Korekta roczna VAT w 2023 roku. Podatnicy, którzy zrezygnowali ze zwolnienia z VAT lub do niego powrócili

Zasady korekty odliczonego VAT określa art. 91 ustawy o VAT. Ma on zastosowanie do podatników prowadzących działalność mieszaną, jednak odnosi się również do zmiany przeznaczenia towarów, co ma miejsce m.in. wtedy, gdy:

• czynny podatnik VAT wykonujący czynności opodatkowane powraca do statusu podatnika zwolnionego z VAT ze względu na wysokość obrotów lub
• podatnik, którego sprzedaż w całości była zwolniona ze względu na wysokość obrotów, traci prawo do korzystania z tego zwolnienia lub dobrowolnie z niego rezygnuje (art. 91 ust. 7 ustawy o VAT).

1. Powrót do zwolnienia podmiotowego z VAT

Zasady powrotu do zwolnienia określa art. 113 ust. 11 ustawy o VAT. Wynika z niego, że podatnik, który utracił prawo do zwolnienia sprzedaży od podatku lub zrezygnował z tego zwolnienia, może, nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia, ponownie skorzystać ze zwolnienia podmiotowego. Jeśli minie rok, to podatnik może wrócić do zwolnienia od dowolnego miesiąca w roku.

Jednym z obowiązków podatników, którzy wracają do zwolnienia, jest obowiązek korekty.

1.1. Okres, przez jaki istnieje obowiązek korekty

Jeżeli przed powrotem do zwolnienia podatnik przyjął do używania środki trwałe, od których odliczył podatek naliczony ze względu na ich związek z czynnościami opodatkowanymi, to powrót do zwolnienia może oznaczać konieczność skorygowania (zmniejszenia) podatku odliczonego przy nabyciu tych środków trwałych, gdy nie minął okres korekty. W przypadku towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych, o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł, podatnik dokonuje korekty podatku w ciągu:

• 5 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania - w przypadku środków trwałych innych niż nieruchomości i prawa wieczystego użytkowania gruntów, przy czym w każdym kolejnym roku korygowana jest 1/5 naliczonego VAT; w styczniu 2023 r. dokonujemy ostatniej korekty w przypadku środków trwałych użytkowanych od 2018 r.;
• 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania - w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów, przy czym w każdym kolejnym roku korygowana jest 1/10 naliczonego VAT; w styczniu 2023 r. dokonujemy ostatniej korekty w przypadku nieruchomości użytkowanych od 2013 r.

Jeżeli zmiana przeznaczenia dotyczy środków trwałych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15 000 zł i powoduje, że wymienione towary zostają przeznaczone wyłącznie do wykonywania czynności, które nie dają prawa do odliczenia podatku naliczonego, wówczas korekta dokonywana jest jednorazowo. Należy ją uwzględnić w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wystąpiła zmiana. Korekty nie dokonuje się, jeżeli od końca okresu rozliczeniowego, w którym wydano towary lub usługi do użytkowania, upłynęło 12 miesięcy.

W przypadku towarów handlowych czy surowców obowiązek korekty jednorazowej istnieje niezależnie od tego, kiedy zostały nabyte.

W przypadku powrotu do zwolnienia zasady korekty zależą od podatnika. Może on:

• jednorazowo dokonać korekty VAT naliczonego w JPK_V7 składanej za ostatni okres rozliczeniowy, w którym był podatnikiem VAT czynnym zarówno od środków trwałych, gdy nie minął okres ich korekty, jak i od towarów handlowych, albo
• jednorazowo dokonać korekty za okres, od którego korzysta ze zwolnienia z VAT - w przypadku środków trwałych o wartości nieprzekraczającej 15 000 zł, gdy nie minął okres korekty, i towarów handlowych, bez względu na datę zakupu, oraz co roku dokonywać korekty 1/5 albo 1/10 odliczonego VAT od zakupu środków trwałych do końca okresu korekty, począwszy od pierwszego okresu rozliczeniowego roku następującego po roku, od którego wybrał zwolnienie (gdy podatnik wraca do zwolnienia od 2023 r., to pierwszej korekty 1/5 lub 1/10 dokona w styczniu 2024 r.).

Pomimo że nie wynika to z przepisów, warto zrobić spis towarów pozostających na dzień powrotu do zwolnienia z VAT.

2. Utrata prawa do zwolnienia z VAT lub rezygnacja ze zwolnienia

Jeżeli w okresie korzystania ze zwolnienia z VAT podatnik przyjął do używania środki trwałe, od których nie odliczył podatku naliczonego ze względu na brak związku z czynnościami opodatkowanymi lub zakupił inne towary, to powrót do statusu czynnego podatnika VAT może stworzyć podstawy do skorygowania (zwiększenia) podatku naliczonego. Dotyczyć to może zarówno przedsiębiorców, jak i rolników ryczałtowych, którzy tracą prawo do zwolnienia z VAT lub rezygnują z tego statusu.

W przypadku podatników zwolnionych z VAT, którzy tracą prawo do tego zwolnienia lub dobrowolnie z niego rezygnują, obowiązują takie same okresy korekty jak omówione w punkcie 1.1. Podatnik nie ma jednak wyboru, czy od razu koryguje cały VAT, czy może rozłoży to na pozostałe okresy korekty. Jednak w tym przypadku korekta VAT naliczonego nie jest jego obowiązkiem, lecz uprawnieniem.

Pomimo że nie wynika to z przepisów, warto zrobić spis towarów pozostających na dzień rejestracji do VAT.

Podatnik może:

• jednorazowo dokonać korekty za okres, od którego jest czynnym podatnikiem VAT - w przypadku środków trwałych o wartości nieprzekraczającej 15 000 zł, gdy nie minął okres korekty, i towarów handlowych bez względu na datę zakupu oraz
• co roku dokonywać korekty 1/5 albo 1/10 odliczonego VAT od zakupów środków trwałych o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł, do końca okresu korekty, począwszy od pierwszego okresu rozliczeniowego roku następującego po roku, od którego jest czynnym podatnikiem.

PODSTAWA PRAWNA:

- art. 43 ust. 1 pkt 3 i ust. 3, art. 91, art. 99 ust. 7 pkt 2, art. 113 ust. 1, 4 i 11 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707

Joanna Dmowska, ekspert w zakresie VAT