Jak radzić sobie w postępowaniu podatkowym - PORADNIK

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

I. Kiedy może się zdarzyć postępowanie podatkowe

Większość podatków wpłacasz na konto organu podatkowego bez wezwania, składając jednocześnie odpowiedni formularz (np. VAT, PCC), w którym wskazałeś m.in. czynność podlegającą opodatkowaniu, podstawę opodatkowania, stawkę podatku.

Jeżeli tego nie zrobisz organ podatkowy wszczyna z urzędu w stosunku do Ciebie postępowanie w celu określenia zobowiązania pieniężnego – wysokości podatku.

Istnieją również podatki (np. podatek od spadków i darowizn, podatek od nieruchomości), których nie wpłacasz na konto organu podatkowego po samodzielnym ich wyliczeniu. Musisz przejść przez postępowanie podatkowe i oczekiwać na decyzję, którą to organ podatkowy ustali Ci wysokość zobowiązania pieniężnego.

Organ podatkowy prowadzi również postępowanie w sytuacji, gdy starasz się np. o umorzenie zaległości podatkowej lub rozłożenie jej na raty.

Wobec powyższego, w zależności od zaistniałego zdarzenia, organ podatkowy wszczyna i prowadzi w stosunku do Ciebie postępowanie:

- z urzędu, doręczając Ci postanowienie,
-na Twój wniosek (zeznanie), wówczas co do zasady nie otrzymujesz postanowienia.

Podstawowy akt prawny, w którym uregulowane jest postępowanie podatkowe to Ordynacja podatkowa (Op).

II. Jaki organ może prowadzić postępowanie

Postępowanie podatkowe jest prowadzone przez organ podatkowy, którym co do zasady jest:

• naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa – organy I instancji,
• dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej, samorządowe kolegium odwoławcze – organy II instancji.

Organy podatkowe działają przy pomocy urzędów, w których zatrudnieni są pracownicy i to oni w rzeczywistości wykonują wszystkie czynności związane z postępowaniem podatkowym. Masz prawo znać imię i nazwisko pracownika, który zajmuje się Twoją sprawą

Istnieją również sytuacje, że organ podatkowy upoważnia pracowników do załatwiania spraw w jego imieniu. Wówczas pisma, które otrzymasz z urzędu mogą być opatrzone pieczątką np. z up. Burmistrza – Sekretarz Gminy lub z up. Naczelnika Urzędu Skarbowego – Kierownik Działu Podatków Pośrednich. Nie oznacza to, że zmieniona została właściwość organu.

III. Organ podatkowy musi przestrzegać zasad

Masz prawo żądać od organu podatkowego, by przestrzegał zasad nałożonych na niego przez przepisy Ordynacji podatkowej. Najważniejsze z nich to:

1) Zasada praworządności – działanie na podstawie przepisów prawa. Zwróć uwagę, czy podstawą wydania postanowienia, decyzji, wezwania i każdego innego działania urzędnika jest konkretny przepis ustawy lub rozporządzenia. Naruszenie tej zasady najczęściej skutkuje stwierdzeniem nieważności decyzji !

2) Zasada zaufania i zasada udzielania informacji – postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Masz więc prawo żądać, aby pracownicy organów podatkowych udzielali Ci niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.

Masz prawo pytać urzędnika o Twoją sprawę (zwłaszcza o przepisy z nią związane) i uzyskać odpowiedź, ale również organ podatkowy powinien z własnej inicjatywy o tym Cię informować.

3) Zasada prawdy obiektywnej – organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym. Ciężar dowodzenia obciąża organ podatkowy, co nie oznacza, że nie możesz sam podejmować inicjatywy i zgłaszać dowodów.

4) Zasada czynnego udziału stron w każdym stadium postępowania – jako strona postępowania, masz prawo brać czynny udział w każdym jego stadium, a przed wydaniem decyzji wypowiedzieć się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wypowiedzieć się możesz podczas wizyty w urzędzie ustnie, do protokołu lub przesyłając do urzędu pismo. Naruszenie wskazanej zasady będzie skutkować wadliwością postępowania i doprowadzi do uchylenia rozstrzygnięcia w danej sprawie.

Organ podatkowy może odstąpić od powyższej zasady, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek Twój ma zostać wydana decyzja w całości go uwzględniająca. Działanie takie ma na celu przyśpieszenie zakończenia postępowania podatkowego i wydanie decyzji.

5) Zasada przekonywania stron – organy podatkowe mają obowiązek wyjaśnić Ci zasadność przesłanek, którymi się kierują przy załatwianiu sprawy oraz powinny Cię przekonywać do dobrowolnego wykonania wydanej decyzji. Realizacja zasady ma miejsce podczas prowadzonego postępowania wyjaśniającego, jak też w uzasadnieniu decyzji podatkowej.

6) Zasada działania wnikliwego i prostego – organy podatkowe działają w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Jeżeli czynność nie wymaga sformalizowanych procedur (np. doręczenie postanowienia lub decyzji) może być ona dokonana przy pomocy telefonu, czy poczty elektronicznej.

Jeżeli sprawa nie wymaga zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinna być załatwiana niezwłocznie.

7) Zasada pisemności – sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej. Powinieneś pamiętać, że prawo daje Ci możliwość składania ustnie podań (żądań, wyjaśnień, odwołań, zażaleń, ponagleń, wniosków), lecz zgodnie z zasadą pisemności zostaną one utrwalone w protokole sporządzonym przez pracownika urzędu.

8) Zasada dwuinstancyjności – postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Masz prawo do rozstrzygnięcia sprawy w dwóch organach, gdzie organ odwoławczy kontroluje decyzję organu pierwszej instancji. Co do zasady odwołujemy się od decyzji:

• naczelnika urzędu skarbowego do dyrektora izby skarbowej,
• naczelnika urzędu celnego do dyrektora izby celnej,
• wójta (burmistrza, prezydenta) do samorządowego kolegium odwoławczego.

9) Zasada trwałości decyzji ostatecznych – decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Ich podważenie (czyli tzw. „wzruszenie”) możliwe jest tylko w wyjątkowych przypadkach przewidzianych w przepisach. Zasada ta służy pewności obrotu prawnego, zapewnia podatnikom ochronę praw nabytych.

10) Zasada jawności – postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron. Zasada ta chroni Cię przed wglądem osób postronnych w Twoje indywidualne sprawy. Dane zawarte w deklaracjach oraz innych dokumentach składanych przez Ciebie do urzędu objęte są tajemnicą skarbową, której naruszenie przez pracownika może skutkować nałożeniem na niego nawet kary pozbawienia wolności do 5 lat.