Kontrola podatkowa - uprawnienia organów podatkowych oraz prawa kontrolowanego (część 1)

Organy podatkowe mają prawo sprawdzić, czy i w jaki sposób przedsiębiorca wypełnia ciążące na nim obowiązki podatkowe. Obowiązujące przepisy zapewniają bardzo szerokie uprawnienia organom podatkowym oraz nakładają na kontrolowanego szereg obowiązków.

WSZCZĘCIE KONTROLI

Zgodnie z Ordynacją Podatkową celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Skontrolowany może być podatnik, płatnik, inkasent oraz następcy prawni. Kontrolę podatkową przeprowadzają organy podatkowe pierwszej instancji, tj. naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa. Minister właściwy do spraw finansów publicznych przeprowadza kontrolę podatkową, której celem jest sprawdzenie stosowania uznanej przez ten organ metody ustalenia ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi.

Kontrolę podatkową podejmuje się z urzędu. Organy podatkowe zawiadamiają kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.

Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

Ordynacja podatkowa przewiduje jednak przypadki, w których możliwe jest wszczęcie kontroli podatkowej bez uprzedniego zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Dotyczy to m.in. przypadków, gdy kontrola:

- dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług

Kiedy urząd skarbowy może wszcząć kontrolę bez zawiadomienia

- ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze

- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach

- dotyczy niezgłoszonej działalności gospodarczej

- ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury.

Kontrola podatkowa jest przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez naczelnika urzędu skargowego, naczelnika urzędu celnego, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Co ważne, upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej powinno zawierać:

- oznaczenie organu, datę i miejsce wystawienia,

- wskazanie podstawy prawnej „którą stanowi zawsze art. 281 § 1 Ordynacji Podatkowej (...)”. (H. Dzwonkowski, M. Biskupski, Ordynacja podatkowa, komentarz, Legalis).

- imię i nazwisko kontrolującego

- numer legitymacji służbowej kontrolującego

- oznaczenie kontrolowanego

- określenie zakresu kontroli „który nie może wykraczać poza granice właściwości rzeczowej organu podatkowego przeprowadzającego kontrolę. (...)”. (H. Dzwonkowski, M. Biskupski, Ordynacja podatkowa, komentarz, Legalis)

- datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli

- podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem stanowiska

- pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego

Upoważnienie, które nie spełnia wymagań określonych w przepisach nie może stanowić podstawy do przeprowadzenia kontroli. Zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w upoważnieniu.

Wyższe kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe w 2013 r.

Nie zawsze trzeba stawiać się na wezwanie fiskusa

Wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu lub osobie przez niego wyznaczonej upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Jeżeli kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, upoważnienie doręcza się oraz okazuje legitymację służbową członkowi zarządu, wspólnikowi, innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego. Kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. W razie nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji pracownikowi kontrolowanego lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę, czyli np. funkcjonariusz Policji. W przypadkach wyżej wymienionych, organ podatkowy obowiązany jest doręczyć kontrolowanemu upoważnienie do przeprowadzenia kontroli bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia wszczęcia kontroli. Co ważne, dokumenty z czynności kontrolnych dokonanych z naruszeniem w/w. obowiązku nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym.

Autor: Radosław Artur Płonka, aplikant radcowski