Wymiana informacji podatkowych Polska – UE

Nowelizacja ordynacji podatkowej 2012 / 2013

17 lipca 2012 r. Rada Ministrów przygotowała założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej, przedłożone przez ministra finansów. Aktualnie trwają prace nad tym projektem.

W założeniach tych przewidziano zmianę przepisów Ordynacji podatkowej, uwzględniającą wdrożenie przepisów dyrektywy Rady 2011/16/UE z 15 lutego 2011 r.

Rozwiązania przyjęte w dyrektywie przewidują stworzenie skutecznego i szerokiego systemu wymiany informacji między administracjami podatkowymi państw członkowskich Unii Europejskiej. Nowe regulacje mają ułatwić pobór należności podatkowych, zmniejszą ryzyko oszustw i zapobiegną uchylaniu się od wypełniania obowiązków podatkowych.

W ramach omawianej nowelizacji do Ordynacji podatkowej zostaną włączone przepisy, które będą dopuszczały wymianę wszelkich informacji istotnych do stosowania i wykonywania przepisów prawa podatkowego w zakresie podatków stanowiących dochód budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Nie będzie dotyczyć to m.in.: podatku VAT, ceł, podatku akcyzowego, składek na ubezpieczenie społeczne, opłaty skarbowej.

W założeniach przewidziano, że minister finansów (w rozporządzeniu) wyznaczy organ podatkowy odpowiedzialny za wymianę informacji oraz określi zasady współpracy organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego z organami podatkowymi podległymi ministrowi finansów.

Zostanie przyjęte rozwiązanie, zgodnie z którym możliwe będzie wyznaczanie pracowników urzędów kontroli skarbowej, urzędów skarbowych i izb skarbowych do bezpośredniej wymiany informacji w zakresie kontroli wielostronnych oraz - w razie potrzeby - uczestniczenia w spotkaniach związanych z kontrolami.

W dokumencie określono, że w projekcie ustawy Ordynacja podatkowa będą uregulowane również zagadnienia dotyczące czasu trwania postępowania w sprawie udzielenia informacji na wniosek obcej władzy. Zostaną określone ścisłe terminy, m.in. na: udzielenie informacji z urzędu, poinformowanie o przyczynach nieudzielania informacji, wezwanie do uzupełnienia wniosku.

Zmienią się ponadto przepisy dotyczące zasad wszczynania i prowadzenia kontroli jednoczesnych. Zdaniem resortu finansów, nowe przepisy przyspieszą i zwiększą efektywność kontroli. Wszczęcie i przeprowadzenie kontroli jednoczesnych nie będzie wymagać zawierania porozumień przez zainteresowane strony - wystarczą jedynie uzgodnienia i podjęcie decyzji o przystąpieniu do konkretnej kontroli.

Upoważnieni przedstawiciele obcej władzy, zgodnie z założeniami, będą mogli przebywać w siedzibach organów podatkowych i urzędach kontroli skarbowej. Ponadto będą mogli uczestniczyć w postępowaniach podatkowych kontrolnych prowadzonych przez organy kontroli skarbowej.

Czy fiskus może ścigać podatnika nawet za granicą?

Raje podatkowe, coraz częściej utracone

Wymiana informacji podatkowych

Zdaniem Ministerstwa Finansów wymiana informacji podatkowych stanowi  podstawowy instrument umożliwiający pozyskiwanie danych o zakresie  działalności podatników podejmowanej w  relacjach transgranicznych.  

Realizowana jest ona przede wszystkim w oparciu o postanowienia umów o  unikaniu podwójnego opodatkowania inkorporujących standard wymiany  informacji zgodny z wytycznymi OECD.  Szeroki zakres wymiany informacji  podatkowych, wspierany politycznie na szczeblu G20, umożliwia państwom  podejmowanie efektywnej walki ze zjawiskami unikania i uchylania się od  opodatkowania.  

Omawiane założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja  podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej nie kreują nowej instytucji, która  pozwoli na wymianę informacji podatkowych między państwami członkowskimi  Unii Europejskiej.

Tego rodzaju wymiana funkcjonuje już bowiem od dnia 1 maja  2004 r. na podstawie przepisów art. 305b–305m ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749), stanowiących implementację postanowień dyrektywy Rady 77/779/EWG z dnia 19 grudnia 1977 r. dotyczącej  wzajemnej pomocy właściwych władz państw członkowskich w obszarze  podatków bezpośrednich oraz opodatkowania składek ubezpieczeniowych.  

Konieczność modyfikacji niektórych aspektów procedury wymiany informacji  wynika z obowiązku implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów  dyrektywy Rady 2011/16/UE z dnia 15  lutego 2011 r. w sprawie współpracy  administracyjnej w dziedzinie opodatkowania i uchylającej dyrektywę 77/799/EWG.   

Tajemnica skarbowa  

Dyrektywa Rady 77/799/EWG wprowadziła bezwzględny wymóg, że  wszystkie informacje, które państwo członkowskie otrzymuje w ramach wymiany  informacji podatkowych, muszą być w tym państwie zachowane w tajemnicy w  taki sam sposób, jak informacje otrzymane na mocy ustawodawstwa krajowego.  

Wskazano przy tym szczegółowo standardy utrzymania informacji podatkowych w  poufności, jakie muszą zapewnić ustawodawstwa krajowe państw członkowskich.  

W polskim systemie prawnym takie gwarancje stwarzają przede wszystkim  przepisy Ordynacji podatkowej o tajemnicy skarbowej.

Klauzula poufności  określona dyrektywą Rady 77/799/EWG została wdrożona w art. 305e pkt 4 i art.  305h pkt 7 Ordynacji podatkowej. Zobowiązanie do objęcia tajemnicą otrzymanych informacji, zgodnie  z przepisami prawa krajowego państwa  wnioskującego, stanowi niezbędny element wniosku obcej władzy o udzielenie  informacji.

Strona polska przed przekazaniem informacji do innego państwa  członkowskiego Unii Europejskiej ma obowiązek wyjaśnić, czy przepisy tego  państwa zapewnią tym informacjom taki sam poziom ochrony, jak informacjom  uzyskanym w tym państwie.

W razie niespełnienia tego warunku wydawane jest  postanowienie o odmowie udzielenia informacji.

Polski fiskus aktywnie uczestniczy w wymianie informacji podatkowych

Ministerstwo Finansów informuje, że z instytucji  wymiany informacji korzysta również polska administracja skarbowa.  Dotychczasowe wieloletnie doświadczenia we współpracy z państwami  członkowskimi w tym obszarze nie dają najmniejszych podstaw do formułowania  obaw o naruszenie interesów podatników i tajemnicy skarbowej.  

Kwestie związane z zakresem informacji podatkowych podlegających  wymianie z państwami członkowskimi UE zostały szczegółowo wyjaśnione w pkt II. 1 założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy  Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej, gdzie stwierdzono:

 „Obecnie wymiana informacji podatkowych obejmuje wszelkie informacje  istotne dla prawidłowego określania podstaw opodatkowania i wysokości  zobowiązania podatkowego w zakresie:  

- opodatkowania dochodu, majątku lub kapitału, bez względu na sposób i  formę opodatkowania, w tym opodatkowania dochodu ze sprzedaży rzeczy lub  praw majątkowych oraz przyrostu wartości majątku lub kapitału,  

- opodatkowania składek ubezpieczeniowych.  

Dyrektywa Rady 2011/16/UE przewiduje szerszy zakres informacji  podlegających wymianie. Implementacja  przepisów dyrektywy 2011/16/UE  wymaga wprowadzenia do Ordynacji podatkowej zmiany polegającej na objęciu  wymianą informacji wszelkich informacji, które wydają się być istotne do celów  stosowania i wykonywania przepisów  prawa podatkowego w zakresie podatków  stanowiących dochód budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, z  wyjątkiem podatku od towarów i usług, ceł, podatku akcyzowego, składek na  ubezpieczenie społeczne, opłaty skarbowej oraz należności o charakterze  umownym, takich jak wynagrodzenia za usługi użyteczności publicznej”.  

Według motywu 9 preambuły dyrektywy Rady 2011/16/UE standard  „przewidywalnego związku” (ang. foreseeable  relevance) ma zapewnić jak  najszerszą wymianę informacji w sprawach podatkowych i jednocześnie  precyzować,  że państwa członkowskie nie mają prawa angażować się w tzw.  fishing expeditions ani zwracać się o informacje, które nie są związane ze  sprawami podatkowymi danego podatnika.

Udzielenie informacji państwom członkowskim następuje na wniosek lub z urzędu.

Wniosek o udzielenie informacji powinien zawierać m.in. wskazanie zakresu  żądanych informacji i celu ich wykorzystania (art. 305e Ordynacji podatkowej).  

Wniosek ten może dotyczyć wyłącznie informacji odnoszących się do podatków wymienionych w art. 305b Ordynacji podatkowej.

Zakres informacji  udzielanej na wniosek ograniczony jest zakresem żądania.   

W  ściśle określonych sytuacjach, wymienionych w art. 305k § 1 Ordynacji  podatkowej, informacje podatkowe, o których mowa w art. 305b Ordynacji  podatkowej, są udzielane są obcym władzom z urzędu.

Dotyczy to przypadków,  gdy:  

- uprawdopodobnione jest uszczuplenie należności podatkowych lub obejście  prawa podatkowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;

- korzystanie przez podatnika z ulg podatkowych może być podstawą powstania obowiązku podatkowego lub zwiększenia zobowiązania podatkowego w  państwie członkowskim Unii Europejskiej;

- ustalenia postępowania podatkowego lub kontrolnego, dokonane w oparciu  o informacje uzyskane od obcej władzy, mogą być  użyteczne dla prawidłowego  określania podstaw opodatkowania i wysokości zobowiązania podatkowego. 

Lokalizowanie nierzetelnych podatników za granicą

Wymiana informacji prowadzona z państwami  członkowskimi stanowi skuteczne narzędzie do identyfikowania osób  przebywających za granicą, które nie płacą podatków.

Po uzyskaniu stosownych informacji podejmowane są odpowiednie działania zmierzające do ich  opodatkowania.  

Organy podatkowe mogą uzyskiwać informacje o adresie podatnika w wyniku przeprowadzonych czynności  dowodowych.

W przypadku ustalenia pełnych danych adresowych doręczenie  pisma za granicą jest możliwe za pokwitowaniem przez pocztę.

W razie  niemożności doręczenia pisma w drodze bezpośredniej przesyłki przez pocztę,  np. przy braku pełnych danych adresowych lub częstych zmianach miejsca  zamieszkania podatnika, zastosowanie znajduje tryb doręczania określony w art.  154a Ordynacji podatkowej.

Przepis ten przewiduje doręczanie pism polskich  organów podatkowych w państwach Unii Europejskiej za pośrednictwem obcej  władzy, do której może o to wystąpić z wnioskiem minister finansów lub  upoważniony przez niego podległy organ.  

Samodzielne doręczanie pism bezpośrednio  osobie przebywającej na terytorium innego państwa członkowskiego jest  priorytetem na gruncie przepisów dyrektywy Rady 2011/16/UE.

Wystąpienie do  władzy państwa członkowskiego z wnioskiem o doręczenie pisma organu  podatkowego dyrektywa zawęża tylko do przypadków, gdy nie jest możliwe  dokonanie doręczenia zgodnie z przepisami o doręczeniach obowiązującymi w  tym państwie członkowskim lub gdy takie doręczenie powodowałoby  nieproporcjonalne trudności. 

Źródło: KPRM, odpowiedzi na interpelacje poselskie nr 7679 i nr 8131 z 2012 roku.