ekspertami.

Kolejna rewolucja i sensacyjne zmiany w KSeF i elektronicznym fakturowaniu. Czy są nowe terminy, co z możliwością fakturowania offline

Deregulacja idzie pełną parą. Rząd zmienia nie tylko obowiązujące już przepisy, ale i te, które dopiero mają wejść w życie. Przykładem takiej deregulacji są przepisy o KSeF czyli o obowiązkowym przejściu na wyłącznie cyfrowe e-faktury. Co się zmieni, co z terminami obowiązkowego przejścia na e-fakturowanie dla poszczególnych grup podatników?

BPO jako most do innowacji: Jak outsourcing pomaga firmom wyjść ze swojej bańki i myśleć globalnie

W dzisiejszym dynamicznym środowisku biznesowym, gdzie innowacyjność decyduje o przewadze konkurencyjnej, wiele przedsiębiorstw boryka się z paradoksem: potrzebują dostępu do najnowszych technologii i świeżych perspektyw, ale ograniczają ich własne zasoby, lokalizacja czy kultura organizacyjna. Business Process Outsourcing (BPO) staje się w tym kontekście nie tylko narzędziem optymalizacji kosztów, ale przede wszystkim bramą do globalnej puli wiedzy i innowacji.

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

REKLAMA

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

Wzmożone kontrole upoważnionych i zarejestrowanych eksporterów w UE

Od czerwca 2025 r. unijne służby celne rozpoczęły skoordynowane i intensywne kontrole firm posiadających status upoważnionego eksportera (UE) oraz zarejestrowanego eksportera (REX). Działania te są odpowiedzią na narastające nieprawidłowości w dokumentowaniu preferencyjnego pochodzenia towarów i mają na celu uszczelnienie systemu celnego w ramach umów o wolnym handlu.

REKLAMA