Jak można odzyskać VAT niesłusznie zapłacony przy sprzedaży działek stanowiących majątek prywatny

RADA

Tak, powinna Pani wystąpić o zwrot nadpłaty. Powinna się Pani jednak liczyć z koniecznością udowodnienia, że VAT z tytułu sprzedaży działek stanowiących Pani majątek prywatny został zapłacony nienależnie. W przypadku sporu z urzędem skarbowym może Pani odwołać się do sądu. Jeżeli sprawa znajdzie swój finał w sądzie, jest duże prawdopodobieństwo uzyskania korzystnego wyroku.

UZASADNIENIE

W pytaniu Czytelniczki jest najpewniej mowa o wyroku z 29 października 2007 r. (sygn. akt I FPS 3/07), chociaż nie jest to jedyny korzystny dla podatników wyrok w tej sprawie.

Podobnie orzekł NSA w wyroku z 24 kwietnia 2007 r. (sygn. akt I FSK 603/06), WSA we Wrocławiu w wyroku z 6 września 2006 r. (sygn. akt I SA/Wr 1254/05), WSA w Warszawie w wyroku z 15 stycznia 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 3885/06) i WSA w Warszawie w wyroku z 21 lutego 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 4176/2006).

Wyprzedaż majątku prywatnego nie podlega VAT - stanowisko NSA

W uzasadnieniu wyroku z 29 października 2007 r. NSA wskazał m.in., iż:

Zarówno z brzmienia przepisu art. 4 ust. 1 i 2 VI Dyrektywy, jak i art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT wynika bowiem nader wyraźnie, że warunkiem niezbędnym do uznania danego podmiotu za podatnika VAT jest ustalenie, że działa on niezależnie jako producent, handlowiec, usługodawca, pozyskujący zasoby naturalne, rolnik czy wykonujący wolny zawód.

Innymi słowy, jeśli dana czynność wykonana została poza zakresem działań producenta, handlowca, usługodawcy, pozyskującego zasoby naturalne, rolnika czy wykonującego wolny zawód, to w świetle art. 4 ust. 1 i 2 VI Dyrektywy z tytułu wykonania takiej czynności dany podmiot nie może być uznany za podatnika VAT, i to bez względu na to, czy czynność tę wykonał jednorazowo, ale w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy, czy też wielokrotnie.

Taka zaś właśnie sytuacja występuje w przypadku sprzedaży przez daną osobę jej majątku prywatnego. Majątek taki nabywany bowiem był na własne potrzeby danej osoby, a nie z przeznaczeniem do działalności handlowej, a zatem jego sprzedaż, zarówno w całości, jak i w częściach, jednemu lub wielu nabywcom, z zyskiem lub bez, nie może być uznana za działalność handlową ze skutkiem w postaci uznania tej osoby za podatnika VAT.

NSA podkreślił również, że:

zwłaszcza w przypadku działalności gospodarczej w zakresie handlu zamiar częstotliwego wykonywania czynności ujawniony być musi już w momencie nabycia towaru, a nie w momencie jego sprzedaży. (...) Z kolei brak takiego zamiaru wyklucza możliwość uznania danego podmiotu za podatnika VAT - przytoczony wyrok NSA był omawiany w Mk nr 24/2007; w pełnym brzmieniu jest dostępny w Bazie Orzeczeń na stronie Naczelnego Sądu Administracyjnego (www.nsa.gov.pl).

Sprzedaż gruntu przez rolnika ryczałtowego nie podlega VAT - stanowisko NSA

Podatnicy będący rolnikami ryczałtowymi, którzy wykorzystywali sprzedawany grunt w produkcji rolnej, mogą mieć problem z udowodnieniem w urzędzie skarbowym, iż grunt nie był związany z działalnością gospodarczą. Również w tym przypadku pomocne może być stanowisko NSA wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 29 października 2007 r. NSA wyraził w nim pogląd, że:

Argumentem przemawiającym za uznaniem zawsze za podatnika podatku od towarów i usług osoby, która nabyła do majątku prywatnego grunty rolne sprzedawane następnie jako działki budowlane, nie może być okoliczność, że w świetle definicji działalności gospodarczej zawartej w art. 4 ust. 2 VI Dyrektywy i w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność rolnika jest działalnością gospodarczą. Uwzględnić bowiem trzeba, że grunty takie nie zawsze służyć muszą dostawom produktów rolnych, lecz prywatnym potrzebom rolnika i członków jego rodziny. Niezależnie od tego nie wydaje się do obrony teza, że działający rozumnie i logicznie ustawodawca, decydując się na przyjęcie opcji określonej w art. 25 VI Dyrektywy, przewidującej maksymalne uproszczenia w odniesieniu do rolników ryczałtowych (brak obowiązku rejestracji, wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji, składania deklaracji, zwolnienie od podatku dostaw produktów rolnych i świadczenia usług rolniczych), objął jednak te podmioty wszystkimi obowiązkami podatnika, w sytuacji gdy z różnych przyczyn (np. choroba, kalectwo, starość, upadek sił) decydują się one na sprzedaż nie tylko gruntów, ale i maszyn, urządzeń, pojazdów nabytych w celu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Sprzedaż prywatnych gruntów podlega VAT - stanowisko organów podatkowych

Z ostatnio opublikowanych interpretacji indywidualnych wynika, że izby skarbowe nie podzielają stanowiska sądów i nadal dążą do opodatkowania sprzedaży prywatnych gruntów.

Z interpretacji indywidualnej z 23 kwietnia 2008 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, sygn. IPPP1-443-629/08-2/AB, wynika, że jeżeli osoba fizyczna uzyskała z jakiegoś tytułu status podatnika VAT, to wszelkie transakcje, nawet te dokonywane przez nią jako osobę prywatną, podlegają opodatkowaniu.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 18 kwietnia 2008 r., sygn. IBPP1/443-582/07/MS/KAN- -3109/12/07/KAN-1314/02/08, stwierdził, że gdy podatnik już raz się zarejestrował jako podatnik VAT (ze względu na błędną wykładnię przepisów - przyp red.), to nie ma prawa do zwrotu VAT od sprzedaży prywatnych działek. Co więcej, jest nadal zobowiązany do zapłaty VAT od sprzedaży kolejnych działek.

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 17 kwietnia 2008 r., sygn. ITPP2/443-53/08/JK, nakazał podatniczce, która odziedziczyła grunt, zarejestrowanie się jako podatnik VAT. Podatniczka podzieliła bowiem odziedziczony grunt na działki, które zamierzała sprzedać. Zdaniem Izby powinna więc tę sprzedaż opodatkować VAT. Takie samo stanowisko w podobnej sprawie zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 14 kwietnia 2008 r., sygn. IBPP1/443-83/08/KG/KAN- -438/01/08/KAN-3621/04/08.

Jak widać, izby skarbowe bronią zaciekle idei opodatkowania VAT sprzedaży prywatnych gruntów. Nie oznacza to jednak, że ich stanowisko jest słuszne.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty

Z orzecznictwa polskich sądów administracyjnych oraz orzecznictwa ETS wynika, że sprzedaż prywatnego majątku nie podlega VAT. Nie ma tutaj znaczenia fakt podziału nieruchomości na działki, czy działki kupi jeden, czy kilku nabywców i w jakim czasie. Nie ma również znaczenia, czy sprzedawca jest z innego tytułu zarejestrowanym podatnikiem VAT. Ważne jest, że nieruchomość ma charakter prywatny i nie była zakupiona ani wykorzystywana w celu prowadzenia działalności gospodarczej opodatkowanej VAT.

Biorąc pod uwagę wspomniane wyroki, zasadne jest, aby osoby, które niesłusznie zapłaciły VAT od sprzedaży prywatnego majątku, wystąpiły do organów podatkowych o zwrot nadpłaconego VAT. Powinny się one jednak przygotować na spór z urzędem. Orzeczenia sądu nie stanowią bowiem w Polsce źródła prawa. Każde orzeczenie (w tym wyroki wydawane w poszerzonym składzie) jest wydawane w indywidualnej sprawie i wiąże tylko w sprawie, która była przedmiotem rozstrzygnięcia. Wyroki nie mogą zatem stanowić jednoznacznej, automatycznej podstawy dla każdego podatnika znajdującego się w podobnej sytuacji do roszczeń względem fiskusa. Dotyczy to również roszczeń z tytułu nadpłacenia VAT od sprzedaży nieruchomości stanowiących majątek osobisty (prywatny) podatnika. W przypadku wydania orzeczenia sądu w rozszerzonym składzie przepisy podatkowe nie przewidują również żadnego szczególnego trybu postępowania, tak jak to ma miejsce np. w przypadku orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny.

WAŻNE!

Osoby, które w związku ze sprzedażą prywatnych nieruchomości zostały uznane za podatników VAT i które rozliczyły, poprzez złożenie deklaracji VAT-7 i zapłatę, podatek należny z tytułu sprzedaży nieruchomości, powinny złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą deklaracji podatkowej (art. 75 Ordynacji podatkowej).

Wniosek o stwierdzenie nadpłaty powinien zawierać wszystkie elementy, które najczęściej zawierają podania, tj. do kogo kierowany jest wniosek, kto składa wniosek, informację, z jakiego tytułu składany jest wniosek, krótki opis stanu faktycznego i szczegółowe uzasadnienie, z jakiego tytułu powstała nadpłata. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty podatku jest odrębnym postępowaniem (jak uzyskać zwrot nadpłaty wraz z wzorem wniosku o zwrot nadpłaty - patrz Mk nr 18/2007). W postępowaniu o stwierdzenie nadpłaty organ podatkowy jest zobligowany do przeprowadzenia nowego postępowania badającego zasadność powstania nadpłaty podatku. Po zbadaniu stanu faktycznego sprawy organ podatkowy wyda decyzję, w której:

• uzna podstawę powstania nadpłaty i określi jej wysokość lub

• uzna, że nadpłata nie powstała i odmówi stwierdzenia nadpłaty.

Decyzje w sprawie stwierdzenia nadpłaty oraz o odmowie stwierdzenia nadpłaty są decyzjami wydanymi przez organy I instancji. W przypadku gdy podatnik nie zgadza się z rozstrzygnięciem przyjętym przez ten organ, ma prawo wniesienia odwołania do organu II instancji (dyrektora izby skarbowej) w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji naczelnika urzędu skarbowego. Po wydaniu decyzji przez organ II instancji podatnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji organu II instancji.

Skutki wyroku wydanego w składzie siedmiu sędziów

Wyrok NSA z 29 października 2007 r. jest o tyle istotny, że został wydany przez NSA w poszerzonym składzie siedmiu sędziów (na podstawie art. 187 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, ma obowiązek przedstawić powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów (art. 269 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Wykluczone jest zatem, aby sąd (nie odwołując się do poszerzonego składu siedmiu sędziów) zajął odmienne stanowisko. Wyłącznie NSA w składzie siedmiu sędziów może podjąć decyzję o zmianie poprzednio wyrażonego stanowiska.

• art. 72-80 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 225, poz. 1671

• art. 15 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 74, poz. 444

• art. 187 § 1, art. 269 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. Nr 153, poz. 1270; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 221, poz.1650

Marlena Potocka

ekspert w zakresie VAT