Nadwyżka podatku VAT naliczonego nad należnym a przedawnienie

Kontrole podatkowe i kontrole celno – skarbowe

Kontrole podatkowe i kontrole celno – skarbowe dotyczą różnych aspektów działalności przedsiębiorcy. W zasadzie każdy jej przejaw podlega ocenie i kontroli. Kontrole podatkowe oraz celno – skarbowe prowadzone są w oparciu o tzw. analizę prawdopodobieństwa naruszenia prawa. Co to oznacza w praktyce? Zgodnie z ordynacją podatkową, na podstawie której prowadzone są kontrole podatkowe, kontrole planuje się i przeprowadza po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza obejmuje identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Z kolei z przepisów ustawy o KAS wynika, że kontrole celno – skarbowe, inne niż kontrole losowe lub wynikające z przepisów prawa, powinny uwzględniać ryzyko wystąpienia nieprawidłowości oraz ustalenie i ocenę środków niezbędnych do jego ograniczania. Ryzyko wystąpienia nieprawidłowości oznacza prawdopodobieństwo i skutki wystąpienia naruszenia przepisów prawa.

W konsekwencji, wszystkie kontrole fiskalne prowadzone są przy uwzględnieniu prawdopodobieństwa naruszenia przepisów podatkowych. Innymi słowy, organy podatkowe „nie idą w ciemno” na kontrolę, ale poprzedzają ją szczegółową analizą dotyczącą sytuacji konkretnego przedsiębiorcy. Wykorzystują w tym celu m.in. informacje pochodzące z plików JPK VAT, raportów o schematach podatkowych, czy systemów bankowych (STIR – system teleinformatyczny izby rozliczeniowej). To z kolei przekłada się na efektywność kontroli, czyli ich trafność i wartość uszczupleń podatkowych stwierdzonych w ich wyniku. Z danych Szefa KAS wynika bardzo wysoki stopień skuteczności przeprowadzonych kontroli wynoszący blisko 95%. Oznacza to, że w zasadzie każda kontrola stwierdza u kontrolowanego nieprawidłowości.

Nadwyżka VAT naliczonego nad należnym a przedawnienie - ciekawy wyrok NSA  

Jak wspomniałem, zakresem kontroli może być objęty każdy przejaw działalności przedsiębiorcy. Najczęściej kontrolowanym podatkiem jest VAT i całe spektrum zagadnień z nim związanych. W tym kontekście warto wspomnieć o bardzo ciekawym wyroku NSA z 24 lutego 2021 r. o sygn. akt I FSK 126/20, z którego wynika, że art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (dotyczący przedawnienia prawa do poboru podatku) nie ogranicza prawa podatnika do wykazania w poszczególnych okresach rozliczeniowych nadwyżki podatku naliczonego VAT nad należnym VAT, pozbawiając go tej nadwyżki, w sytuacji kiedy podatnik wykazuje systematycznie tę nadwyżkę za poszczególne okresy rozliczeniowe.

Istota sporu

Przedmiotem sporu w opisywanej sprawie było zagadnienie, czy pierwotnie zadeklarowana przez skarżącą nadwyżka do przeniesienia w wyniku prawnie dopuszczalnych rozliczeń, wykazywanych w kolejnych deklaracjach staje się elementem kolejnych rozliczeń, dopóki jej wysokość nie zostanie zakwestionowana w prawnie przewidzianej formie lub w całości nie zostanie skompensowana z VAT należnym. Ze stanu faktycznego sprawy wynikało, że skarżąca jest zarejestrowana na potrzeby rozliczeń z tytułu VAT od marca 1994r. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wykazywała w składanych deklaracjach VAT nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia na następne okresy rozliczeniowe od 1994r. do lipca 2004r.

Zdaniem organów podatkowych obu instancji nadwyżka podatku naliczonego nad należnym przenoszona na następne okresy rozliczeniowe uległa przedawnianiu z końcem 2009r., co uzasadniało “wyzerowanie” tej nadwyżki w rozliczeniu za grudzień 2012r.

Fiskus ma tylko 5 lat na weryfikację - stanowisko Sądu

Sąd pierwszej instancji nie podzielił stanowiska organów, że skarżąca już od grudnia 2009r. nie mogła obniżać VAT należnego o naliczony z faktur otrzymanych w latach wcześniejszych i przenosić nadwyżki na kolejne okresy rozliczeniowe, gdyż nadwyżka wygenerowana z tych dokumentów uległa przedawnieniu, tym samym powinna być “wyzerowana”.

Naczelny Sąd Administracyjny podzielił pogląd sądu pierwszej instancji. Zanegował natomiast stanowisko organów podatkowych, że skarżąca przenosząc swoje rozliczenia w zakresie VAT na kolejne okresy rozliczeniowe, utraciła prawo do odliczenia VAT, gdyż kwota deklarowana do przeniesienia wygasła na skutek przedawnienia już w 2009 r.

Zdaniem NSA, organ podatkowy, analogicznie jak w przypadku zadeklarowanego zobowiązania podatkowego, nie może po upływie terminu przedawnienia dokonywać weryfikacji i zmiany wysokości zadeklarowanej nadwyżki VAT. Dzieje się tak dlatego, że podatnik, po upływie okresu przedawnienia także nie ma takiego prawa, poprzez chociażby skuteczne skorygowanie deklaracji i wystąpienie z wnioskiem o zwrot nadpłaty. Sąd dostrzegł brak symetrii między nieograniczonymi w czasie uprawnieniami organu do weryfikacji rozliczeń podatnika, które przybierają formę nadwyżki VAT naliczonego nad należnym oraz 5-letnim terminem, który przysługuje podatnikowi na dokonanie korekty deklaracji w zakresie obniżenia VAT należnego o naliczony.

Ważne!
Należy bowiem wyraźnie rozróżnić przedawnienie kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia rozumiane jako brak możliwości kwestionowania, zmiany takiej nadwyżki wykazanej w deklaracji, zarówno przez organ podatkowy jak i podatnika, od ograniczenia w czasie prawa do przenoszenia tej nadwyżki.

Upływ okresu przedawnienia - skutki w VAT

Zdaniem NSA każde z rozliczeń podatnika VAT – niezależnie czy stanowi zobowiązanie podatkowe, czy nadwyżkę – nie może być już zmieniane po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego za dany okres rozliczeniowy. Upływ okresu przedawnienia powoduje, że zobowiązanie podatkowe w VAT (nadwyżka) stają się ostateczne i nie mogą być już weryfikowane lub zmieniane. Tym samym, niemożliwe było wydanie przez organy podatkowe jakiejkolwiek decyzji zmieniającej wysokość tych nadwyżek po upływie terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, których nadwyżki te dotyczyły. Brak więc zakwestionowania w stosownym czasie – przed upływem terminu przedawnienia – rozliczeń podatkowych dotyczących pierwotnych nadwyżek VAT uniemożliwia organom podatkowym, kwestionowanie tych rozliczeń w późniejszych okresach rozliczeniowych, następujących po przedawnieniu zobowiązań podatkowych, których dotyczyły ww. nadwyżki. W kolejnych okresach rozliczeniowych ukształtowane zostały nowe nadwyżki, których częścią składową – w wyniku zgodnych z prawem rozliczeń – stały się nadwyżki wykazywane pierwotnie przez skarżącą.

Organ podatkowy miał stosowny czas i uprawnienia, żeby przed upływem terminu przedawniania skorygować rozliczenia skarżącej. Skoro tego nie zrobił, skarżąca korzysta z dobrodziejstwa instytucji przedawniania rozumianej jako zakaz organu korygowania jej rozliczeń, co do których upłynął termin przedawnienia zobowiązania za dany okres podatku naliczonego nad należnym na następne okresy rozliczeniowe.

Podsumowując

Trafnie sąd orzekł, że organy podatkowe wydając swoje decyzje w 2018 r. nie mogły już wypowiadać się w kwestii nadwyżek wygenerowanych od 1994 r. do lipca 2004 r., a następnie przenoszonych do kolejnych deklaracji. Termin przedawnienia, o którym mowa w art. 70 § 1 ordynacji podatkowej, pozwalał organom sięgnąć jedynie do rozliczenia za grudzień 2012 r. Skoro natomiast zobowiązanie podatkowe za te okresy, w których wygenerowane zostały nadwyżki uległo przedawnieniu, organ nie mógł już ich weryfikować. Organy podatkowe mają wszelkie narzędzia ku temu by zmieniać – przed upływem terminu przedawnienia – ewentualnie wadliwe rozliczenia podatnika w zakresie VAT. NSA wyraźnie zaznaczył, że organ podatkowy miał zarówno odpowiedni czas jak i uprawnienia, żeby przed upływem terminu przedawniania skorygować rozliczenia skarżącej, z których jednak nie skorzystał.

Mariański Group

Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po nasze publikacje

KOMPLET: VAT zmiany od 1 lipca 2021 + JPK_VAT + VAT w e-commerce

Tylko teraz

99,00 zł

119,70 zł

Przejdź do sklepu