Wystawianie i ewidencjonowanie faktur VAT w świetle zmian w Kodeksie karnym - jak nie popełnić nowych przestępstw fakturowych

Sprawy karno-skarbowe przechodzą na drugi plan: teraz najważniejsze są faktury w rozumieniu podatku od towarów i usług. Wystawianie lub posługiwanie się tymi fakturami jeżeli zostały one podrobione lub przerobione, może być przestępstwem zagrożonych karą więzienia od sześciu miesięcy do ośmiu lat, a w przypadkach szczególnych nawet nie mniej niż 5 lat lub 25 lat pozbawienia wolności. Wszystkie osoby uczestniczące w wystawianiu lub posługiwaniu się tymi fakturami muszą zrozumieć sens tych przepisów i podjąć działania mające na celu zapobieżenie popełnienia tych przestępstw.

Autopromocja

Zacznijmy od istoty dwóch najistotniejszych czynów zabronionych, które są uregulowane w nowym art. 270a Kodeksu karnego. Kluczowym zdarzeniem jest „faktura podrobiona lub przerobiona”. Co należy przez to rozumieć?

Są to najczęściej trzy następujące sytuacje:

1. fakturę wystawia osoba nie będąca podatnikiem lub nie działająca w imieniu podatnika, a podany w jej treści wystawca – podatnik nie istnieje; nie tylko są to powszechnie znane „słupy”, lecz również różnego rodzaju „podmioty optymalizacyjne”, które powołano tylko po to, aby wystawiły one faktury z tytułu pozornych czynności; czynność, której dotyczy ta faktura, może być realnie wykonana, lecz nie wykonał jej podmiot wymieniony na fakturze, gdyż on obiektywnie nie istnieje,

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

2. fakturę wystawia osoba będąca podatnikiem lub działająca w imieniu realnie istniejącego podatnika, lecz podatnik ten nie wykonał fakturowanej czynności, gdyż:

• czynność tak była wykonana przez innego podatnika,
• czynności tej w ogóle nie było.

W tych dość typowych przypadkach fakturowanie dokumentuje zdarzenia, których nie wykonał podatnik będący jej prawnym wystawcą, przy czym fakt jej realnego wykonania przez innego podatnika nie ma rozstrzygającego znaczenia (są to najczęściej podmioty podstawione, które fałszują faktury w celu ukrycia rzeczywistego podatnika),

3. faktury wystawione przez osoby będące podatnikiem lub reprezentujące podatnika, który wykonał czynność na rzecz adresata faktury, lecz w treści faktury podano nieprawdę co do przedmiotu, podstawy opodatkowania lub innych danych dotyczących tej czynności. Dotyczy to w szczególności:

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

• nazwy czynności lub jej charakteru,
• kwot podstawy opodatkowania stawek i podatku należnego (lub jego braku),
• daty czynności.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

W tych przypadkach podanie nieprawdy na fakturze albo ma przynieść nienależną korzyść podatnikowi – nieprawdziwa nazwa czynności ma uzasadniać zastosowanie stawki 0% w miejsce np. 23% albo nabywcy, który chce uzyskać z tego tytułu korzyść (np. odliczenie podatku naliczonego).

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Istotą dwóch czynów zabronionych dotyczących powyższych faktur będzie „wystawienie” lub „posłużenie się”:

• w celu użycia jak autentyczną,
• w zakresie okoliczności fakturowych mogących mieć znaczenie dla określenia należności publicznej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności publicznej.

Cel użycia jak autentyczną jest oczywisty: tylko wtedy może być popełnione przestępstwo, aby ktoś fałszując faktury po to, aby jej użyć jako autentyczną lub posługuje się sfałszowaną przez kogoś fakturą jak autentyczną. Istotne są jednak okoliczności, o których mowa w pkt 2). Co należy przez to rozumieć? Są nimi te działania, które mogą mieć wpływ na rozliczenia podatkowe, czyli:

• prowadzenie ewidencji podatkowych dla potrzeb złożenia deklaracji,
• uwzględnienie w deklaracji podatkowej kwot wynikających ze sfałszowanych faktur.

Dopiero bowiem zaewidencjonowanie tych dokumentów w rejestrach podatkowych oraz zadeklarowanie tych kwot zgodnie z przepisami prawa podatkowego może mieć wpływ na określenie należności publicznych lub ich zwrotów. Czyli ryzyko popełnienia tych czynności pojawia się w związku z rutynowymi działaniami rozliczeniowymi: prowadzeniem ksiąg podatkowych i sporządzaniem deklaracji. Podatnicy muszą więc podjąć wszelkie niezbędne działania mające na celu zapobiegnięcie popełnienia tych przestępstw.

Witold Modzelewski

Profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Instytut Studiów Podatkowych

Właściciele firm, zarządy spółek, dyrektorzy ekonomiczni lub finansowi oraz pracownicy zajmujący się fakturowaniem, ewidencją podatkową oraz składaniem deklaracji VAT muszą podjąć wszelkie niezbędne działania mające na celu wyeliminowanie ryzyka wystawiania nierzetelnych (podrobionych lub przerobionych) faktur oraz posłużenia się tymi fakturami wystawionymi przez inne podmioty dla potrzeb prowadzenia ewidencji i składania deklaracji. Muszą być wydane odpowiednie zarządzenia i polecenia dotyczące fakturowania oraz  ewidencjonowania i deklarowania pod kątem wyeliminowania powyższych ryzyk.

W tym celu Instytut Studiów Podatkowych przygotował Wzorcowe Instrukcje dotyczące:

- Fakturowania dla potrzeb podatku od towarów i usług

- Sporządzania nowych deklaracji VAT,

które mogą być wykorzystane przez właścicieli, zarządy i dyrektorów ekonomicznych lub finansowych firm przy wydaniu poleceń eliminujących ryzyko popełnienia błędów mogących mieć znamiona tych czynów zakazanych.