Mechanizm podzielonej płatności pod lupą TSUE

• Rachunek VAT a upadłość
• VAT: Upadłość firmy a status podatnika
• Wątpliwości WSA we Wrocławiu wobec rachunków VAT
• Przyszłość przepisów o split payment w podatku VAT
• Czy orzeczenie TSUE może zmienić stan prawny w Polsce?

Rachunek VAT a upadłość

Na mocy ustawy Prawo upadłościowe, spłata zaległości podatkowych firmy ogłaszającej upadłość może nastąpić dopiero po uiszczeniu m.in. należności pracowniczych, alimentacyjnych czy odszkodowawczych. Fiskus powinien więc otrzymać należne zaległości dopiero po zaspokojeniu należności priorytetowych. Biorąc pod uwagę przepisy dot. upadłości, środki zgromadzone na rachunku VAT powinny wchodzić do masy upadłościowej.

VAT: Upadłość firmy a status podatnika

W opozycji do Prawa upadłościowego stoją jednak przepisy ustawy o VAT, na mocy których upadła firma nadal posiada status podatnika, a więc środki zgromadzone na jej rachunku VAT pozostają zamrożone, niezależnie od wniosku syndyka. Rację fiskusowi przyznawały dotychczas niemal wszystkie sądy administracyjne, w tym NSA (por. wyroki z 17 maja 2022 r., sygn. I FSK 236/22 i z 16 marca 2021 r., sygn. I FSK 1792/20).

Wątpliwości WSA we Wrocławiu wobec rachunków VAT

Skład orzekający Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu nie podzielił jednak dotychczasowego entuzjazmu innych orzekających zespołów i wystąpił z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE w następujących kwestiach:

• Czy w celu walki z wyłudzeniami VAT można odmówić wypłaty środków z rachunku VAT syndykowi działającemu pod nadzorem sędziego komisarza?
• Czy zamrożenie środków na rachunku VAT w takiej sytuacji nie narusza unijnej zasady proporcjonalności nakazującej, aby spośród odpowiednich rozwiązań wybrać najmniej dotkliwe?
• Czy skarb państwa nie zostaje uprzywilejowany względem innych wierzycieli?

Postępowanie w WSA we Wrocławiu pozostaje póki co zawieszone z uwagi na wątpliwości sądu.

Przyszłość przepisów o split payment w podatku VAT

W swoim orzecznictwie TSUE wielokrotnie podkreślał, że lokalne regulacje wdrażane przez państwa członkowskie muszą być zgodne z prawem UE i jego ogólnymi zasadami (m.in. zasadą proporcjonalności i neutralności podatkowej). Najprawdopodobniej więc odpowiadając na pytania prejudycjalne wrocławskiego WSA unijny trybunał będzie musiał rozstrzygnąć, czy polski, unikatowy na unijną skalę mechanizm podzielonej płatności spełnia powyższe wymagania.

Czy orzeczenie TSUE może zmienić stan prawny w Polsce?

Wydaje się wysoce prawdopodobne, że na skutek orzeczenia TSUE może być konieczna zmiana krajowych regulacji o split paymencie w taki sposób, aby nie uderzały one w interesy m.in. pracowników upadłej firmy. Wątpliwe jest jednak, aby polski ustawodawca zdecydował się na ten krok przed rozstrzygnięciem trybunału, wobec czego na ewentualne dostosowanie przepisów przyjdzie nam jeszcze poczekać.

Autor: Sandra Telman, Senior Consultant ID Advisory